ΙΣΡΑΗΛ – ΗΠΑ
Κλιμάκωση του μακελειού στη Γάζα και πιέσεις για μια προσωρινή «εκεχειρία» στα μέτρα τους
Επιδιώκουν διαιώνιση της κατοχής, λυμένα χέρια για το κράτος – δολοφόνο και διευκόλυνση των ευρύτερων παζαριών τους στην περιοχή
Με παραπέρα κλιμάκωση της σφαγής του παλαιστινιακού λαού από το ισραηλινό κράτος – δολοφόνο, με καθημερινές εκατόμβες νεκρών Παλαιστινίων, με απειλές ότι τα «ακόμα χειρότερα» είναι μπροστά και ότι θα κάνουν «σκόνη» την ήδη ισοπεδωμένη Λωρίδα της Γάζας, με πιέσεις και τελεσίγραφα, ΗΠΑ και Ισραήλ επιχειρούν με μεγαλύτερη ένταση τις τελευταίες μέρες να επιβάλουν με το πιστόλι στον κρόταφο των Παλαιστινίων μια προσωρινή «εκεχειρία» κομμένη και ραμμένη στα μέτρα τους, σαν αυτή που παραβίασε μονομερώς τον περασμένο Μάρτη το Ισραήλ με τις πλάτες της Ουάσιγκτον και άλλων Ευρωατλαντικών «συμμάχων», συνεχίζοντας τη σφαγή στον παλαιστινιακό θύλακα.
Στόχος τους μέσα από την προτεινόμενη «εκεχειρία» διάρκειας δύο μηνών, η οποία δεν περιλαμβάνει ρητή δέσμευση για τερματισμό του δολοφονικού πολέμου από το Ισραήλ, ούτε για αποχώρηση του ισραηλινού κατοχικού στρατού από τη Λωρίδα της Γάζας, είναι η διαιώνιση της ισραηλινής κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών, ο ενταφιασμός του δικαιώματος του παλαιστινιακού λαού για ανεξάρτητο κράτος, η διευκόλυνση των σχεδίων «εξομάλυνσης σχέσεων» με μια σειρά χώρες της Μέσης Ανατολής και η ευρύτερη εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ΗΠΑ και του Ισραήλ στην περιοχή, όπου «συναντιούνται» και συγκρούονται ανταγωνιστικά ιμπεριαλιστικά συμφέροντα.
Σε αυτό το πλαίσιο ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ, μετά τις συναντήσεις μεταξύ στελεχών της αμερικανικής και της ισραηλινής κυβέρνησης στην Ουάσιγκτον, ανακοίνωσε την Τρίτη ότι το Ισραήλ «συμφώνησε στις απαραίτητες προϋποθέσεις για να οριστικοποιηθεί κατάπαυση πυρός 60 ημερών» και εκτόξευσε νέες εκβιαστικές απειλές προς την πλευρά των Παλαιστινίων, δηλώνοντας: «Ελπίζω, για το καλό της Μέσης Ανατολής, η Χαμάς να δεχτεί αυτήν τη συμφωνία, διότι η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί – θα γίνει χειρότερη».
Αργά το βράδυ της Πέμπτης ο Τραμπ δήλωσε ότι μάλλον θα γίνει γνωστό μέσα σε 24 ώρες αν η Χαμάς αποδέχτηκε την «τελική πρόταση». Ειδησεογραφικά πρακτορεία, αμερικανικά και ισραηλινά ΜΜΕ αναφέρουν πως η πρόταση για προσωρινή κατάπαυση του πυρός, διάρκειας 60 ημερών, περιλαμβάνει 5 στάδια απελευθέρωσης ζωντανών Ισραηλινών ομήρων και αιχμαλώτων που κρατούνται στη Γάζα, επιστροφής σορών ομήρων και απελευθέρωσης Παλαιστίνιων κρατουμένων από ισραηλινές φυλακές. Αναφέρεται επίσης ότι η προτεινόμενη συμφωνία προβλέπει …«εγγύηση» του Τραμπ για «σοβαρές διαπραγματεύσεις» κατά τη διάρκεια της εκεχειρίας, με στόχο μια συμφωνία τερματισμού του πολέμου – λόγια του αέρα δηλαδή, χωρίς καμία συγκεκριμένη δέσμευση.
Στο ίδιο μήκος κύματος με τις απειλές και τα τελεσίγραφα της Ουάσιγκτον, Ισραηλινοί αξιωματούχοι «προειδοποίησαν», σύμφωνα με το αμερικανικό πρακτορείο «Axios», ότι εάν οι διαπραγματεύσεις για κατάπαυση του πυρός και ανταλλαγή αιχμαλώτων δεν προχωρήσουν σύντομα, τότε «θα κάνουμε στην πόλη της Γάζας και στα κεντρικά στρατόπεδα αυτό που κάναμε στη Ράφα. Ολα θα γίνουν σκόνη».
Εξίσου χαρακτηριστικά, στις πρώτες δηλώσεις μετά τις ανακοινώσεις του Τραμπ για την «τελική πρόταση», ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπ. Νετανιάχου – ο οποίος αναμένεται να συναντηθεί τη Δευτέρα στον Λευκό Οίκο με τον Αμερικανό Πρόεδρο – ανέφερε: «Δεν θα υπάρξει Χαμάς. Δεν θα υπάρξει Χαμαστάν. Δεν θα επιστρέψουμε σε αυτό. Τελείωσε».
Στην πραγματικότητα, όπως έχει κάνει με αντίστοιχες δηλώσεις του το προηγούμενο διάστημα, ο Νετανιάχου ξεκαθαρίζει ότι στόχος του Ισραήλ είναι ο πλήρης έλεγχος και η παγίωση της κατοχής στα παλαιστινιακά εδάφη.
Βλέπουν «ευνοϊκή στιγμή» για προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Οχθης…
Χαρακτηριστικά, την ίδια ώρα που ΗΠΑ και Ισραήλ προωθούν αυτήν την προσωρινή «εκεχειρία», η οποία τάχα θα οδηγεί σε «διαβουλεύσεις» για τον «τερματισμό» του πολέμου, όλοι οι υπουργοί του κυβερνώντος κόμματος Λικούντ του Μπ. Νετανιάχου και ο πρόεδρος του ισραηλινού κοινοβουλίου ζήτησαν με επιστολή τους προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό την προσάρτηση της κατεχόμενης Δυτικής Οχθης μέχρι τα τέλη Ιούλη.
Υπογραμμίζουν δε την «ευνοϊκή στιγμή» για κάτι τέτοιο, επικαλούμενοι «τα ιστορικά επιτεύγματα του κράτους του Ισραήλ απέναντι στον άξονα του κακού του Ιράν και των [συμμάχων] του», καθώς και τη «στρατηγική εταιρική σχέση, τη στήριξη και την υποστήριξη των ΗΠΑ και του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ».
Ανεξάρτητα βέβαια από το κατά πόσον θα «περπατήσουν» στην πράξη αυτά τα σχέδια, αφού διεξάγεται παράλληλα ένα πολύ ευρύτερο παζάρι για τη λεγόμενη «εξομάλυνση σχέσεων» του Ισραήλ με τη Σαουδική Αραβία, με την κυβέρνηση των τζιχαντιστών στη Συρία και με άλλες αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, και μόνο ότι αυτές οι διαχρονικές ισραηλινές επιδιώξεις κατά των Παλαιστινίων μπαίνουν στο τραπέζι, με αυτόν τον απροκάλυπτο τρόπο και σε αυτήν την περίοδο, είναι ενδεικτικό για τις προθέσεις του κράτους – δολοφόνου και όλων των «στρατηγικών συμμάχων» του…
Στο πλαίσιο των συνεχιζόμενων παζαριών στην περιοχή, εξάλλου, ο Ντ. Τραμπ συναντήθηκε στα τέλη της βδομάδας στην Ουάσιγκτον με τον υπουργό Αμυνας της Σαουδικής Αραβίας, Χαλίντ μπιν Σαλμάν, συζητώντας και για το θέμα της «εξομάλυνσης σχέσεων» με το Ισραήλ.
Σύμφωνα δε με την ισραηλινή εφημερίδα «Haaretz», η οποία επικαλείται πηγές στο Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τις χώρες του Κόλπου, η συμφωνία «εκεχειρίας» που συζητείται για τη Γάζα, αναμένεται να περιλαμβάνει «διπλωματικά ανταλλάγματα» για το Ισραήλ, τα οποία είναι πιθανό να περιλαμβάνουν την επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας για τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων, μια συμφωνία «εξομάλυνσης» με το Ομάν, καθώς και μια διακήρυξη από τη Συρία που θα ανακοινώνει «τον τερματισμό των εχθροπραξιών μεταξύ των δύο χωρών» – την ίδια ώρα που το Ισραήλ έχει επεκτείνει την κατοχή συριακών εδαφών…
Η Χαμάς από την πλευρά της ανακοίνωσε ότι διαβουλεύεται με τις άλλες παλαιστινιακές οργανώσεις για την απάντησή της στην αμερικανική πρόταση, ενώ φέρεται να έχει ζητήσει να της παρασχεθούν εγγυήσεις ότι η πρόταση αυτή θα οδηγήσει στον τερματισμό του πολέμου. Σύμφωνα με την «Haaretz», η Χαμάς ετοιμαζόταν να παραδώσει την απάντησή της αργά την Παρασκευή.
Καθημερινές εκατόμβες σκοτωμένων στη Γάζα
Ενδεικτική των πραγματικών προθέσεων του Ισραήλ και των συμμάχων του είναι η μεγάλη κλιμάκωση του συνεχιζόμενου μακελειού στη Λωρίδα της Γάζας.
Τουλάχιστον 594 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν μέσα σε 5 μέρες από ισραηλινά πυρά, όπως ανακοίνωσε την Παρασκευή το υπουργείο Υγείας της Γάζας, ενώ από τον Οκτώβρη του 2023 έχουν σκοτωθεί συνολικά τουλάχιστον 57.268 Παλαιστίνιοι από τις ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα και έχουν τραυματιστεί άλλοι 135.625.
Τα νέα εγκλήματα του ισραηλινού κατοχικού στρατού, από τα οποία σκοτώθηκαν δεκάδες άμαχοι, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, περιλάμβαναν βομβαρδισμούς πρόχειρων καταυλισμών εκτοπισμένων στην περιοχή αλ Μαουάσι, κοντά στην Χαν Γιούνις, νέους βομβαρδισμούς σχολείων που έχουν μετατραπεί σε καταφύγια εκτοπισμένων, βομβαρδισμό καφετέριας γεμάτης οικογένειας στα παράλια της Πόλης της Γάζας κ.ά.
Συνεχείς είναι οι εντολές αναγκαστικής εκκένωσης περιοχών, όπως στη Χαν Γιούνις και την Πόλη της Γάζας, με την Υπηρεσία Αρωγής του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες (UNRWA) να ανακοινώνει την Παρασκευή ότι οι εντολές αναγκαστικής εκκένωσης και οι ισραηλινές στρατιωτικές ζώνες καλύπτουν πλέον το 85% του συνολικού εδάφους της Γάζας…
Παράλληλα συνεχίζεται η σφαγή στα στρατιωτικοποιημένα κέντρα «διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας» της επαίσχυντης ΜΚΟ «Ανθρωπιστικό Ιδρυμα για τη Γάζα» (GHF) που έστησαν ΗΠΑ και Ισραήλ, τα οποία έχουν μετατραπεί σε «παγίδες θανάτου» στις οποίες έχουν σκοτωθεί σχεδόν 700 Παλαιστίνιοι, προσπαθώντας να βρουν λίγο φαΐ…
Μετά το δημοσίευμα της ισραηλινής εφημερίδας «Haaretz» για τις εντολές που δίνονται στους Ισραηλινούς στρατιώτες να βαράνε στο ψαχνό ακόμα και με βλήματα πυροβολικού, και την ομολογία εκπροσώπου του ισραηλινού κατοχικού στρατού ότι Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από… τέτοια μη «ακριβή» πυρά, ρεπορτάζ του αμερικανικού πρακτορείου «Associated Press» (ΑΡ) επιβεβαιώνει ότι μισθοφόροι της αμερικανικής εταιρείας «UG Solutions», που έχει αναλάβει την «ασφάλεια» των κέντρων της GHF, αρματωμένοι σαν αστακοί με αμερικανικά και ισραηλινά όπλα, πυροβολούν και βάλλουν εναντίον των πεινασμένων Παλαιστινίων αμάχων…
Στο «κόκκινο» όλη η Μέση Ανατολή
Στο «κόκκινο» βρίσκεται όλη η Μέση Ανατολή, καθώς τα παζάρια από ΗΠΑ, Ισραήλ και συμμάχους τους για νέες συμφωνίες που θα υπηρετούν τα συμφέροντά τους στην περιοχή έναντι των ανταγωνιστών τους «πάνε πακέτο» με νέες επιθέσεις, πιέσεις, απειλές και τελεσίγραφα.
Οι εξελίξεις των τελευταίων ημερών είναι χαρακτηριστικές:
— ΙΡΑΝ: Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ απειλεί με νέα στρατιωτική δράση, δηλώνοντας ότι «θα διέταζα και πάλι τον βομβαρδισμό του Ιράν, χωρίς καμία αμφιβολία», αν η Τεχεράνη συνεχίσει το πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου. Την Πέμπτη η Ουάσιγκτον ανακοίνωσε νέες κυρώσεις κατά του Ιράν, εστιάζοντας στο ιρανικό πετρέλαιο.
Αντίστοιχα, ο Ισραηλινός υπουργός Αμυνας Ισραέλ Κατς δήλωσε ότι ο ισραηλινός στρατός ετοιμάζει σχέδιο επιβολής για να «διασφαλίσει ότι το Ιράν δεν θα μπορεί να επιστρέψει για να απειλήσει το Ισραήλ». Μεταξύ άλλων ανέφερε ότι ο στρατός πρέπει να ετοιμαστεί, σε επίπεδο πληροφοριών και επιχειρήσεων, για να διασφαλίσει ότι το Ισραήλ έχει αεροπορική υπεροχή και για να αποτρέψει την Τεχεράνη από το να αποκαταστήσει τις προηγούμενες δυνατότητές της.
Ο δε Γάλλος ΥΠΕΞ, Ζαν Νοέλ Μπαρό, απείλησε ότι αν το Ιράν αρνηθεί να διαπραγματευτεί ένα αυστηρό και μακροπρόθεσμο πλαίσιο για το πυρηνικό του πρόγραμμα, τότε η Γαλλία, μαζί με τους Ευρωπαίους εταίρους της, μπορεί με μια επιστολή προς τον ΟΗΕ να επαναφέρει όλες τις διεθνείς κυρώσεις κατά του Ιράν που ίσχυαν πριν τη διεθνή συμφωνία του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα – εκμεταλλευόμενη σχετική ρήτρα της συμφωνίας.
Από την πλευρά του, ο Ιρανός Πρόεδρος Μ. Πεζεσκιάν υπέγραψε τον νόμο που αναστέλλει τη συνεργασία με τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), την οποία κατηγορεί η Τεχεράνη για τη στάση της στην πρόσφατη πολεμική σύγκρουση. Την Παρασκευή αποχώρησαν από την Τεχεράνη οι επιθεωρητές της ΙΑΕΑ.
Την ίδια ώρα, «διαρροές» σε διεθνή ΜΜΕ δεν απέκλειαν την πραγματοποίηση νέου γύρου διαπραγματεύσεων ΗΠΑ – Ιράν τις επόμενες μέρες.
— ΛΙΒΑΝΟΣ: Οι ΗΠΑ με σχέδιο που παρέδωσαν στη Βηρυτό, πιέζουν για τον πλήρη αφοπλισμό της Χεζμπολάχ, όπως και για τη βελτίωση των σχέσεων με τη Συρία και την εφαρμογή οικονομικών «μεταρρυθμίσεων», με «αντάλλαγμα» την αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων που εξακολουθούν να κατέχουν περιοχές στον νότιο Λίβανο, καθώς και την απελευθέρωση κεφαλαίων για την ανοικοδόμηση περιοχών που καταστράφηκαν από τις περσινές ισραηλινές επιθέσεις.
Το σχέδιο παραδόθηκε από τον Αμερικανό πρέσβη στην Τουρκία και απεσταλμένο των ΗΠΑ στη Συρία, Τόμας Μπαράκ, ο οποίος αναμένεται να επανέλθει στον Λίβανο στις αρχές της εβδομάδας.
Η Χεζμπολάχ συμμετέχει σε διαβουλεύσεις για να δώσει την τελική της απάντηση, ενώ ο επικεφαλής της, Ν. Κασέμ, σε ομιλία του την Τετάρτη τόνισε ότι η λιβανέζικη οργάνωση «δεν θα δεχθεί ποτέ να παραιτηθεί από τη στρατιωτική της δύναμη».
Σε ένα τέτοιο φόντο, το Ισραήλ που έχει κάνει κουρελόχαρτο την «εκεχειρία» αύξησε τις επιθέσεις του στον Λίβανο την Πέμπτη και την Παρασκευή.
— ΣΥΡΙΑ: Η κυβέρνηση των τζιχαντιστών επιβεβαιώνει ότι «φιλοδοξεί να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ για την επιστροφή στη συμφωνία αποδέσμευσης του 1974» με το Ισραήλ, όπως διαβεβαίωσε ο ΥΠΕΞ του τζιχαντιστικού καθεστώτος τον Αμερικανό ΥΠΕΞ, Μ. Ρούμπιο.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντ. Τραμπ υπέγραψε το εκτελεστικό διάταγμα για την προαναγγελθείσα άρση των κυρώσεων των ΗΠΑ κατά της Συρίας.
Ο δε Ισραηλινός ΥΠΕΞ, Γκ. Σάαρ, εξέφρασε το ενδιαφέρον του Ισραήλ για την εγκαθίδρυση επίσημων διπλωματικών σχέσεων με τη Συρία, τονίζοντας ωστόσο ότι δεν πρόκειται να διαπραγματευτεί για τα κατεχόμενα Υψίπεδα του Γκολάν σε οποιαδήποτε «ειρηνευτική» συμφωνία. Παράλληλα ο ισραηλινός στρατός πραγματοποίησε νέες επιδρομές στη νότια Συρία.
Πηγή : Ριζοσπάστης 5 – 6 / 7 – 2025
ΔΙΕΘΝΗ
ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΥΚΑΣΟΣ
Σταυροδρόμι ανταγωνιστικών σχεδίων και γεωπολιτικών «παικτών»
Η μάχη για διαδρόμους μεταφοράς εμπορευμάτων και Ενέργειας πίσω από την κρίση μεταξύ Αζερμπαϊτζάν – Ρωσίας – Αρμενίας
Οι τελευταίες εξελίξεις με την «απόπειρα πραξικοπήματος» στην Αρμενία και η κρίση στις σχέσεις Ρωσίας – Αζερμπαϊτζάν επιβεβαιώνουν τον χαρακτηρισμό «γεωπολιτικό σταυροδρόμι» για τον Νότιο Καύκασο.
Μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, «πύλη» προς την Κεντρική Ασία και τη Μέση Ανατολή, «γέφυρα» που ενώνει την Κασπία και τη Μαύρη Θάλασσα, οι τρεις χώρες του Νότιου Καυκάσου – Γεωργία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν – δεν έχουν βρεθεί τυχαία στο επίκεντρο γεωπολιτικών αναταραχών και ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων τα τελευταία χρόνια.
Ολοι οι βασικοί γεωπολιτικοί «παίκτες» (Ρωσία, ΕΕ – ΗΠΑ, Τουρκία, Ιράν, Ισραήλ, Κίνα, Ινδία) συναντιούνται εκεί, ανταγωνιστικοί εμπορικοί – ενεργειακοί δρόμοι και αντικρουόμενα συμφέροντα διασταυρώνονται.
Την περασμένη Δευτέρα ξέσπασε μια πρωτοφανής κρίση μεταξύ Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν, που είναι «στρατηγικοί εταίροι», με βάση τη συμφωνία που υπέγραψαν στη Μόσχα οι Πρόεδροι των δύο χωρών, Βλ. Πούτιν και Ιλχ. Αλίεφ, παραμονές της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον Φλεβάρη του 2022. Συνεργάζονται σε στρατηγικούς τομείς, όπως η Ενέργεια και η εφοδιαστική αλυσίδα, και έχουν στενούς πολιτικούς, εμπορικούς και επενδυτικούς δεσμούς.
Εξάλλου, μέσω προσεκτικής «ουδετερότητας» η Ρωσία στήριξε ουσιαστικά το Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο κατά της Αρμενίας στο Ναγκόρνο Καραμπάχ το φθινόπωρο του 2020, «αδειάζοντας» το Γερεβάν, παρότι είναι «σύμμαχοι» στο στρατιωτικό σύμφωνο Οργανισμός Συνθήκης για τη Συλλογική Ασφάλεια (CSTO).
«Τι συνέβη, κύριε Πούτιν;»
«Τι συνέβη, κύριε Πούτιν; Ανησυχείτε τόσο πολύ που το Αζερμπαϊτζάν έχει γίνει ένα ισχυρό κράτος, έχει ανακτήσει τα εδάφη του, έχει αποκαταστήσει την κυριαρχία του και ο Πρόεδρος Αλίεφ αναγνωρίζεται παγκοσμίως;», αναρωτιόταν ο παρουσιαστής σε εκπομπή του κρατικού καναλιού του Αζερμπαϊτζάν στις αρχές της περασμένης βδομάδας.
Είχε προηγηθεί στις 27 Ιούνη αστυνομική έφοδος στο Γεκατερίνμπουργκ των Ουραλίων, όπου δύο Αζέροι σκοτώθηκαν και δεκάδες άλλοι συνελήφθησαν στο πλαίσιο εξάρθρωσης εγκληματικού πυρήνα, σύμφωνα με τις ρωσικές αρχές. Το Μπακού κατηγορεί τις ρωσικές αρχές για εθνοτικό κίνητρο.
Ως αντίποινα, τη Δευτέρα οι δυνάμεις καταστολής του Αζερμπαϊζάν πραγματοποίησαν έρευνα στα γραφεία του πρακτορείου «Sputnik Azerbaijan» και συνέλαβαν δημοσιογράφους, κατηγορώντας τους για συνεργασία με τη ρωσική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας (FSB) και για «παράνομη χρηματοδότηση». Επιπλέον, το Αζερμπαϊτζάν ακύρωσε προγραμματισμένες πολιτικές και πολιτιστικές επαφές με τη Ρωσία.
Ταυτόχρονα, το Μπακού κατηγορεί τη Μόσχα ότι κωλυσιεργεί στην έρευνα για την «κατά λάθος» κατάρριψη του αεροσκάφους της «Azerbaijan Airlines» με προορισμό το Γκρόζνι της Τσετσενίας τα Χριστούγεννα, από ρωσικό σύστημα αντιαεροπορικής άμυνας.
Η Μόσχα θεωρεί ότι το Μπακού «σκόπιμα» επιδεινώνει τις σχέσεις, ενώ σύμφωνα με το ρωσικό ΥΠΕΞ η στρατηγική συμμαχία Ρωσίας – Αζερμπαϊτζάν «ενοχλεί ορισμένες δυνάμεις, οι οποίες προσπαθούν να την εμποδίσουν».
Το Αζερμπαϊτζάν αμφισβητεί τον κυρίαρχο ρόλο της Ρωσίας
Πέρα από τις όποιες αφορμές, η κίνηση του Μπακού να υψώσει τους τόνους στη Μόσχα δείχνει πως το Αζερμπαϊτζάν αμφισβητεί τον κυρίαρχο ρόλο και την παραδοσιακή επιρροή της Ρωσίας στον Νότιο Καύκασο, και διεκδικεί να αναδειχθεί σε βασική περιφερειακή δύναμη.
Το Αζερμπαϊτζάν έχει ισχυρούς δεσμούς με την Τουρκία και ενισχύει τις σχέσεις του με το Ισραήλ, το οποίο προμήθευσε με drones και άλλο εξοπλισμό τις αζέρικες δυνάμεις στον πόλεμο στο Ναγκόρνο Καραμπάχ το 2020. Και οι δύο χώρες είναι βασικοί «σύμμαχοι και εταίροι» των ΝΑΤΟ – ΕΕ.
Ο Αζέρος γεωπολιτικός αναλυτής Ρ. Χουσεΐνοφ υπογράμμιζε πρόσφατα στο «Middle East Eye» ότι το Μπακού αξιοποιεί την απομόνωση της Ρωσίας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Εξήγησε ότι η Ρωσία χρειάζεται το Αζερμπαϊτζάν περισσότερο από ποτέ, καθώς αναζητεί αγορές και διαδρόμους μεταφορών προς Τουρκία, Ιράν και Περσικό Κόλπο. Π.χ. ο ρόλος του Αζερμπαϊτζάν στον Εμπορικό Διάδρομο Βορρά – Νότου είναι σημαντικός για τη Ρωσία.
Στο μεταξύ, «η διαφοροποιημένη εξωτερική πολιτική του Αζερμπαϊτζάν – βασισμένη σε συμμαχίες με την Τουρκία και το Πακιστάν, στρατηγικές συνεργασίες με το Ισραήλ και πιο πρόσφατα με την Κίνα – έχει μειώσει περαιτέρω την εξάρτησή του από τη Ρωσία», τονίζει.
Εδώ υπεισέρχεται και η «σιωπηλή αντιπαλότητα» Ινδίας – Κίνας στον Νότιο Καύκασο. Η Ινδία αναπτύσσει στρατιωτικούς δεσμούς με την Αρμενία, ως «στρατηγικό αντιστάθμισμα» έναντι του αναδυόμενου περιφερειακού άξονα Τουρκίας, Πακιστάν και Αζερμπαϊτζάν – χωρών με στενούς δεσμούς με την Κίνα.
Αλλαγή στάσης στην Ουκρανία
Αξίζει να σημειωθεί η αλλαγή στάσης του Αζερμπαϊτζάν στον πόλεμο ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ και Ρωσίας στην Ουκρανία. Το τελευταίο διάστημα τα αζέρικα ΜΜΕ υποστηρίζουν το Κίεβο, λέγοντας πως η Ρωσία διεξάγει «επιθετικό πόλεμο» και πως ο ρωσικός στρατός «έχει διαπράξει εγκλήματα».
Αυτή η στάση φέρεται να εξηγείται και από εντεινόμενες ρωσικές επιθέσεις σε υποδομές Ενέργειας της Ουκρανίας στις οποίες εμπλέκονται αζέρικα συμφέροντα. Π.χ. στον τερματικό σταθμό φόρτωσης του Ilyichevsk, στο διυλιστήριο του Κρεμεντσούκ, στο διυλιστήριο του Drogobych, στο λιμάνι της Οδησσού, όπου η αζέρικη εταιρεία SOCAR έχει αναλάβει τη λειτουργία του τερματικού σταθμού Synthesis Oil.
Διαμάχη για τον Διάδρομο Ζανγκεζούρ
Αζερμπαϊτζάν και Τουρκία είναι διαχρονικοί ανταγωνιστές και αντίπαλοι του Ιράν στην περιοχή.
Μεταξύ άλλων το Ιράν υποστηρίζει την Αρμενία στη συνεχιζόμενη διαμάχη για τον Διάδρομο της Ζανγκεζούρ, που προβλέπεται να διασχίζει το αρμενικό έδαφος και να συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακά του, Ναχιτσεβάν (βρίσκεται μέσα σε αρμένικο έδαφος), και με την Τουρκία, παρακάμπτοντας τα αρμενικά τελωνεία.
Η Ρωσία ζητά να αναλάβει ρόλο «εγγυητή ασφάλειας» στον Διάδρομο, για να διατηρήσει μια ισχυρή γεωπολιτική παρουσία στον Καύκασο.
Ο Διάδρομος της Ζανγκεζούρ θα διασχίζει την επαρχία Σιουνίκ της Αρμενίας, αλλά το Αζερμπαϊτζάν θέλει να έχει πλήρη κυριαρχία κατά μήκος της διαδρομής.
Μέχρι σήμερα η Αρμενία έχει αντιταχθεί σθεναρά στην παραχώρηση, στο Αζερμπαϊτζάν ή στη Ρωσία, οποιωνδήποτε εξωεδαφικών προνομίων στον Διάδρομο.
Το Ιράν αντιτίθεται, θεωρώντας πως έτσι αλλάζουν και τα δικά του σύνορα. Υποστηρίζει να παραμείνει ο Διάδρομος υπό αρμενικό έλεγχο, «διαφορετικά θα χάναμε τα σύνορά μας με την Αρμενία».
Προωθεί μια εναλλακτική διαδρομή διέλευσης μέσω ιρανικού εδάφους, που θα συνδέσει το Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα Ναχιτσεβάν και την Τουρκία (Διάδρομος Αράς). Αυτή η διαδρομή θα ενίσχυε την οικονομική και πολιτική επιρροή της Τεχεράνης στην περιοχή, κάτι που όμως αντιτίθεται στα στρατηγικά συμφέροντα και στις γεωπολιτικές «φιλοδοξίες» του Μπακού και της Αγκυρας.
Η συγκυρία της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή
Στη συγκυρία της σύγκρουσης Ιράν – Ισραήλ στη Μέση Ανατολή «το Μπακού και η Αγκυρα βλέπουν την αδυναμία της Τεχεράνης ως παράθυρο ευκαιρίας για να ασκήσουν πίεση στην Αρμενία», αναφέρει σχόλιο που δημοσιεύτηκε στο «Armenian Weekly», αλλά και στη Ρωσία.
Ακόμα και όταν το Ιράν αντάλλασσε πυραυλικές επιθέσεις με το Ισραήλ, ο Ιρανός ΥΠΕΞ Αμπάς Αραγτσί στις 17 Ιούνη προειδοποίησε το Αζερμπαϊτζάν να μην προβεί σε οποιαδήποτε μονομερή ενέργεια, χαρακτηρίζοντας το ζήτημα του Διαδρόμου Ζανγκεζούρ «κόκκινη γραμμή» για το Ιράν.
Την επομένη ο Αλίεφ κάλεσε την Αρμενία να διευκολύνει την επιστροφή των Αζέρων στην «περιοχή της Δυτικής Ζανγκεζούρ» (την αρμενική επαρχία Σιουνίκ), από όπου «εκατοντάδες χιλιάδες εκδιώχθηκαν βίαια στις αρχές του 20ού αιώνα».
Στο μεταξύ, Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται σε διαπραγματεύσεις για Συνθήκη ειρήνης, με τη «διαμεσολάβηση» της Ρωσίας, και το Μπακού – σύμφωνα με διπλωμάτες – νιώθει ότι έχει μεγαλύτερη ελευθερία να αντιμετωπίσει τις ρωσικές απαιτήσεις, με το Ιράν «αποδυναμωμένο» από τον πόλεμο.
Σταυροδρόμια του πολέμου
Στο μεταξύ η Ρωσία λαμβάνει μέτρα για να παρεμποδίσει την ανάπτυξη των κινεζικών «Δρόμων του Μεταξιού» στον Νότιο Καύκασο (Crossroads of Peace), προωθώντας τη δική της εναλλακτική: Τον Διάδρομο Μεταφορών Βορρά – Νότου (INSTC), που ενώνει την Ασία με την Ευρώπη (Ινδία – Ιράν – Αζερμπαϊτζάν – Κασπία – Ρωσία). Την ανάπτυξή του υποστηρίζει και η Τεχεράνη.
Ηδη ο Διάδρομος αυτός είναι «σανίδα σωτηρίας» για τη Μόσχα, για να μετριάσει τον αντίκτυπο των «δυτικών» κυρώσεων. Το εμπόριο κατά μήκος του Διαδρόμου «άνθισε» το 2024, ιδίως το διμερές εμπόριο μεταξύ Ιράν και Ρωσίας μέσω της Κασπίας. Η μεταφορά εμπορευμάτων κινδυνεύει να διαταραχτεί από μια συνεχιζόμενη σύγκρουση Ιράν – Ισραήλ.
Η Μόσχα έχει προτείνει να συμμετάσχει στο έργο η Γεωργία, με συγκεκριμένη αναφορά στην ανάπτυξη του λιμανιού Ανακλία στη Μαύρη Θάλασσα – επί του παρόντος υπό κινεζικό έλεγχο.
Η Αρμενία, έχοντας τη στήριξη της Κίνας αλλά και μέρους του «δυτικού μπλοκ», προωθεί το λεγόμενο «Σταυροδρόμι της Ειρήνης» (Crossroads of Peace), που το χαρακτηρίζει «ακρογωνιαίο λίθο» στο παζάρι για «ειρηνευτική» συμφωνία. Σύμφωνα με το Γερεβάν, «ΗΠΑ, ΕΕ, Γαλλία και Ελλάδα έχουν εκφράσει ισχυρή υποστήριξη». Ως πλεονέκτημα αναφέρεται ότι «θα μείωνε την εξάρτηση από τη Ρωσία».
Προβλέπεται να αναπτυχθούν «ισχυροί δίαυλοι επικοινωνίας» μεταξύ Αρμενίας, Ιράν, Τουρκίας, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργίας, μέσω της αναβάθμισης και κατασκευής βασικών υποδομών, όπως δρόμοι, σιδηρόδρομοι, αγωγοί, καλώδια και γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, δημιουργώντας σύνδεση από την Κασπία Θάλασσα προς τη Μεσόγειο, καθώς και μια σιδηροδρομική σύνδεση από τον Περσικό Κόλπο προς τα λιμάνια της Γεωργίας στη Μαύρη Θάλασσα.
«Απόπειρα πραξικοπήματος» στην Αρμενία
Ο Τούρκος Πρόεδρος Ρ. Τ. Ερντογάν φιλοξένησε τον Ιούνη τον Ν. Πασινιάν στην Κωνσταντινούπολη, σε μια ιστορική πρώτη επίσημη επίσκεψη Αρμένιου ηγέτη στην Τουρκία.
ΜΜΕ του Αζερμπαϊτζάν ανέφεραν – ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες – ότι η Τουρκία, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν βρίσκονται κοντά σε συμφωνία που θα θέσει στο περιθώριο τη Ρωσία στον Διάδρομο Ζανγκεζούρ.
Την ίδια περίοδο, και με φόντο μια σταδιακή προσέγγιση του Γερεβάν με την ΕΕ και τις ΗΠΑ και μια απομάκρυνση από τη Ρωσία, ο Αρμένιος πρωθυπουργός κατήγγειλε «απόπειρα πραξικοπήματος» για την ανατροπή της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με την επιτροπή έρευνας της Αρμενίας, ο αρχιεπίσκοπος Μπ. Γκαλστανιάν εμπλέκεται στην «απόπειρα πραξικοπήματος». Ο ίδιος πέρυσι είχε τεθεί επικεφαλής ενός κινήματος διαμαρτυρίας το οποίο κατηγορούσε τον Πασινιάν ότι εκχώρησε εδάφη στο Αζερμπαϊτζάν.
Η αστυνομία συνέλαβε μέλη της αντιπολίτευσης και τον Ρωσοαρμένιο δισεκατομμυριούχο Σ. Καραπετιάν, επειδή έκανε «δημόσιες εκκλήσεις για κατάληψη της εξουσίας».
Το αρμενικό κοινοβούλιο την Πέμπτη ενέκρινε νόμο που επιτρέπει την εθνικοποίηση της εταιρείας «Ηλεκτρικά Δίκτυα Αρμενίας», του Καραπετιάν.
Πηγή : Ριζοσπάστης 5 – 6 / 7 – 2025
TEXNEΣ
ΝΤΜΙΤΡΙ ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ
Ο κλασικός της δικής μας εποχής
Εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία της Ελένης Μηλιαρονικολάκη σε εκδήλωση που διοργάνωσε η ΚΟ Ιωαννίνων του ΚΚΕ για τον σπουδαίο Σοβιετικό συνθέτη
Ποιος ήταν ο Σοστακόβιτς, αυτός ο μικρόσωμος άνθρωπος που παρακολουθώντας την εκτέλεση της συμφωνίας του στη Μόσχα «κοίταζε γύρω σαστισμένος, σαν να μην καταλάβαινε ούτε ο ίδιος από ποια σκοτάδια της πολεμικής νύχτας λάξευε τους ήχους του», όπως έγραφε ο Ερενμπουργκ; Ποιος ήταν αυτός ο πιο δημοφιλής στις μέρες μας συνθέτης, που τα έργα του παίζονται διεθνώς με τη μεγαλύτερη συχνότητα όλων; Και γιατί η μουσική του ασκεί τόση έλξη στο σύγχρονο κοινό;
Ας ξεκινήσουμε από το τελευταίο ερώτημα.
Καθώς κάθε καλλιτεχνικό έργο το προσεγγίζουμε πρώτα από τη μορφή του, θα μπορούσε να πει κάποιος πως αυτό οφείλεται στο σύγχρονο ύφος της μουσικής του, ένα εντελώς προσωπικό ιδίωμα που το διακρίνει η τονικότητα της παραδομένης κλασικής μουσικής, στην οποία εισχωρούν και ενσωματώνονται κάποια απρόβλεπτα στοιχεία που στον μη εξοικειωμένο ακροατή μπορεί να ηχούν σαν παραφωνίες. Αυτά προέρχονται από τη σύγχρονη κλασική μουσική, από την ατονική μουσική και σε κάποια έργα από το σειραϊκό σύστημα. Ο Σοστακόβιτς αντιμετωπίζει την κλασική μουσική κριτικά, υιοθετώντας από αυτή τις ζωντανές και εξελίξιμες πλευρές της. Ταυτόχρονα, με αξιοθαύμαστη επιδεξιότητα αφομοιώνει στοιχεία της σύγχρονης μουσικής τόσο φυσικά και ζυγισμένα, που δύσκολα θα βρεθεί κάποιος να παραπονεθεί πως δεν καταλαβαίνει τον Σοστακόβιτς. Ο Μίκης Θεοδωράκης, που θαύμαζε τη μεγαλοφυία του και επηρεάστηκε απ’ αυτόν στο συμφωνικό και όχι μόνο έργο του, εκφράζει εύστοχα την αίσθηση που προκαλεί το πρώτο άκουσμα της μουσικής του Σοστακόβιτς: Νιώθεις πως βρίσκεσαι μπροστά σε κάτι καινούργιο, που συγχρόνως είναι πολύ γνωστό.
Παιδί καθώς ήταν ο Σοστακόβιτς της Ρωσικής Πρωτοπορίας (ένα καλλιτεχνικό κίνημα πρωτοποριακής – στη μορφή κυρίως – Τέχνης, που εμφανίστηκε στη Ρωσία τα προεπαναστατικά χρόνια και άνθισε τα πρώτα χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αφήνοντας μια σπουδαία παρακαταθήκη υφολογικών, μορφολογικών, τεχνικών και άλλων γνώσεων) δεν υποτιμούσε καθόλου τη μορφή της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Οι μουσικές γνώσεις του εκτείνονταν πέρα από τις κληρονομημένες κλασικές μουσικές παραδόσεις, στις τεχνικές και τις μεθόδους σύνθεσης των ανανεωτών της μουσικής στη Δύση, του Σένμπεργκ, του Χίντεμιτ, του Μπεργκ, του Στραβίνσκι και άλλων. Η θητεία του στη Ρωσική Πρωτοπορία συντέλεσε στη μετέπειτα λαμπρή εξέλιξή του, πολύ περισσότερο γιατί από την αρχή βρισκόταν σε διάσταση με τα αρνητικά χαρακτηριστικά της.
Το πρώτο που απέρριπτε ήταν η θεοποίηση της μορφής.
Ο Σοστακόβιτς πίστευε στις ανανεώσεις της μορφής, στους θαρραλέους, τολμηρούς πειραματισμούς. Το προλεταριάτο απαιτεί τη δημιουργία νέων μουσικών μορφών, έλεγε, πρέπει να βαδίζουμε στον ήχο της δικιάς μας μουσικής. Θεωρούσε ωστόσο πως οι καινοτομίες δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Εχουν νόημα μόνο όταν έρχονται να υπηρετήσουν την ανανέωση που έφερε στο περιεχόμενο της Τέχνης η σοσιαλιστική επανάσταση, καθώς η μουσική γλώσσα προηγούμενων εποχών δεν μπορεί πια να το εκφράσει με ζωντάνια.
Ετσι, στο αρχικό μας ερώτημα απαντά με τα παρακάτω λόγια:
«Αυτό που κάνει ένα έργο να ακούγεται σ’ όλο τον κόσμο είναι το ότι οι ιδέες και τα νοήματα που περιέχονται σ’ αυτό είναι οικεία στον ακροατή, όπου κι αν ζει. Η κοσμοθεωρία του καλλιτέχνη είναι το σημαντικότερο στοιχείο του έργου».
Οι ιδέες του είναι και δικές μας ιδέες, τα όνειρά του είναι και δικά μας όνειρα
Πράγματι, αυτοί που τον προετοίμασαν, οι μεγάλοι στυλοβάτες της μουσικής, από το ύστερο μπαρόκ έως τον κλασικισμό και τον ρομαντισμό, τέτοιοι όπως ο Μπαχ, ο Μπετόβεν, ο Σοπέν, δεν έπαψαν ποτέ να μας συγκινούν, γιατί ενσάρκωσαν στο πρωτοποριακό στον καιρό του έργο τους την ουμανιστική κοσμοθεωρία της μεταβατικής περιόδου από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό, τότε που η ανερχόμενη αστική τάξη ήταν προοδευτική και επαναστατική.
Ο Σοστακόβιτς όμως είναι κάτι παραπάνω. Είναι ο κλασικός της δικής μας εποχής, της εποχής μετάβασης από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό, αντικειμενικά και ανεξάρτητα από τα πισωπατήματα της Ιστορίας, είναι ο συνθέτης της εποχής που η αστική τάξη είναι αντιδραστική, αντιστέκεται και καταπολεμάει την κοινωνική πρόοδο. Ο Σοστακόβιτς είναι λοιπόν τόσο αγαπητός γιατί μιλάει για μας. Οι ιδέες του είναι και δικές μας ιδέες, τα όνειρά του είναι και δικά μας όνειρα. Είναι τα όνειρα όλων των καταπιεσμένων και αδικημένων της Γης, για έναν κόσμο χωρίς πολέμους, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, φτώχεια, αγωνία για την επιβίωση, χωρίς ταξικές και κάθε άλλου είδους διακρίσεις, για το δικαίωμά μας στο δίκιο, στη λευτεριά, στην ευτυχία.
Κι αυτό γιατί είναι συνθέτης πρώτα απ’ όλα λαϊκός. Στόχος της ζωής του ήταν να υπηρετήσει με την Τέχνη και τη δράση του τον γεμάτο ανείπωτες δοκιμασίες και άφταστο ηρωισμό αγώνα του σοβιετικού λαού για τη σοσιαλιστική αναγέννηση της χώρας του. Σε αντίθεση με τις ιδεαλιστικές αντιλήψεις που διαπερνούσαν τη μεγάλη μερίδα των καλλιτεχνών της Ρωσικής Πρωτοπορίας, ο Σοστακόβιτς πατούσε γερά στο χώμα. Περιεχόμενο της Τέχνης του ήταν η πραγματικότητα, η ζωή των λαϊκών στρωμάτων που οικοδομούσαν τον σοσιαλισμό, η έκφραση των λαϊκών συμφερόντων σε όλη τους την έκταση.
Λαϊκός είναι και στη μορφή του έργου του, που πάσχιζε να είναι απλή, διεισδυτική και προσιτή σε πλατιά λαϊκά στρώματα. Οχι όμως απλοϊκή. Υιοθετώντας πλήρως την κατεύθυνση του Κομμουνιστικού Κόμματος για την ανάγκη να αναπτυχθεί η πνευματική συγκρότηση του σοβιετικού λαού, φιλοδοξία του είχε να συμβάλει σ’ αυτήν την υπόθεση όχι προσφέροντας εύπεπτα μουσικά ακούσματα, αλλά με την ενθάρρυνση του λαϊκού κοινού να ενεργοποιήσει τη σκέψη του για να κατανοήσει τη μουσική του. Το καθοδηγούσε όμως με κάποια στοιχεία – κλειδιά διαφωτιστικά για το περιεχόμενο της σύνθεσης, όπως για παράδειγμα δίνοντας τίτλους στα μέρη του έργου, αποκαλύπτοντας την κεντρική ιδέα του και γενικότερα γράφοντας προγραμματική μουσική, δηλαδή μουσική που αφηγείται μια ιστορία ή αναπτύσσει κάποιες ιδέες και συναισθήματα.
Αδιαμφισβήτητα ήταν άδικη και αβάσιμη η δριμύτατη κριτική που δέχτηκε δύο φορές, το 1936 και το 1948, την πρώτη από την εφημερίδα «Πράβντα» και τη δεύτερη από το Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ενωσης, ότι είναι φορμαλιστής, ότι το έργο του έχει δηλαδή εξεζητημένη και ακατανόητη από τον λαό μορφή. Αν και απέρριψε κατηγορηματικά αυτόν τον χαρακτηρισμό του, υπερασπιζόταν με σθένος το δικαίωμα των εκπροσώπων του λαού να ασκούν έλεγχο στην εργασία των δημιουργών. Εχοντας επίγνωση της στήριξης που παρείχε το εργατικό κράτος στους καλλιτέχνες και των συνθηκών που τους εξασφάλιζε για να πραγματοποιούν το έργο τους, θεωρούσε καθήκον του να δικαιώσει αυτήν τη φροντίδα. Οχι μόνο δεν αρνιόταν την κριτική, αλλά και την επιζητούσε, ως προϋπόθεση για να ξεπερνά κάθε φορά τον εαυτό του. Η παρατηρούμενη στροφή του τα προπολεμικά χρόνια σε πιο παραδοσιακές φόρμες συγκριτικά με τις προηγούμενες, περισσότερο πειραματικές, έγινε θεληματικά. Ο ίδιος έχει επανειλημμένα απαντήσει ξεκάθαρα στην αστική προπαγάνδα ότι αυτή η στροφή είναι προϊόν πιέσεων που δέχτηκε από τη Σοβιετική ηγεσία: «Θεωρώ το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ενωσης την πιο προοδευτική δύναμη του κόσμου. Πάντοτε έπαιρνα υπόψη μου τις συμβουλές του και θα συνεχίσω να το κάνω έως το τέλος της ζωής μου».
Πρέπει να μπούμε στην καρδιά της ζωής
Ο Σοστακόβιτς δεν ήταν άνθρωπος του γραφείου. Εκτός από καλλιτεχνικό είχε και κοινωνικό ταμπεραμέντο, που το ένα τροφοδοτούσε το άλλο. Δεν έγραφε μόνο μουσική για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, αλλά συμμετείχε δραστήρια σ’ αυτή. «Κάθε καλλιτέχνης που απομονώνεται από τον κόσμο είναι καταδικασμένος σε αποτυχία», έλεγε. «Ο Σοβιετικός συνθέτης θα πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο των γεγονότων και να γνωρίζει οτιδήποτε συμβαίνει γύρω του (…) Πρέπει να μπούμε στην καρδιά της ζωής και να επηρεάσουμε την πορεία της».
Τέσσερις φορές επιχείρησε στον πόλεμο να στρατευτεί, το σοβιετικό κράτος όμως του το αρνήθηκε, για να τον προστατέψει. Διατέλεσε για πολλά χρόνια σε διάφορες θέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου στην Ενωση Συνθετών, ήταν πρόεδρος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης και έφτασε μέχρι το υψηλότερο αξίωμα, να αναδειχθεί σε εκλεγμένο αντιπρόσωπο του λαού του Λένινγκραντ στο ανώτατο νομοθετικό σώμα της Σοβιετικής Ενωσης, το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, έχοντας θητεύσει προηγουμένως σε όλη την κλίμακα του συστήματος των Σοβιέτ, στο τοπικό Σοβιέτ του Λένινγκραντ και στο Ανώτατο Σοβιέτ της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Με το νήμα αυτών των αρχών έχει υφανθεί το μεγάλο, ποικιλόμορφο, επιβλητικό έργο του, αποτελούμενο από 200 και περισσότερες συνθέσεις, ανάμεσα στις οποίες 15 συμφωνίες, 15 κουαρτέτα εγχόρδων, 6 κονσέρτα, 2 όπερες, 3 μπαλέτα, μουσική για 35 κινηματογραφικές ταινίες, σουίτες, σονάτες καθώς και πολλά άλλα έργα μουσικής δωματίου.
Στον πυρήνα του έργου του βρίσκονται συνθέσεις εμπνευσμένες από ιστορικές καμπές στην πάλη της εργατικής τάξης και ιδιαίτερα ο πόλεμος, που τον συγκλονίζει και τον εμπνέει από την αρχή μέχρι το τέλος της ζωής του. Σ’ αυτήν την κατηγορία εντάσσονται έργα όπως η όπερα «Η Μύτη», η 2η Συμφωνία (αφιερωμένη στην Οκτωβριανή Επανάσταση), η 3η Συμφωνία (αφιερωμένη στην 1η Μάη), η 7η για την πολιορκία του Λένινγκραντ, η 8η για τις οδύνες και την οργή του Σοβιετικού Λαού στον Πόλεμο, η 11η για την Επανάσταση του 1905, η 12η για τον Λένιν και την Οκτωβριανή Επανάσταση, η 13η για τη μαζική δολοφονία των Εβραίων από τους ναζί στο φαράγγι Μπάμπι Γιαρ, το 8ο Κουαρτέτο του για την καταστροφή της Δρέσδης κ.ά. Δείγματα για τη θεματολογία που θα τον απασχολούσε σε όλη τη δημιουργική του ζωή είχε δώσει από σπουδαστής, όταν στις πρώτες του μουσικές δοκιμές διάλεξε να μιλήσει για τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στο έργο του «Στρατιώτης», ενώ το έργο του «Πένθιμος Μάρτης» το αφιερώνει στη μνήμη των πεσόντων της Επανάστασης.
Τη μουσική για τον κινηματογράφο ποτέ δεν την αντιμετώπισε ως υποδεέστερη, δεύτερης ποιότητας εργασία, ούτε βέβαια ως βιοποριστική πηγή κατά τα διαστήματα που έπεφτε στη δυσμένεια της σοβιετικής εξουσίας, όπως υποστηρίζεται από την αστική προπαγάνδα. Αγαπούσε ιδιαίτερα αυτόν τον τομέα της εργασίας του, που τον υπηρετούσε σε όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του με την απαιτητικότητα της συμφωνικής του μουσικής. Μία από τις καινοτομίες που έφερε ο Σοστακόβιτς στον κινηματογράφο είναι ο ισότιμος με τη σκηνοθεσία ρόλος της μουσικής, που παύει να λειτουργεί ως υπόκρουση και μετατρέπεται σε σχολιαστή των διαδραματιζόμενων καταστάσεων. Ο Σοστακόβιτς έγραψε τη μουσική για εμβληματικές ταινίες. Αναφέρονται ενδεικτικά η «Νέα Βαβυλώνα», για την Κομμούνα του Παρισιού, στην οποία χρησιμοποίησε επαναστατικά γαλλικά τραγούδια όπως το «Σα Ιρά», ο «Οκτώβρης» του Σεργκέι Αϊζενστάιν, η αριστουργηματική μεταφορά στον κινηματογράφο των σαιξπηρικών έργων «Βασιλιάς Ληρ» και «Αμλετ» από τον σκηνοθέτη Γκριγκόρι Κόζιντσεφ, δύο ταινίες που πέρασαν στην Ιστορία της παγκόσμιας κινηματογραφικής τέχνης για το επίπεδο και τα μηνύματά τους (…).
Σταθερός στόχος των αστών θεωρητικών της Τέχνης και των μουσικολόγων
Ο Σοστακόβιτς αποτελεί σταθερό στόχο των αστών θεωρητικών της Τέχνης και των μουσικολόγων, ειδικά σήμερα που έχει φύγει από τη ζωή και δεν μπορεί να απαντήσει, όπως το έκανε πάντα. Δεν το χωράει ο νους τους μια σοσιαλιστική χώρα να αναδεικνύει τέτοιες μεγαλοφυίες! Μα πιο πολύ δεν αντέχουν να έχουν αναγκαστικά μέσα στα πόδια τους έναν προικισμένο και φλογερό προπαγανδιστή του σοσιαλισμού. Στους ιερούς ναούς της μουσικής μας, στο Μέγαρο Αθηνών, στο εφοπλιστικό ίδρυμα του Νιάρχου, ή πρόσφατα στην Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, ούτε ένα έργο του δεν μπορεί να ακούσει κάποιος ανεπηρέαστα. Πριν να πατήσει το πόδι του στην αίθουσα έρχεται ένα πρόγραμμα, του οποίου η περίληψη κυκλοφορεί στα δελτία Τύπου, που του εξηγεί πως ό,τι θα ακούσει δεν είναι αυτό που νομίζει.
Δεν προλαβαίνει κανείς να απαντήσει σε κάθε νέο μύθο που σκαρφίζεται η ανεξάντλητη και αχαλίνωτη φαντασία τους, για να αποδείξουν ότι ο Σοστακόβιτς ήταν θύμα του «σταλινικού» κυρίως «καθεστώτος» και πως ό,τι έγραψε είναι υπαινιγμός ενάντια στη σοβιετική εξουσία, ή απόδειξη της καταπίεσης που αντιμετώπιζε η τραγική αυτή και λυγισμένη από τον φόβο, καταθλιπτική φυσιογνωμία. Στο κάτω – κάτω, τι θέλουν να πουν; Οτι όλα όσα έγραφε με τόση πειθώ ο Σοστακόβιτς ήταν ψέματα; Ηταν δηλαδή ένας δειλός, υστερόβουλος και συμφεροντολόγος ανθρωπάκος; Είναι φανερό πως για να ευοδωθεί η επιχείρηση ανιστόρητης εξίσωσης του φασισμού με τον σοσιαλισμό και να ακυρωθεί η πιθανότητα να δει κάποιος στον σοσιαλισμό μια διέξοδο από τη σύγχρονη βαρβαρότητα που μας συνθλίβει, δεν έχουν ίχνος σεβασμού ούτε για το πρόσωπο που υποτίθεται ότι τιμούν.
Θα χρειαζόταν μια δεύτερη ομιλία για να αναλυθεί το μεγάλο αυτό θέμα. Ας αρκεστούμε στο ότι ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς, εκτός από εξέχον στέλεχος του κινήματος ειρήνης, μέλος του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ και του προεδρείου της Ενωσης Συνθετών, ήταν ο πιο πολυβραβευμένος καλλιτέχνης στη Σοβιετική Ενωση. Κάθε χρόνο σχεδόν του απονεμόταν ένα βραβείο: Βραβεία «Στάλιν», βραβείο «Λένιν», κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ, τίτλος του Καλλιτέχνη του Λαού, του Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας και ένα πλήθος μετάλλια. Ειδικά το 1948, τη χρονιά δηλαδή που του έγινε η οξύτατη κριτική, του απονεμήθηκε ο τίτλος του Καλλιτέχνη του Λαού της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Και για να σοβαρευτούμε λίγο, το σημαντικότερο είναι πως ο Σοστακόβιτς ήταν γέννημα – θρέμμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, από 11 χρόνων που συμμετείχε στη συγκέντρωση υποδοχής του Λένιν από τη Φινλανδία, και με το Κομμουνιστικό Κόμμα της ΕΣΣΔ τον ένωναν αδιάρρηκτοι δεσμοί αίματος. Φαντάζεστε έναν άνθρωπο που εμπνεύστηκε και μετουσίωσε στο έργο του όλη την οδύνη, το πάθος και την εποποιία του σοβιετικού λαού, έναν άνθρωπο που του παρέχονταν – όπως και στους άλλους καλλιτέχνες – όλες οι διευκολύνσεις για να δημιουργεί το έργο του, που μόνο την 7η Συμφωνία του την άκουσε και την αποθέωσε, το 1942, 20 εκατομμύρια κόσμος στη Σοβιετική Ενωση, να τρέφει αισθήματα απέχθειας και μίσους για το Κόμμα που οργάνωνε και καθοδηγούσε τέτοιους άθλους, ή να περίμενε κάθε βράδυ με μια βαλίτσα δίπλα στο ασανσέρ τη σύλληψή του, όπως γράφουν;
Είχε συνείδηση των δυσκολιών, αλλά πάντα ξεχώριζε το κύριο
Το μόνο αληθινό είναι πως ο Σοστακόβιτς, που εκτός από κορυφαίος συνθέτης ήταν ένας διανοούμενος, με βαθιά, διαλεκτική σκέψη και πλατιά γενική μόρφωση, διαφοροποιούνταν με τις τοποθετήσεις αλλά και με το έργο του από τις επίσημες κατευθύνσεις για τον τρόπο εφαρμογής του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Αν και τον υιοθετούσε συνειδητά ως προϋπόθεση για να δημιουργηθεί έργο γνήσιο, ειλικρινές και κοινωνικά χρήσιμο, ασκούσε εύστοχη κριτική στον μηχανιστικό, φορμαλιστικό χαρακτήρα που του είχε δοθεί, όχι μόνο την περίοδο της ηγεσίας του Στάλιν αλλά και στη συνέχεια. Και τις απόψεις του τις διατύπωνε δημόσια, χωρίς φόβο και πάθος, στο πλαίσιο της διαπάλης που υπήρχε στη Σοβιετική Ενωση γύρω από τα θέματα της Τέχνης.
Πιο συγκεκριμένα, θεωρούσε λάθος την αποσιώπηση των υπαρκτών αντιφάσεων και τον επιφανειακό ενθουσιασμό, που ονομαζόταν κατάφαση στη ζωή, την ταύτιση της λαϊκότητας με την απλοϊκότητα, την αξιολόγηση κάθε δημιουργίας με κριτήριο τα ποσοστά θετικών και αρνητικών ηρώων, γεγονότων, αισθημάτων, την πρόκριση της μορφής που είχαν τα καλλιτεχνικά έργα στους προηγούμενους αιώνες στο όνομα της απλότητας, καθώς όλα αυτά οδηγούσαν σε έργα βαρετά, ψυχρά, χωρίς πνοή. Και δεν είχε άδικο.
Τη δεκαετία του 1930 στη Σοβιετική Ενωση έγινε προσπάθεια να αντιμετωπιστούν προβλήματα που είχαν εμφανιστεί τα πρώτα μεταοκτωβριανά χρόνια στη σοσιαλιστική Τέχνη, όπως η επικράτηση αστικών, ιδεαλιστικών φιλοσοφικών απόψεων στους κόλπους της Ρωσικής Πρωτοπορίας, οι μορφικές ακρότητες κάποιων καλλιτεχνών, αλλά και μια δυσκολία να κατανοηθεί η πρωτοποριακή Τέχνη μαζικά από τα λαϊκά στρώματα, δεδομένου ότι μεγάλο ποσοστό τους ήταν ακόμη αναλφάβητο. Η προσπάθεια αυτή οδήγησε ωστόσο σε νέες αντιφάσεις το Κομμουνιστικό Κόμμα.
Αντί να καθοδηγήσει το κίνημα της Ρωσικής Πρωτοπορίας για να ξεπεράσει τα θεωρητικά λάθη του και να στερεωθεί σε ένα μαρξιστικό, υλιστικοδιαλεκτικό υπόβαθρο, ώστε να αποτελέσει τη βάση για την ανάπτυξη του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, το ανέκοψε από τα πάνω. Αυτό που επικράτησε ήταν η πλήρης απόρριψη του μοντερνισμού, μαζί και των μεγάλων μορφικών επιτευγμάτων της Ρωσικής Πρωτοπορίας (που θεωρήθηκε στο σύνολό της Τέχνη αστική, παρακμιακή, φορμαλιστική), και η καθιέρωση στα έργα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού της κλασικής μορφής των ρεαλιστικών έργων της προεπαναστατικής περιόδου, ως πιο κατανοητής στον λαό.
Πρακτικά δηλαδή η Τέχνη του σοσιαλιστικού ρεαλισμού αντιμετωπίστηκε ως ομαλή διαδοχή της προεπαναστατικής αστικής Τέχνης και όχι ως επαναστατική υπέρβασή της, παρότι αυτή η υπέρβαση, έστω και ανολοκλήρωτα, είχε ήδη πραγματοποιηθεί. Με τον τρόπο αυτόν παραβιάστηκαν βασικές νομοτέλειες στην ανάπτυξη της Τέχνης – η οποία αλλάζει όταν αλλάζουν οι σχέσεις παραγωγής – και στη διαλεκτική ενότητα της μορφής με το περιεχόμενο, καθώς στην παλιά αστική μορφή δεν χωρά το νέο σοσιαλιστικό περιεχόμενο. Γενικότερα οι κατευθύνσεις για τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό διακρίνονταν από απουσία διαλεκτικής, στο όνομα της απλότητας και της επιδραστικότητας στον λαό, ένα χαρακτηριστικό που κατεβαίνοντας προς τα κάτω, στις Eνώσεις των καλλιτεχνών, θεσμικά αρμόδιες για την εφαρμογή τους, αποκτούσε μια αφελή σχηματικότητα.
Οι προβληματικές επιλογές, άλλοτε ασυνείδητες και άλλοτε συνειδητές, κόστισαν ιδιαίτερα στην ανάπτυξη της Τέχνης του σοσιαλιστικού ρεαλισμού στη Σοβιετική Ενωση και διεθνώς. Με όλες αυτές τις περιπέτειες, ωστόσο, ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός δημιούργησε έργα – ορόσημα στην Ιστορία της Τέχνης στη Σοβιετική Ενωση και σε όλο τον κόσμο, από σπουδαίους δημιουργούς, όπως ο Σοστακόβιτς, ιδιαίτερα από εκείνους που αξιοποίησαν και ενσωμάτωσαν πρωτοποριακές κατακτήσεις του μοντερνισμού, διαπαιδαγωγώντας γενιές και γενιές αγωνιστών στις κοινωνικές αξίες της εργατικής τάξης.
Ωστόσο ο Σοστακόβιτς είχε συνείδηση των δυσκολιών που υπήρχαν στην επεξεργασία του σύνθετου φαινομένου της Τέχνης, της μαρξιστικής αισθητικής γενικότερα, καθώς και των παραγόντων που επιδρούσαν σε αυτές τις δυσκολίες, όπως ο Ψυχρός Πόλεμος, που στο πολιτιστικό πεδίο χτυπούσε αλύπητα τον σοσιαλιστικό ρεαλισμό με όπλο του τον μοντερνισμό, τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό. Στο επίμαχο θέμα για την ανελευθερία των Σοβιετικών καλλιτεχνών, όμως, ξεχώριζε το κύριο. Απαντώντας σε άρθρο Αμερικανού μουσικολόγου, έγραφε: «Εμείς στη Σοβιετική Ενωση είμαστε μαθημένοι στην πλήρη ελευθερία, είμαστε ελεύθεροι από την υποταγή στους εκατομμυριούχους, ελεύθεροι από δωροδοκίες, ελεύθεροι από αστούς εκδότες». Τα υπόλοιπα γνώριζε ότι με την άνοδο της μαρξιστικής μόρφωσης και τη διαπάλη, στην πορεία θα αντιμετωπιστούν.
Ενας αγώνας για την καθολική ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου του σοβιετικού λαού
Ταυτόχρονα επικροτούσε με ενθουσιασμό τις επιτυχίες της Σοβιετικής Ενωσης στην προώθηση της Τέχνης. Στο ερώτημα ξένου δημοσιογράφου γιατί οι μουσικοί της Σοβιετικής Ενωσης σαρώνουν όλα τα διεθνή βραβεία, απαντούσε ότι οφείλεται στο γεγονός ότι η μουσική έχει γίνει ανάγκη για τον λαό. Εχουν δημιουργηθεί οι υλικές προϋποθέσεις για την ολόπλευρη ανάπτυξη της μουσικής δημιουργικότητας και υπάρχει ένα τεράστιο δίκτυο Μουσικής Εκπαίδευσης.
Πράγματι, το βασικότερο επίτευγμα στη μουσική, όπως και σε όλες τις Τέχνες στον σοσιαλισμό, είναι ότι η ανάδειξη παγκόσμιων κορυφών δεν ήταν προϊόν μιας εγωκεντρικής, ανταγωνιστικής πορείας, αλλά αποτέλεσμα ενός αγώνα για την καθολική ανύψωση του πολιτιστικού επιπέδου του σοβιετικού λαού, που διαρκώς ανατροφοδοτούσε με νέα ταλέντα την Τέχνη και ενθάρρυνε την καλλιτεχνική δημιουργία με τον ακράτητο ενθουσιασμό του. Στη μουσική, για παράδειγμα, πραγματοποιήθηκε μια τρομακτική διεύρυνση των μουσικών υποδομών και συνόλων (οι μεγαλειώδεις ορχήστρες και χορωδίες που είχαν ιδρυθεί δεν υπάρχουν πουθενά πια σήμερα στον κόσμο), δημιουργήθηκε ένα πολυπληθέστατο και άρτια εκπαιδευμένο μουσικό δυναμικό, μα πάνω απ’ όλα διαμορφώθηκε ένα μεγάλο μουσικά μορφωμένο ακροατήριο, που ήταν σε θέση να εκτιμά, να κατανοεί, να απολαμβάνει και να συγκλονίζεται με ένα από τα πιο σύνθετα και αφηρημένα είδη της Τέχνης, όπως η συμφωνική μουσική. «Οι ταλαντούχοι νέοι και οι μεγαλύτεροι μουσικοί του κόσμου λαχταρούν να εμφανιστούν στη Μόσχα, να αντιμετωπίσουν και να κερδίσουν το απαιτητικό κοινό μας», έλεγε ο Σοστακόβιτς με περηφάνια.
Η πρωτόγνωρη κοινωνική – μαζική λειτουργία που απέκτησε στα χρόνια του σοσιαλισμού η Τέχνη, η απίστευτα πλατιά διάδοσή της, παραμένει αξεπέραστη και ούτε θα ξεπεραστεί στον καπιταλισμό, παρά την άνοδο του λαϊκού μορφωτικού επιπέδου. Η δε εκτίμηση που απολάμβαναν οι καλλιτέχνες και η αναγνώριση της εργασίας τους μοιάζουν με όνειρο στην καπιταλιστική πραγματικότητα, που τους υποτιμά και τους υποβαθμίζει. Κι αυτό γιατί η μόρφωση στον σοσιαλισμό είναι αναντικατάστατο εφόδιο για να μπορέσουν η εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα να λειτουργήσουν ως πραγματικοί ιδιοκτήτες στον πλούτο που παράγουν: Να σχεδιάζουν, να διευθύνουν και να ελέγχουν το σύνολο της κοινωνικής παραγωγής, να διοικούν το κράτος.
Πηγή : Ριζοσπάστης 5 – 6 / 7 – 2025
Φρίντα Κάλο. 118 χρόνια από τη γέννησή της
«Πόδια, γιατί σας χρειάζομαι, αφού έχω φτερά να πετάω;»
Μια ζωή γεμάτη αίμα, πάθος, πολιτική και τέχνη. Ανέτειλε μια τέτοια μέρα, 6 Ιούλη του 1907, και εξελίχθηκε σε έναν διαρκή αγώνα μεταξύ σάρκας και ψυχής, σώματος και συνείδησης. Αν η Μάρλεν Ντίτριχ έδωσε στο ανδρόγυνο στιλ αίγλη και η Γερτρούδη Στάιν έδωσε στη λέξη «μοντέρνο» τον πρώτο παλμό, η Φρίντα Κάλο κατάφερε να μετατρέψει την τέχνη σε μανιφέστο ζωής. Υπήρξε μια προσωπικότητα πονεμένη και πανίσχυρη.
Εζησε μια ζωή που την τράνταξε κυριολεκτικά. Αν και γεννήθηκε το 1907 στο Μεξικό, δήλωνε ότι γεννήθηκε το 1910, την ίδια χρονιά με τη Μεξικανική Επανάσταση. «Ηθελα να συνδεθώ με την επανάσταση, να με θυμούνται μαζί της», είχε πει. Σε ηλικία 6 ετών προσβάλλεται από πολιομυελίτιδα και μένει με το ένα πόδι πιο λεπτό από το άλλο.
Στα 18 της, ένα φρικτό τροχαίο δυστύχημα με τραμ καθορίζει για πάντα τη ζωή και το έργο της. Σίδερα διαπερνούν τη λεκάνη της. Το σώμα της γίνεται θρύψαλα. Περισσότερες από 30 χειρουργικές επεμβάσεις, ατέλειωτες ώρες στο κρεβάτι και κορσέδες από γύψο – πάνω στους οποίους ζωγραφίζει τον εαυτό της, το σύμπαν και τον πόνο.
Η ζωγραφική ως κραυγή
Η Κάλο δεν ήταν απλώς ζωγράφος. Δεν είχε απλώς μια ριζοσπαστική «ματιά» πάνω στη ζωγραφική. Ηταν η πρώτη θεραπεύτρια του εαυτού της. Αυτοδίδακτη, αλλά με ενστικτώδη δύναμη, γίνεται η μούσα του εαυτού της, ζωγραφίζει τον εαυτό της ξανά και ξανά, γιατί, όπως έλεγε: «Είμαι το θέμα που γνωρίζω καλύτερα».
Μέσα από το έργο της, που συνδυάζει τον σουρεαλισμό, τη λαϊκή μεξικανική τέχνη, τα φολκλόρ μοτίβα, την πολιτική και τις προσωπικές της εμπειρίες, είναι η πρώτη που μιλάει με εικαστικό τρόπο για τον γυναικείο πόνο, την αποβολή, την αδυναμία, τη σεξουαλικότητα, την αναπηρία. Πολλά έργα της θεωρήθηκαν σοκαριστικά – κυρίως από άνδρες κριτικούς.
Ενα από τα πιο συγκλονιστικά είναι το «Henry Ford Hospital», στο οποίο απεικονίζεται ξαπλωμένη αιμόφυρτη σε ένα κρεβάτι, κρατώντας στο ένα χέρι το έμβρυο που έχασε. Σχοινιά την συνδέουν με σύμβολα της μητρότητας, της επιστήμης, του πόνου. Δεν υπάρχει προηγούμενο.
Η σχέση με τον Ριβέρα και το Κομμουνιστικό Κόμμα
Ο έρωτάς της με τον κομμουνιστή ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα κρατάει 20 χρόνια και είναι όσο συναρπαστικός, όσο και καταστροφικός. Παντρεύονται το 1929, χωρίζουν το 1939 και ξαναπαντρεύονται το 1940. Ενας περιπετειώδης γάμος με απιστίες, πάθος, αλλά και αμοιβαία λατρεία. Η Κάλο έβλεπε τον εαυτό της ως κομμουνίστρια μέχρι το μεδούλι. Από νεαρή ηλικία εντάσσεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα του Μεξικού.
Σε μια ημερολογιακή καταχώρηση το 1951, γράφει στο ημερολόγιό της: «Πρέπει να αγωνιστώ με όλες μου τις δυνάμεις για να διασφαλίσω ότι τα λίγα που μου επιτρέπει η υγεία μου να κάνω, θα ωφελήσουν και την Επανάσταση, τον μόνο πραγματικό λόγο για να ζω».
Το 1954, λίγους μήνες πριν πεθάνει, παρευρίσκεται – παρά τους ακρωτηριασμούς της – στην τελευταία πολιτική πορεία της ζωής της, ξαπλωμένη πάνω σε φορείο και φωνάζοντας: «Viva el comunismo!». Μια βδομάδα μετά, «φεύγει» από τη ζωή, στα 47 της.
Στο ημερολόγιό της περιλαμβάνονται σουρεαλιστικά σχέδια, πολιτικά μηνύματα και βαθιά ποιητικά αποσπάσματα, όπως αυτό: «Ελπίζω η έξοδος να είναι χαρούμενη και ελπίζω να μην επιστρέψω ποτέ».
Αγαπούσε τα ζώα, ιδιαίτερα τους πιθήκους και τα παγώνια. Είχε κατοικίδια μαϊμούδες, παπαγάλους και ένα ελάφι που ονόμαζε Granizo. Φορούσε παραδοσιακές φορεσιές Tehuana.
Ο Μπρετόν κάποια στιγμή την εντάσσει στους σουρεαλιστές ζωγράφους. Εκείνη αντιδρά: «Νόμιζαν ότι ήμουν σουρεαλίστρια, αλλά δεν ήμουν, ποτέ δεν ζωγράφισα τα όνειρα. Ζωγράφισα τη δική μου πραγματικότητα». Το 1939 η γκαλερί Louver στο Παρίσι αγοράζει το έργο της «The Frame», το πρώτο έργο Λατινοαμερικανής καλλιτέχνιδας που μπαίνει στη συλλογή του. Η Φρίντα όμως μισεί την παρισινή ελίτ: «Οι Ευρωπαίοι είναι κουλτουριάρηδες, αλλά δεν έχουν ιδέα για τον πραγματικό πόνο», λέει.
Η Κάλο σήμερα
Η Κάλο, αν και υμνείται ως φεμινιστικό είδωλο και η εικόνα της είναι σε αφίσες, μπλουζάκια, τατουάζ, αν και τα έργα της φτάνουν σε εξωπραγματικές τιμές, παρ’ όλα αυτά, κάτω από την εμπορευματοποίηση, καταφέρνει να μετατραπεί σε παγκόσμιο σύμβολο – όχι μόνο καλλιτεχνικό. Δεν είναι το παράδειγμα μιας «γυναικείας εμπειρίας» μέσα σε μία «κυρίαρχη πατριαρχική αφήγηση», όπως προσπαθούν να την παρουσιάσουν τα διάφορα αστικά ρεύματα.
Το έργο της είναι καθαρά πολιτικό. Κάτω από μία εκκεντρική περσόνα με ένα σφυροδρέπανο, αναπνέει μια γενναία γυναίκα, που έχει μετατρέψει τον πόνο σε πολιτική πράξη, που έχει κάνει την αναπηρία ποίηση και που ζει με την καρδιά της γεμάτη επαναστατική φλόγα. «Δεν είμαι άρρωστη», έλεγε. «Είμαι σπασμένη. Αλλά είμαι χαρούμενη που ζω όσο μπορώ να ζω».
Η Φρίντα δεν ήθελε οίκτο. Ηθελε να καίγεται. Και να μην σβήνει ποτέ. «Ανησυχώ για την τέχνη μου», δήλωνε. «Περισσότερο απ’ όλα θέλω να την μεταμορφώσω σε κάτι χρήσιμο για το κομμουνιστικό επαναστατικό κίνημα. Μέχρι τώρα ζωγράφιζα μόνο μια πιστή απεικόνιση του εαυτού μου, όμως είμαι πολύ μακριά από το έργο που θα μπορούσε να υπηρετεί το Κόμμα. Πρέπει να παλέψω με όλη μου τη δύναμη για να συνεισφέρω τα λίγα που μου επιτρέπει η υγεία μου στην επανάσταση. Τον μόνο πραγματικό λόγο για να ζω…».
Η γυναίκα αυτή, μέσα από τη ζωγραφική της, ούρλιαξε ενάντια στην καταπίεση του λαού, στην αδικία, στην εκμετάλλευση, στην αποικιοκρατία, αφομοίωσε δημιουργικά τα πολιτισμικά στοιχεία των ιθαγενών πληθυσμών της πατρίδας της και λίγο πριν πεθάνει, σε κείμενά της, ανέφερε ότι η μελέτη του διαλεκτικού υλισμού την έκανε να καταλάβει όλα τα παραπάνω.
«Η επαναστατική πάλη είναι πόρτα ανοιχτή στην ευφυία»
Το 1953, έναν χρόνο πριν πεθάνει και μετά τον ακρωτηριασμό του δεξιού ποδιού της, γράφει στο ημερολόγιό της: «Πόδια, γιατί σας χρειάζομαι, αφού έχω φτερά να πετάω;». Στην κηδεία της, το φέρετρό της σκεπάζεται με τη σημαία του Κομμουνιστικού Κόμματος.
Kρατάμε τα λόγια της:
- Μη χτίσεις ένα τείχος γύρω από τον πόνο σου. Μπορεί να σε καταβροχθίσει από μέσα.
- Ζωγραφίζω λουλούδια για να μην πεθάνουν.
- Τίποτε δεν αξίζει περισσότερο από το γέλιο. Είναι δύναμη το να μπορείς να γελάς, να αφήνεις τον εαυτό σου να νιώθει ελαφρύς. Η τραγωδία είναι το πιο γελοίο πράγμα.
- Επινα γιατί ήθελα να πνίξω τις στεναχώριες μου. Αλλά τώρα αυτές οι άτιμες έχουν μάθει να κολυμπάνε.
- Αγάπα κάποιον που να σε κοιτά σαν να είσαι κάτι το μαγικό.
- Στο τέλος της ημέρας, μπορούμε να αντέξουμε πολλά περισσότερα απ’ ό,τι νομίζουμε ότι μπορούμε.
- Ο πόνος, η χαρά και ο θάνατος δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια διαδικασία για την ύπαρξη. Η επαναστατική πάλη, σε αυτή τη διαδικασία, είναι μια πόρτα ανοιχτή στην ευφυία.
Της
Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ
Πηγή : Ριζοσπάστης 5 – 6 / 7 – 2025