2021

«Φεύγει» από τη ζωή ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, σε ηλικία 96 ετών, αφήνοντας πίσω του ολοζώντανη και πάντα επίκαιρη παρακαταθήκη το πλούσιο, απέραντο και σπουδαίο πολιτιστικό έργο του.

Ο Μίκης Θεοδωράκης  γεννήθηκε στη Χίο στις 29 Ιούλη 1925. Εκεί είχαν εγκατασταθεί οι γονείς του μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Κρήτη και της μητέρας του από τη Μικρά Ασία. 

Στα παιδικά του χρόνια γνώρισε πολλές μετακινήσεις λόγω της δουλειάς του πατέρα του. Χίος, Μυτιλήνη, Σύρος, Αθήνα, Γιάννενα, Κεφαλλονιά, Πάτρα, Πύργος, Τρίπολη μέχρι το 1943 και στη συνέχεια Αθήνα. Απάγκιο και απασχόληση για τον Μίκη Θεοδωράκη γίνεται η μουσική. Το 1943 ερχόμενος στην Αθήνα περνά την πόρτα του Ωδείου Αθηνών. 

Το έργο του αντηχεί όλη τη μεγάλη πορεία και τις περιπέτειες του λαϊκού κινήματος του 20ού αιώνα. Ήταν και αυτός μέλος της γενιάς που ανδρώθηκε στην Αντίσταση, που πάλεψε για να έρθουν καλύτερες μέρες στον τόπο μας και γι’ αυτή του την απόφαση διώχτηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, συνέχισε να παλεύει και να δημιουργεί.

Στα χρόνια της Κατοχής παλεύει οργανωμένα μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Παίρνει μέρος στις μάχες του Δεκέμβρη του ’44 μέσα από τις γραμμές του 1ου Λόχου του 1ου Τάγματος του Εφεδρικού ΕΛΑΣ, που είχε τη βάση του στην Ανω Νέα Σμύρνη. Τον Ιούλιο του 1947 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Ικαρία. Τον χειμώνα του 1949 εξορίζεται στη Μακρόνησο και βασανίζεται φριχτά. 

Μετά τη Μακρόνησο εγκαθίσταται σε ένα χωριό στην Κρήτη και στη συνέχεια, με σκληρές θυσίες των γονιών του, μεταβαίνει στην Αθήνα.

Το 1950 αποφοιτά από το Ωδείο με δίπλωμα στην αρμονία, αντίστιξη και φούγκα. 

Το 1953 παντρεύεται τη Μυρτώ Αλτίνογλου και μαζί αποκτούν δυο παιδιά, την Μαργαρίτα και τον Γιώργο. 

Το 1954 με υποτροφία εγκαθίσταται στο Παρίσι όπου εγγράφεται στο Conservatoire και σπουδάζει μουσική ανάλυση με τον Olivier Messiaen και διεύθυνση ορχήστρας με τον Eugène Bigot. Συνεχίζει το συμφωνικό του έργο και γράφει μερικά από τα σπουδαιότερα συμφωνικά του έργα.

Το 1957 του απονέμεται το πρώτο βραβείο του Φεστιβάλ της Μόσχας από τον Σοστακόβιτς για το έργο του, Suite No 1 για πιάνο και ορχήστρα.

Το 1958, εβρισκόμενος στο Παρίσι, παίρνει στα χέρια του την επανέκδοση του «Επιταφίου» του Γιάννη Ρίτσου. Ο ομώνυμος δίσκος κυκλοφορεί το 1960 και αποτελεί το ορόσημο για την είσοδο του συνθέτη στο χώρο της λαϊκής μουσικής. Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν ο πρώτος που έβαλε στο στόμα του απλού λαού λόγια μεγάλων ποιητών, μέσα από τη μελοποίηση των στίχων τους. Το 1964 κυκλοφορεί το αριστούργημα «Άξιον Εστί», σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη.

Το 1963, μετά τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη, δημιουργείται η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη και ο Μίκης Θεοδωράκης αναλαμβάνει Γραμματέας της. Εκλέγεται στο κοινοβούλιο ως βουλευτής της ΕΔΑ. 

Το 1966, μελοποιεί τη «Ρωμιοσύνη». Τη «Ρωμιοσύνη» είχε γράψει ο Γιάννης Ρίτσος την περίοδο 1945-46. 

Τον Μάη του 1967 ο Θεοδωράκης συνελήφθη από τη χούντα. Μπουμπουλίνας, απομόνωση, φυλακές Αβέρωφ, η μεγάλη απεργία πείνας, νοσοκομείο, αποφυλάκιση και κατ΄ οίκον περιορισμός, εκτόπιση με την οικογένεια στη Ζάτουνα Αρκαδίας, στρατόπεδο Ωρωπού. Όλο αυτό το διάστημα συνθέτει συνεχώς. Στον Ωρωπό η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται. Ξεσπάει ένα κύμα διαμαρτυριών στο εξωτερικό διεκδικώντας την απελευθέρωσή του. To 1970 φυγαδεύεται στο Παρίσι. 

Με την πτώση της δικτατορίας, η μουσική του Μίκη ακούγεται πλατιά σε συγκεντρώσεις και μεγάλα στάδια. Το 1983 του απονέμεται το Βραβείο «Λένιν».

Ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε όλα τα είδη της μουσικής: όπερες, συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, ορατόρια, μπαλέτα, χορωδιακή εκκλησιαστική μουσική, μουσική για αρχαίο δράμα, για θέατρο, για κινηματογράφο, έντεχνο λαϊκό τραγούδι, μετασυμφωνικά έργα.

Επίσης έχει γράψει πολλά βιβλία, που έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες.

Κυριότερα μουσικά έργα του Μίκη Θεοδωράκη

• Κύκλοι τραγουδιών: Τα Παιδικά, Επιτάφιος, Επιφάνια, Πολιτεία Α΄,Β΄,Γ΄και Δ΄, Λιποτάκτες, Μικρές Κυκλάδες, Μαουτχάουζεν, Romancero Gitano, Θαλασσινά Φεγγάρια, Ο Ήλιος και ο Χρόνος, 12 Λαϊκά, Νύχτα Θανάτου, Αρκαδίες, Τα τραγούδια του Αγώνα, Τα τραγούδια του Ανδρέα, 18 Λιανοτράγουδα, Μπαλλάντες, Στην Ανατολή, Τα Λυρικά, Χαιρετισμοί, Επιβάτης, Ραντάρ, Διόνυσος, Φαίδρα, Καρυωτάκης, Τα πρόσωπα του ήλιου, Μνήμη της πέτρας, Ως αρχαίος άνεμος, Μήπως ζούμε σ΄άλλη χώρα;, Μια θάλασσα γεμάτη μουσική, Η Βεατρίκη στην οδό μηδέν, Ασίκικο Πουλάκη, Λυρικώτερα, Λυρικώτατα, Σερενάτες.
• Μουσική για θέατρο: Το τραγούδι του νεκρού αδελφού, Ένας Όμηρος, Εχθρός Λαός, Προδομένος Λαός, Καποδίστριας, Χριστόφορος Κολόμβος, Περικλής, Αυτό το δέντρο δεν το λέγανε υπομονή, Το θεριό του Ταύρου, Μάκβεθ.
• Μουσική για Αρχαίο Δράμα: Ορέστεια (Αγαμέμνων, Χοηφόροι, Ευμενίδες), Αντιγόνη, Ιππείς, Λυσιστράτη, Προμηθεύς Δεσμώτης, Οιδίπους Τύραννος, Εκάβη, Ικέτιδες, Τρωάδες, Φοίνισσες, Αίας.
• Μουσική για κινηματογράφο: Ζορμπάς, Ζ, Σέρπικο, Ιφιγένεια, Ηλέκτρα, Όταν τα ψάρια βγήκαν στη στεριά, Σουτιέσκα (Τίτο), Μπιριμπί, Φαίδρα, Κατάσταση Πολιορκίας, Actas de Marusia.
• Ορατόρια: Άξιον Εστί, Μαργαρίτα, Επιφάνια Αβέρωφ, Κατάσταση Πολιορκίας, Πνευματικό Εμβατήριο, Requiem, Canto General, Θεία Λειτουργία, Λειτουργία για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο.
• Συμφωνικά και Μουσική Δωματίου: 1η, 2η, 3η 4η, 7η Συμφωνία, Κατά Σαδδουκαίων, Canto Olympico, Τρίο, Σεξτέτο, Το Πανηγύρι της Αση-Γωνιάς, Ελληνική Αποκριά, Κύκλος, Σονατίνα για πιάνο, Σουίτα αρ. 1, 2 και 3, Σονατίνα αρ. 1 και αρ. 2 για βιολί και πιάνο, Οιδίπους Τύραννος, Κοντσέρτο για πιάνο, Ραψωδία για τσέλο και ορχήστρα, Sinfonietta, Adagio.
• Μπαλέτα: Οι Εραστές του Τερουέλ, Αντιγόνη, Ζορμπάς.
• Όπερες: Καρυωτάκης (Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου), Μήδεια, Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Λυσιστράτη.
• https://youtu.be/R_C8_4Ijcro

https://youtube.com/watch?v=ODTz6ttOZCs%3Ffeature%3Doembed

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ με ανακοίνωσή της αναφαίρει για τον Μίκη Θεοδωράκη: 

Με βαθιά συγκίνηση κι ένα ακατάπαυστο χειροκρότημα αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, αγωνιστή-δημιουργό, οδηγητή και πρωτεργάτη μιας νέας, μαχόμενης τέχνης στη μουσική.

Ορμητικός, εμπνευσμένος και φλεγόμενος από το πάθος της προσφοράς στο λαό, ο Θεοδωράκης κατόρθωσε να χωρέσει στο μεγαλειώδες έργο του όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ου αιώνα στη χώρα μας. Άλλωστε, μέρος αυτού του έπους υπήρξε και ο ίδιος.

https://youtube.com/watch?v=R_C8_4Ijcro%3Ffeature%3Doembed

Από 17 κιόλας χρονών οργανώθηκε στο ΕΑΜ και λίγο μετά στο ΚΚΕ, παίρνοντας μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Τον Δεκέμβρη του ‘44 πολέμησε στη μάχη της Αθήνας, που πνίγηκε στο αίμα και μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού μοιράστηκε με τους συντρόφους του τις άγριες διώξεις του αστικού κράτους ως εξόριστος στην Ικαρία και τη μαρτυρική Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε άγρια. Στη συνέχεια, αγωνίστηκε μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες για την πολιτιστική αναγέννηση, ενώ «πλήρωσε» με νέες δοκιμασίες, φυλακές και εξορίες, την παράνομη δράση του ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967. Συγκλονιστικές ήταν οι συναυλίες που έδινε στο εξωτερικό μέχρι την πτώση της δικτατορίας και στη συνέχεια σε όλη την Ελλάδα. Το 1978 ήταν υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα, ενώ το 1981 και το 1985 εκλέχτηκε βουλευτής του Κόμματος. «Τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ» είχε δηλώσει στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Κόμμα για να τιμήσει τα 90 χρόνια της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του.

Πράγματι ο Θεοδωράκης δεν ξέχασε ποτέ τα ιδανικά της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, που έμειναν ανεκπλήρωτα. Το έργο του είναι μια διαρκής αναμέτρηση με την αδικία και την ηττοπάθεια, ένα σάλπισμα πάλης, νέων αγώνων, αντίστασης, ανάτασης κι ελπίδας. «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις… εκεί που πάει να σκύψει… να την πετιέται από ξαρχής» είναι η απάντησή του στην πίκρα και την απογοήτευση ενός λαού, που τα όνειρά του δεν πήραν ακόμα εκδίκηση.

Αυτή η κατάφαση στη ζωή και τον αγώνα δεν είναι ρηχή και πάντα εύκολη. Κάποιες φορές αναδύεται μέσα από βασανιστικό αναστοχασμό. Χωρίς αμφιβολία ο Μίκης, όσο καλά ήξερε να χτυπά κάθε μικρή και μεγάλη αδικία, το ίδιο καλά ήξερε να εδραιώνει την πίστη ότι η αγάπη, η ευτυχία, η ειρήνη και η ελευθερία είναι πράγματα κατορθωτά. Αλλά κι όσο ρωμαλέα και δυνατά χειριζόταν το «δίκοπο μαχαίρι», το «αστραφτερό σπαθί» της μουσικής του, τόσο εύκολα ήξερε να απαλαίνει το τραγούδι του, αγγίζοντας με τρυφερή ευαισθησία κάθε καλό και ωραίο στη ζωή και τον κόσμο.

Η μουσική του Μίκη είναι ζυμωμένη με όλα εκείνα τα υλικά που φτιάχνουν τη μεγάλη τέχνη, την τέχνη που συλλαμβάνει τον σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Το αίσθημα, το φρόνημα, η μνήμη και η πείρα του λαού που αγωνίζεται, είναι η πηγή της έμπνευσής του. «Ό,τι φτιάξαμε το πήραμε από το λαό και στο λαό το επιστρέφουμε» έλεγε και αυτό δεν ήταν σεμνοτυφία. Ο Θεοδωράκης είχε βαθιά συνείδηση ότι για το προσωπικό του καλλιτεχνικό κατόρθωμα σπουδαίο ρόλο έπαιξε η εποχή του. Είχε απόλυτη επίγνωση ότι στον ιδιαίτερο τρόπο και τον δυναμισμό της τέχνης του αντανακλούσαν οι πράξεις του λαού κι ότι η δική του συμμετοχή στη λαϊκή δράση, παρότι τον αποσπούσε σε κάποιο βαθμό από τη δημιουργία του, ήταν το οξυγόνο της. «Ο καλλιτέχνης που ζει και δημιουργεί μέσα στην πάλη, εξασφαλίζει ξεχωριστή θέση για το έργο του» δήλωνε. Το έργο του είναι λαμπρή απόδειξη ότι η μεγάλη τέχνη είναι πάντα πολιτική είτε το επιδιώκει είτε δεν το επιδιώκει ο δημιουργός της.

Ο Θεοδωράκης είχε και εμπιστοσύνη στο λαό. Πίστευε ότι ο λαός έχει τη δύναμη να κατακτήσει ό,τι πιο υψηλό και όμορφο δημιουργεί ο άνθρωπος στην ιστορία του. Γι’ αυτό και με ιερή αφοσίωση καλλιέργησε μια τέχνη που ανυψώνει το λαό. Ο Μίκης δεν μελοποίησε μόνο έξοχα τον ποιητικό λόγο χωρίς να τον προδίδει, τον αναδημιούργησε και τον παρέδωσε με εκείνη τη μορφή που μπαίνει κατευθείαν στη λαϊκή καρδιά. «Έφερε την ποίηση στο τραπέζι του λαού, πλάι στο ποτήρι και το ψωμί του», όπως έγραφε γι’ αυτόν ο Ρίτσος. Δεν είναι μόνο η ανεπανάληπτη στην ιστορία συνομιλία της μουσικής του με την ποίηση του Ρίτσου στον «Επιτάφιο», που μέσα και από τις συγκλονιστικές ερμηνείες του Μπιθικώτση και του Χιώτη έγινε ένας διαχρονικός λαϊκός θρήνος και ύμνος μαζί στον θάνατο που γονιμοποιεί το μέλλον. Ο Θεοδωράκης πέτυχε να μιλήσει με την υψιπετή ποίηση στη λαϊκή ψυχή, ακόμα και μέσα από απαιτητικές και ασυνήθιστες στο λαϊκό αυτί μουσικές φόρμες, όπως αυτές στο «Άξιον Εστί» του Ελύτη, στο «Επιφάνεια-Αβέρωφ» του Σεφέρη, στο «Πνευματικό Εμβατήριο» του Άγγελου Σικελιανού κ.ά.

Στον ποταμό του έργου του συνυπάρχουν σχεδόν όλα τα είδη μουσικής: Οι λαϊκοί δρόμοι και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και η αρχαία τραγωδία, το βυζαντινό μέλος, το κλασσικό τραγούδι, η συμφωνική μουσική, τα ορατόρια. Πολύπλευρος και πολυτάλαντος, διανοούμενος καθώς ήταν, είχε και ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Στην περίπτωση του Μίκη Θεοδωράκη συναντήθηκε η καλλιτεχνική ιδιοφυΐα με μια προσωπικότητα ανήσυχη, άγρυπνη και δημιουργική, που ένοιωθε πάντα την ανάγκη να ξεπερνά τον εαυτό της. Η μουσική του έσπασε τα σύνορα της χώρας, καθώς η γλώσσα της έχει την οικουμενικότητα από τα κοινά βάσανα, τις ελπίδες, τα οράματα που μοιράζονται όλοι οι λαοί, όλοι οι ταπεινοί της γης. Η παγκόσμια αναγνώριση της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του επισφραγίστηκε με το βραβείο Λένιν για την ειρήνη. Και αύριο με τη δική του μουσική θα τραγουδήσουμε μαζί οι λαοί στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Κύπρο, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, παντού στη γη, το τραγούδι της ειρήνης.

https://youtube.com/watch?v=3Ad-A1mxcFY%3Ffeature%3Doembed

Στον Μίκη άρεσε να περπατά, να αναπνέει «στους μεγάλους δρόμους, κάτω απ’ τις αφίσες». Και εκεί η μουσική του θα συνεχίζει να ακούγεται, να εμπνέει, να παρακινεί, να διαπαιδαγωγεί. Με τη μουσική του Μίκη θα συνεχίζουμε να πορευόμαστε ώσπου… «να σημάνουν οι καμπάνες» της κοινωνικής απελευθέρωσης. Αλλά και όταν «τελειώσει ο πόλεμος» δεν θα τον ξεχάσουμε… Θα είναι μαζί μας και όταν «κοκκινίζουν τα όνειρα».

Αθάνατος Μίκη!

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Σαν Σήμερα

Δημήτρης Γληνός, ο πνευματικός μας ταγός

22 Αυγούστου 2020 | 22:00

Συμπληρώνονται φέτος –σήμερα, 138 χρόνια από τη γέννησή του και 77 χρόνια από το θάνατό του. Και ο Δημήτρης Γληνός αποτελεί μια «πικρή επικαιρότητα», που συστοιχεί σε μια γενικότερη πραγματικότητα που διαγράφεται χρόνια τώρα στην Ευρώπη και στον κόσμο ολόκληρο, με κορύφωση της ιμπεριαλιστικής εξόρμησης και ξαναγράψιμο της ιστορίας από το αστικό κράτος. Μαζί με το μεγάλο δάσκαλο χάθηκαν πολλά εκατομμύρια ζωές θέτοντας σε δοκιμασία τον αυταρχισμό και την καταπίεση της ταξικής εκμετάλλευσης δείχνοντας –μεταξύ άλλων πως ούτε ο φασισμός είναι ανίκητος ούτε η ταξική εκμετάλλευση είναι αμετάκλητη πραγματικότητα. Δοκιμάστηκε όμως και η δύναμη της ανθρώπινης κοινωνίας, η αντοχή της συνείδησης και η βαθιά επιθυμία και έφεση για τη λευτεριά και τη δικαιοσύνη και για ένα κόσμο καλύτερο και ευτυχισμένο, που δεν ήταν και δεν είναι άλλος από το σοσιαλισμό-κομμουνισμό.

Όπως χαρακτηριστικά τόνιζε ο ίδιος «κυλούσε το λίθο του Σίσυφου». Η αστική τάξη στραγγαλίζει το πνεύμα και πνίγει την προσωπικότητα. Όμως αυτός ο ανώτερος άνθρωπος σε προχωρημένη ηλικία είχε τη δύναμη και το ηθικό σθένος να κόψει κάθε δεσμό με την αστική τάξη και να περάσει με το μέρος του ελληνικού λαού.

Η Ρόζα Ιμβριώτη σ’ ένα προλογικό γραφτό της πάνω σε άρθρα του Δ. Γληνού, που έγραψε το 1942-1943 και τα οποία αναδημοσιεύτηκαν το 1976, έγραφε, ανάμεσα στ’ άλλα. «… Η τοτινή νεολαία 1917-1920 ακολουθήσαμε τούτο τον άνθρωπο από ζωντανό ένστιχτο και λογική συνέπεια, σαν “οδηγητή” σ’ ένα καλύτερο κόσμο. Του είμαστε πιστοί, επειδή δε γινόταν για μας αλλιώτικα. Γιατί τούτη η εμπιστοσύνη ήταν της ίδιας μας της ύπαρξης η επιβεβαίωση. Αυτός ο άνθρωπος γνώριζε την τέχνη του κι έβαζε τα θεμέλια – είμαστε βέβαιοι – για το υψηλό οικοδόμημα κάθε μελλοντικής αξίας. Θαυμάζαμε τη ζωή του, που ήταν μια καθημερινή παλικαρίσια αυτοβεβαίωση, μια εκπόρθηση κάθε εναντιότητας. Αυτή η καταπληκτική μορφή του – προσθέτει η Ρ. Ιμβριώτη – στεκόταν μπροστά στα μάτια της τοτινής νεολαίας σαν η κατεξοχήν εθνεγερτική φυσιογνωμία στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα. Ασκούσε στους νέους γύρω του μιαν ανείπωτη γοητεία. Και μαζί μιαν ανάταση ηθική. Κι αλήθεια, όποιος πλησίασε το Γληνό έπρεπε να γδυθεί της αμαρτίας το ντύμα. Η αλήθεια πρέπει να είναι κανόνας της ζωής μας. Οι νεαροί οπαδοί του εμπνεόμαστε όχι τόσο από τη βαθιά του εμπιστοσύνη, όσο από το παράδειγμά του και την ηθική ειδή του. Την ειδή, που σ’ όλη τη ζωή κατόπιν η παρουσία της στάθηκε ο χρυσός κανόνας της ζωής μας…».

Στις δύσκολες ώρες, που περνούσε προσθέτει στη θυμητική καταγραφή της η Ρόζα, δεν ήταν μόνο η επιστημοσύνη, που τον έστηνε ακλόνητο βράχο, τον οδηγούσε το χρέος να κρατεί τη συνείδηση άγρυπνη. Τον στύλωνε και τον φτέρωνε η χαρά του αγώνα για δικαιοσύνη και ελευθερία. Σε κάθε διωγμό, σε κάθε προπηλακισμό, σε κάθε κατασπίλωση δυνάμωνε η πεποίθησή του ότι οι αγώνες δεν πάνε χαμένοι. Και πώς τελικά θα νικήσει η αλήθεια.

Στο νοσοκομείο «Ελπίς» όπου ο Γληνός ήταν περιορισμένος στο θάλαμο των μελλοθανάτων, είχε πει στη Ρόζα επιγραμματικά:

«Ο αγώνας είναι χαρά, ο θάνατος ακόμα για τέτοιον αγώνα είναι μεθύσι και χαρά».
Οδηγητική αρχή ήταν τούτο: Μόνο άμα λυτρώσουμε και δραστηριοποιήσουμε όλες τις δημιουργικές δυνάμεις μπορεί η κοινωνία, με ανάλογη οργάνωση της εξωτερικής υφής και με μέσο την απελευθερωμένη παραγωγική δύναμη να διατηρηθεί και να εξυψωθεί.

Η ανακοίνωση του ΠΓ του ΚΚΕ (το 1943 –για το θανατό του) ανάμεσα στα άλλα υπογράμμιζε:
«Ο Γληνός είναι ολοκληρωμένος άνθρωπος. Είναι κομμουνιστής. Μέσα στο Κόμμα ο Γληνός νιώθει άνετα, αβίαστα τον εαυτό του. Η πλούσια φυσιογνωμία του βρίσκεται στο κατάλληλο έδαφος ανάδειξης και ακτινοβολίας γόνιμης. Η πλουτοκρατική ολιγαρχία εκδικητική και φωτοσβεστική τον στέλνει αλυσοδεμένο από κάτεργο σε κάτεργο. Μα ο Γληνός και στα κάτεργα και όξω από τα κάτεργα δουλεύει ακούραστα και με χαρά. Δουλεύει για την Οργάνωση της Νεολαίας, την ΕΠΟΝ. Γράφει άρθρα στο “Ριζοσπάστη” αναλύει από την ΚΟΜΕΠ τα προβλήματα του Κόμματος. Γράφει, επίσης διαφωτιστικά φυλλάδια ενάντια στους εχθρούς του λαού…» (βλ και παρακάτω)

Μυήθηκε στη σοσιαλιστική φιλοσοφία

Μέσα στην αμφισβήτηση των αξιών της αστικής εκμετάλλευσης, ο Γληνός τοποθετήθηκε και τοποθετήθηκε τίμια και χωρίς ιδιοτέλεια και σκοπιμότητες. Προερχόταν από τα αστικά στρώματα του Μικρασιατικού Ελληνισμού, μορφωμένος με την ανθρωπιστική παιδεία της εποχής του και γαλουχημένος με γνήσια πατριωτική συνείδηση. Σπούδασε στην Αθήνα Φιλολογία και στη Γερμανία Φιλοσοφία και Ψυχολογία. Στη Γερμανία που ήταν τότε ο χώρος όπου έσφυζε η σοσιαλιστική ιδεολογία, μυήθηκε στη σοσιαλιστική φιλοσοφία και δραστηριοποιήθηκε στους σοσιαλιστικούς φοιτητικούς κύκλους.

Γυρίζοντας στην Ελλάδα ο Βενιζέλος του εμπιστεύτηκε την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της πολιτικής του προσπάθειας, που όμως είναι και αυτή μια από τις επαναστάσεις που δεν έγιναν τελικά. Ολα τα εκπαιδευτικά νομοσχέδια του 1911 – 1913 είναι έργο της εκπαιδευτικής σοφίας του Γληνού. Απ’ αυτά ένα ελάχιστο μέρος ψηφίστηκε (το πρώτο, το νομοσχέδιο για τη Διοίκηση της Εκπαίδευσης και το δεύτερο για το ανώτατο εκπαιδευτικό συμβούλιο, όπου τοποθέτησε η κυβέρνηση φίλους της, ενώ τα άλλα εγκαταλείφθηκαν) και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ουσιαστικά ανεστάλη.

Μετά το κίνημα της Θεσσαλονίκης, το 1916 διορίζεται Γενικός Γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, θέση από την οποία προσπάθησε μέσα από αφάνταστες δυσκολίες να πραγματοποιήσει ό,τι μπορούσε από το όραμά του. Η δικτατορία του Πάγκαλου του αφήρεσε και την όποια τελευταία αμφιβολία και αν του είχε μείνει, για τη δυνατότητα να εφαρμοστεί κάποια στοιχειώδης εκπαιδευτική μεταρρύθμιση από πάνω και μάλιστα από τους αστικούς κύκλους της χώρας. Γι’ αυτό μεταφέρει τη δραστηριότητά του στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας, μέσα στον Εκπαιδευτικό Ομιλο (ΕΟ).

Το 1926 είναι η κρίσιμη στιγμή που σημαδεύεται με τη διάσπαση του ΕΟ και τη διακήρυξη για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Στη συνέχεια περνάει στον πολιτικό αγώνα, εκλέγεται βουλευτής του Λαϊκού μετώπου, προσχωρεί στο ΚΚΕ, όπου αναδεικνύεται ανώτατο στέλεχός του και φτάνει να γίνει μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ.

ΚΚΕ: Ολοκληρώστε το έργο του

Οι διωγμοί, οι φυλακίσεις, οι εξορίες είναι η απάντηση του αστικού κράτους στον αρνητή της αστικής τάξης. Ο Γληνός περνάει στην ιστορία στις 26 του Δεκέμβρη του 1943 και το ΠΓ του ΚΚΕ την ίδια μέρα, μέσα στη βαριά παρανομία της φασιστικής κατοχής δημοσιεύει την ανακοίνωση:

«Το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ με βαθύτατη θλίψη αναγγέλλει στον ελληνικό λαό ότι… πέθανε στις 26 του Δεκέμβρη 1943 ο εκλεκτός εκπρόσωπος της ελληνικής διανόησης Δημήτρης Γληνός, μέλος της ΚΕ και της Γραμματείας του ΠΓ της. Με το θάνατο του Δ. Γληνού ο ελληνικός λαός χάνει έναν από τους πιο θαρραλέους μαχητές του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, χτίστη του νεοελληνικού πολιτισμού του και τα Ελληνικά Γράμματα, η επιστήμη και η διανόηση τον πιο πρωτοπόρο αντιπρόσωπό τους, το κόμμα μας έναν από τους πιο αγαπημένους του ηγέτες… (και καταλήγει η ανακοίνωση)… Εμπνευσμένοι από το υπέροχο παράδειγμα του κορυφαίου μαχητή – διανοητή της Ελλάδας πυκνώστε κατά εκατοντάδες και χιλιάδες τις γραμμές του ΕΑΜ. Ολοκληρώστε το έργο του Γληνού … Αιώνια δόξα και τιμή στο φωτεινό πρόμαχο της ελληνικής λευτεριάς και αναγέννησης“.

Κέρδισε και κράτησε την πρωτοπορία

Αυτή είναι εντελώς σχηματικά η πορεία του Γληνού «Από το Μιστριώτη στο Λένιν» (σύμφωνα με το στίγμα της ιδεολογικής του εξέλιξης που ο ίδιος σηματοδότησε). Ομως ο Γληνός είναι κάτι πολύ, πιο πολύ από μια τυπική περίπτωση ενός αστού που πέρασε στην επανάσταση. Είναι η συνείδηση που κέρδισε και κράτησε την πρωτοπορία και την πρωτοβουλία στο λαϊκό κίνημα.

Χωρίς μεγαλοστομίες ο Δ. Γληνός ήταν εμπνευστής, οργανωτής και αρχηγός στην πρώτη γραμμή της μάχης για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση 1911 – 1913. Μέσα από το χάος που μας άφησε η εκπαιδευτική πολιτική των Βαυαρών, πίστεψε στον αστικοδημοκρατικό μετασχηματισμό που υποσχόταν η παρουσία του Βενιζέλου και ζήτησε να αναπτύξει μια πλούσια εκπαίδευση για κάθε κοινωνικό στρώμα.

Μια 15ετία ολόκληρη και από διάφορες θέσεις, μέσα από τις περιπέτειες των αντιπαραθέσεων αστικο – κοτσαμπασήδικων κύκλων που βασάνιζαν τη χώρα, και τις απροσχημάτιστες επεμβάσεις των ξένων δυνάμεων, θα φτάσει στην εδραία πια πεποίθηση πως η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δε θα γίνει από τα πάνω, αλλά μέσα από το ίδιο το λαϊκό κίνημα και τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς. Μπροστά του υπάρχει το μεγάλο κατόρθωμα της καινούριας χώρας των εργατών και των αγροτών, της ΕΣΣΔ με το μεγάλο εκπαιδευτικό άλμα να βγάλει 200 εκατομμύρια λαού από την αγραμματοσύνη και την αμάθεια και να ανατρέψει τη σχέση του 90% των αγραμμάτων σε 99% εγγράμματου και εκπαιδευμένου λαού, να προβάλει το λαϊκό πολιτισμό και την κουλτούρα των λαών της πρώην τσαρικής Ρωσίας και να δημιουργήσει μια καινούρια σοσιαλιστική κουλτούρα.

Ηγέτης του κοινωνικού δημοτικισμού

Αυτό το όραμα είναι εκείνο που οδήγησε τα βήματα του Γληνού από δω και πέρα. Γι’ αυτό και από το 1925 και έπειτα, έξω από τον κρατικό μηχανισμό, στήνει το επιτελείο του στον ΕΟ, στο περιοδικό «Αναγέννηση» (1926), και στην «Ανώτερη γυναικεία σχολή» (1921) και γύρω του συσπειρώνεται η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών του ΕΟ. Ξεπερνώντας τον εκπαιδευτικό δημοτικισμό, γίνεται ο ηγέτης του κοινωνικού δημοτικισμού. Τότε είναι που και οι εκπαιδευτικές ιδέες του Γληνού από την αντίληψη για την ανάπτυξη πλούσιας εκπαίδευσης για κάθε κοινωνική τάξη, περνάνε στην αντίληψη για ενιαία παιδεία για όλο τον ελληνικό λαό και όχι 6χρονο υποχρεωτικό δημοτικό, αλλά 12χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, για όλα τα παιδιά του ελληνικού λαού και επαγγελματικό προσανατολισμό και επαγγελματική εκπαίδευση. Αυτοί που ανακαλύπτουν, τόσο όψιμα τις τέτοιες προοπτικές της εκπαίδευσής μας, ανακαλύπτουν την Αμερική μετά τον Κολόμβο για δεύτερη φορά. Και οι ανακαλύψεις τους αυτές είναι πονηρές και υπηρετούν εξωεκπαιδευτικούς σκοπούς και αποτελούν αντιανθρωπιστικές αμπελοφιλοσοφίες. Ανάπτυξη της Ανώτατης εκπαίδευσης, πλούσια εκπαίδευση και μετεκπαίδευση των εκπαιδευτικών. Ο Γληνός δεν είχε πρόβλημα ούτε για τη δωρεάν παιδεία. Η χώρα του σοσιαλισμού και το ΚΚΕ με όλα τα σώματά του είχε δείξει τη λύση μιας πλούσιας λαϊκής εκπαίδευσης και παιδείας.

Το κείμενο της διακήρυξης του ΕΟ του 1926, το πρόγραμμα για την Παιδεία της ΠΕΕΑ (Σχέδιο του ΕΑΜ – ΕΠΟΝ, που εισηγήθηκε ο Π. Κόκκαλης στο Εθνικό Συμβούλιο στις Κορυσχάδες 1944) μαζί με το μανιφέστο «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» (1942), είναι προϊόντα της σκέψης και της πένας του Γληνού. Και μόνο αυτά θα αρκούσαν να του κατακυρώσουν την πρώτη θέση.

Ζωή γεμάτη μελέτες

Ο Δ. Γληνός όμως δεν είναι απλά ένας αγκιτάτορας, αλλά ηγέτης με βαθιά φιλοσοφική και επιστημονική γνώση και κρυστάλλινη ενατένιση της ζωής. Η ζωή του όλη είναι γεμάτη από μελέτες που αποτελούν ανατομικές αναλύσεις με υλιστική διαλεκτική μεθοδολογία.

Απλά τίτλοι: Δημιουργικός ιστορισμός (1920), Γυναικείος ανθρωπισμός (1921), Παιδεία και πολιτική (1921), Το βασικό πρόβλημα της παιδείας, η κρίση του Δημοτικισμού (1922), Δημοτικισμός – Αντίδραση – Παιδεία (1927), Πολιτική ζωή και πολιτικά κόμματα (1928), Τα ιδανικά της παιδείας και ο Γεώργιος Παπανδρέου (1931), Η σοσιαλιστική επανάσταση στον πολιτισμό (1932), Οι πνευματικές μορφές της αντίδρασης (1932- 1933), Ο φασιστικός ιδεαλισμός στην Ελλάδα (1933), Για το σταφιδικό ζήτημα(1935 – 1936), Η τριλογία του πολέμου (1938), μια τεκμηριωμένη και εμπεριστατωμένη ανάλυση της διεθνούς κατάστασης στις παραμονές του παγκοσμίου πολέμου 1939 – 1945, Η εισαγωγή στο Σοφιστή (1940), μια μοναδική μελέτη για το πρόβλημα των ανθρωπιστικών Γραμμάτων στην Ελλάδα, που φωτίζει και τροφοδοτεί θετικά ή αρνητικά το πρόβλημα των κλασικών σπουδών.
Η συγκέντρωση και η επεξεργασία των διαλέξεων και των σκορπισμένων σε περιοδικά και εφημερίδες άρθρων κτλ. κάνουν ευρύτατο το φάσμα της παρουσίας του Γληνού στην κοινωνική ζωή της χώρας μας, στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

Ο δάσκαλος

Αλλά και η προσωπική γοητεία που ασκούσε στη διδασκαλία του ήταν κάτι το εξαιρετικό, σωστή μυσταγωγία. Η φήμη του απλώνεται, οι προοδευτικές του ιδέες αρχίζουν να επιβάλλονται, δημιουργεί σχολή και προετοιμάζει τους συνεργάτες του. Στο Διδασκαλείο της Μ. Ε., στην Ανώτερη γυναικεία σχολή, στα μαθήματα που οργανώνει στους τόπους της εξορίας και τις φυλακές είναι ο δάσκαλος που ξέρει να απλώνει έτσι απλά και κατανοητά τα προβλήματα που αναλύει ώστε οι μαθητές του να γοητεύονται.

Μια πρόχειρη διερεύνηση μετά την πτώση της χούντας μέσα στον εκπαιδευτικό κόσμο και τους φοιτητές, σχετικά με την προσωπικότητα του Γληνού και την παρουσία του στην εκπαίδευση, ήταν απογοητευτική. Μπορεί να είχαν ακούσει κάτι για τη Ρόζα, όπως την ήξεραν, την Ιμβριώτη, για τον Παπαμαύρο ή τον Κώστα Σωτηρίου. Ο Γληνός όμως ήταν ο μεγάλος άγνωστος και για τη μεγάλη πλειοψηφία των νεότερων εκπαιδευτικών και φυσικά για τους μαθητές και τη νεολαία.

Τη θύμηση του Γληνού τη συντήρησε η γενιά του 1920 – 1945 και των ανθρώπων της αντίστασης. Μέσα στη μετεμφυλιοπολεμική περίοδο, όταν αρχίζει σιγά σιγά να κατακάθεται ο κουρνιαχτός, χωρίς φυσικά να καθαρίζει και η ατμόσφαιρα, άρχισε να αχνοφαίνεται και η προσωπικότητα του Γληνού κάπως ακαθόριστη μέσα στη σκόνη της μισαλλοδοξίας και του φανατισμού. Η μελέτη όμως της πρόσφατης ιστορίας μας, η ανάδειξη των εκπαιδευτικών προβλημάτων σε προβλήματα πρώτης προτεραιότητας για τη χώρα μας και το λαϊκό κίνημα, έκαμε ώστε να αναδυθεί στην επικαιρότητα η προσωπικότητα του πραγματικού μεγάλου δασκάλου.|> Βλ & «Θέματα Παιδείας» τεύχος 15-16 «μνήμη Δημήτρη Γληνού» – Παιδαγωγικά και πολιτικοκοινωνικά άρθρα του Γληνού στην ημερήσιο και περιοδικό τύπο (1931-1936), Θ.Π. Εισαγωγικό σημείωμα – Μνήμη Δ.Γληνού 60 χρόνια από το θάνατό του (Μ.Π.Ν.) «Κοντά στο δάσκαλο» (ευρύ απόσπασμα από άρθρο στη μνήμη του Δ.Γληνού) – παιδαγωγικά άρθρα, πολιτικοκοινωνικά άρθρα, χρονικά της φυλακής και της εξορίας (άρθρα του Γληνού κι αναμνήσεις συναγωνιστών του), ο δρόμος μιας ζωής ( αυτοβιογραφικά και βιογραφικά σημειώματα ) κλπ

Προσπάθησαν να τον εξαφανίσουν

Το αστικό σύστημα έκαμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξαφανίσει την προσωπικότητα του Γληνού. Οι διωγμοί, οι εξορίες, οι δίκες δε στάθηκαν ικανές να τον κάμψουν. Οι θέσεις και η αναγνώριση που ήταν έτοιμοι να του προσφέρουν, και του τα προσέφεραν, δε στάθηκαν ικανές να τον αλλάξουν και να τον βάλουν στην υπηρεσία τους. Και επειδή οι ιδέες είναι σαν το καρφί, που όσο το χτυπάς τόσο πιο βαθιά ριζώνονται, και οι πιο έξυπνοι από τους ταξικούς αντιπάλους μας το κατάλαβαν, γι’ αυτό και μέσα στην πρόσφορη από τον αντικομμουνισμό και τον αυταρχισμό ατμόσφαιρα προσπάθησαν να τον διαγράψουν από την εκπαιδευτική, την πνευματική και την κοινωνική ιστορία του ελληνικού κόσμου. Προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν τη σιωπή για ταφόπλακα. Ομως άδικα πασχίζουν.

Ετσι ο Α. Δελμούζος ανακηρύχτηκε ο μεγάλος άγιος της νεοελληνικής παιδαγωγικής και προβλήθηκε σαν ένα είδος αντι – Γληνός. Προβλήθηκε η ιστορία του Παρθεναγωγείου του Βόλου, υπόθεση βέβαια που δείχνει το θλιβερό κατάντημα της πνευματικής, της κοινωνικής και πολιτικής ηγεσίας του τόπου και διαγράφηκαν όλα τα άλλα που ακολούθησαν.

Ολοι οι αγώνες για τη δημοτική, στους οποίους πήραν μέρος μαζί με τον Γληνό και ο Δελμούζος και ο Τριανταφυλλίδης, ισόμαχοι και μια σειρά άλλοι παράγοντες και προπαντός η συντριπτική πλειοψηφία των δασκάλων. Αγώνες για την ανάπτυξη της ελληνικής εκπαίδευσης, για τη μόρφωση του λαού μας περάσανε σε δεύτερη μοίρα. Ο Γληνός όμως, δεν είναι αυτός που συνέταξε τον οργανισμό του καινούριου τότε πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης και μ’ όλο τούτο αρνήθηκε να γίνει ο πρώτος του Πρύτανης; Το διδασκαλείο της Μ. Ε. τίνος έργο ήταν; Δεν είναι ανάγκη να καταφύγουμε σε εκτενείς και διεξοδικές αναφορές. Το έργο του είναι τόσο μεγάλο που είναι άδικος ο κόπος τους να το σβήσουν. Κανείς δεν υποτιμάει την παιδαγωγική γοητεία που ασκούσε ο Δελμούζος. Στη διένεξη όμως του ΕΟ, αντιπαρατέθηκαν δύο διαφορετικές ιδεολογίες. Η μικροαστική ιδεολογία που αντιπροσώπευε ο Δελμούζος και η επαναστατική ιδεολογία στην εκπαίδευση που από μια στιγμή και πέρα αντιπροσώπευε ο Δ. Γληνός. Ετσι η αστική τάξη μεταχειρίστηκε τον Δελμούζο στον αγώνα της να αντιμετωπίσει την επαναστατική, την κομμουνιστική ιδεολογία.

Ηταν μαζί με το λαό

Δεν είναι όμως οι μεγάλες θέσεις, οι πανεπιστημιακές έδρες και οι άλλες διακρίσεις (όχι πάντοτε ευκαταφρόνητες, αλλά που από μόνες τους δεν αρκούν), που υψώνουν τις προσωπικότητες. Είναι η πλατιά τους σκέψη, η επιστημοσύνη τους, είναι η δύναμη του ψυχισμού τους. Είναι το ήθος, η εντιμότητά τους, η ακεραιότητα του χαρακτήρα τους, είναι το πόσο συμπορεύονται με το σύνολο ή τουλάχιστο με τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων, στον αγώνα για τη λύση των προβλημάτων και τη δημιουργία μιας ζωής ποιότητας.

Γι’ αυτό και ο Γληνός παρά την άκρα του τάφου σιωπή που επιχείρησαν να του επιβάλλουν οι αστοί και οι διανοούμενοί τους, ανοίγει το δρόμο σε πείσμα όλων των αντιξοοτήτων και ξεπροβάλλει χρυσάφι της σκέψης και της παιδαγωγικής πρακτικής, ακτινοβολεί ο φιλοσοφικός του στοχασμός. Και δεν είναι σχήμα λόγου να πούμε πως ο δάσκαλος χάραξε τις αναγκαίες συντεταγμένες μέσα από τις οποίες θα ορθοπλωρίσει η εκπαιδευτική μας ζωή. Και αυτό γιατί ο Γληνός ήταν μαζί με το λαό στους αγώνες του. Και ο λαός και η εργατική τάξη τον αναγνωρίζει, τον έχει δικό της και θα τον επιβάλλει. Μπορεί να κλέβουν ιδέες. Μπορεί να παραχαράσσουν μορφές της εκπαιδευτικής δραστηριότητας της επαναστατικής μας παράταξης. Μπορεί ακόμα να κάνουν πως θυμούνται και κάποια φορά τον Γληνό. Δε θυμούνται όμως τον πραγματικό Γληνό, το Δάσκαλο, το Μαχητή, το Φιλόσοφο, αλλά με κάποια σπαράγματα από το έργο του προσπαθούν να στήσουν ένα φάντασμα. Γιατί ο Γληνός δε μερίζεται, δεν μπορεί να κομματιαστεί.

Στο βάθος όμως τον μισούν και τον ζηλεύουν. Τον μισούν γιατί δε δέχτηκε να τους υπηρετήσει και τον ζηλεύουν γιατί δεν μπορούν να τον φτάσουν. Είναι όμως υποχρεωμένοι να τον βρίσκουν μπροστά τους. Και αυτό θα γίνεται όλο και περισσότερο έντονο στο μέλλον, όσο βαθαίνει η εκπαιδευτική μας κρίση. Κι ο Γληνός θα στέκεται απέναντί τους αυστηρός, αλλά δίκαιος. Οι ίδιοι δεν είναι σε θέση να κάμουν κάτι απ’ αυτό που η φωτισμένη σκέψη έδειξε. Και δεν μπορούν να το κάμουν, όχι γιατί τους λείπει η νοημοσύνη, αλλά γιατί δε διαθέτουν ιδανικά και η συνείδησή τους είναι ατομικιστική. Δεν πιστεύουν πραγματικά στον άνθρωπο σαν αναντικατάστατη ηθική και κοινωνική αξία, παρά μόνο στα λόγια. Και προτιμούν να υπηρετούν εξωεκπαιδευτικούς σκοπούς και να γίνονται οι διαχειριστές στην κρίση του συστήματος.

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Ιστορία

2 – 9 – 1984

Πεθαίνει ο κομμουνιστής ηθοποιός Μάνος Κατράκης.

Από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση στο θέατρο το 1928, φανέρωσε το υποκριτικό του ταλέντο και ανέβηκε γρήγορα την κλίμακα της θεατρικής ιεραρχίας, για να καταλάβει μια δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους κορυφαίους ηθοποιούς μας.

Περισσότερα από 50 χρόνια συνεχούς προσφοράς στο θέατρο, με στόχους υψηλούς, με ερμηνείες συγκλονιστικές, με βραβεία και κριτικούς επαίνους.

Με το μεγαλόπρεπο ανάστημά του και τη βαριά κρυστάλλινη φωνή του απέδειξε τις υποκριτικές του ικανότητες κυρίως σε ρόλους τραγικούς, όπως στον «Προμηθέα Δεσμώτη» που παρουσίασε τελευταία φορά το 1976.

Πρωταγωνίστησε σε πολύ σημαντικούς ρόλους σπουδαίων έργων του παγκόσμιου ρεπερτορίου και σημάδεψε με το παίξιμό του μερικά από τα αρχαία κλασικά δράματα («Ιούλιος Καίσαρας», «Εμπορος της Βενετίας», «Οθέλλος», «Πέερ Γκυντ», «Δον Κιχώτης», «Βασιλεύς Ληρ», «Αντιγόνη», «Μήδεια», «Οιδίπους Τύραννος», «Προμηθέας Δεσμώτης», «Πέρσαι»). Επίσης πρωταγωνίστησε στα περισσότερα από τα φιλμ του παλιού, καλού ελληνικού κινηματογράφου.

Πιστεύοντας πως η τέχνη δεν υπάρχει από προσωπική ανάγκη για έκφραση, αλλά είναι ένα σπουδαίο κοινωνικό λειτούργημα, που εξυπηρετεί την ανάπτυξη της κοινωνίας μας, έστρεψε την τέχνη του και τον εαυτό του στην εξυπηρέτηση υψηλών στόχων, σκοπών και προοπτικών.

https://youtube.com/watch?v=_8t_1wEPWO0%3Ffeature%3Doembed

Στα δύσκολα χρόνια της γερμανικής κατοχής και στα τραγικά χρόνια του εμφυλίου, βρέθηκε στην πρώτη γραμμή της Αντίστασης. Απολύεται από το Εθνικό για τις ιδέες του, συλλαμβάνεται, του ζητούν να υπογράψει δήλωση, αρνείται και εξορίζεται στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Αϊ – Στράτη, μέχρι το 1952. Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης , είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.

https://youtube.com/watch?v=Xv9mVh8xJVk%3Ffeature%3Doembed

Αλλά και αργότερα, ήταν πάντα από τους πρώτους, σε όλους τους λαϊκούς αγώνες και πάντα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, μέχρι το θάνατό του. Σε εποχές γενικού ξεπουλήματος ο Μάνος Κατράκης, είτε με το λόγο του «Προμηθέα», είτε με τη συμμετοχή του στην Αντίσταση, στο συνδικαλιστικό κίνημα, στις διεκδικήσεις του ΚΚΕ, τίποτε άλλο δεν επιζητούσε από το να υπηρετήσει τον άνθρωπο.

https://youtube.com/watch?v=uqvPrJS339Q%3Ffeature%3Doembed

«Η ζωή άρχισε από τότε που μπήκα στο Κόμμα μου», είχε πει ο ίδιος. «Διάλεξα να είμαι κομμουνιστής. Αισθάνομαι υπερηφάνεια για το κόμμα, για τις εκατοντάδες χιλιάδες τους συντρόφους, που αποτελούν τον κορμό του μεγάλου δέντρου του μέλλοντος. Από αυτό αντλούμε όλη τη δύναμη για την τελική δικαίωση των αγώνων και θυσιών του λαού μας. Από τη ζωοδότρα πηγή αυτού του λαού παίρνουμε εμείς οι καλλιτέχνες το υλικό, που το κάνουμε λόγο, εικόνα, ποίηση, μουσική, θέατρο και ό,τι άλλο βοηθά στην καλυτέρευση του νου και της ψυχής».

https://youtube.com/watch?v=NchuArdIge8%3Ffeature%3Doembed

Δείτε ακόμα…

---

Εγκαινιάστηκε η μόνιμη έκθεση αρχειακού υλικού στο «Κάστρο» της οδού Μπιζανίου στην Καλλιθέα

25 Ιούλ 2025

ΚΚΕ: Για τα 51 χρόνια από την πτώση της χούντας και την επαναφορά της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας

24 Ιούλ 2025

Το «Κάστρο» της οδού Μπιζανίου ανοίγει για το λαό, 81 χρόνια μετά τη μάχη της Καλλιθέας

Πηγή : ALT.GR

Ο δικός μας Federico García Lorca

5 Ιουνίου 2020 | 06:24  

Άνθρωποι, πόθοι, πάθη, έρωτες, αγώνες, παραδόσεις, φύση ήταν ο μαγικός ιστός πάνω στον οποίο ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα ύφανε την οικουμενική, αθάνατη ποίησή του.
«Τραγούδησε» την αγάπη αλλά και το θάνατο, μίσησε το δεσποτισμό και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και όρθωσε το ανάστημά του σε κάθε μορφή αδικίας.
Ο Λόρκα καταδίκαζε την καπιταλιστική κοινωνία και όλα όσα είχε σαν συνέπειες – την αδιαφορία για τη δυστυχία, την αποξένωση, τη φτώχεια και το ρατσισμό.

Ο μεγάλος και αδικοχαμένος στα 38 του χρόνια, δραματουργός ποιητής Federico [del Sagrado Corazón de Jesús] García Lorca γεννήθηκε στις 5-Ιουν-1898 στο Fuente Vaqueros (περιφέρεια της Granada, στην Andalucía).
Από το 1909, έζησε στην πόλη της Γρανάδα και για ένα διάστημα στη Μαδρίτη
Το 1929 πήγε για λίγο στη Νέα Υόρκη
1936 |> τα σύννεφα του φασισμού πυκνώνουν πάνω από την Ισπανία και όλοι τον συμβουλεύουν, να μείνει όσο γίνεται μακριά από τη γενέτειρά του.
Στις 19 Αυγούστου, στο χωριό Víznar (Βιθνάρ), ο Λόρκα βρίσκει τραγικό θάνατο από τους φαλαγγίτες του δικτάτορα Φράνκο.

Το έργο του απαγορεύτηκε στην Ισπανία μέχρι το 1953, όταν ξαναεμφανίστηκε λογοκριμένο.
Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975, έγινε δυνατό να συζητηθεί δημόσια το έργο και ο θάνατός του.

Ο Λόρκα έβλεπε πέρα από τις περιστάσεις, αναζητώντας μια εξήγηση, με το φόβο πως η δυστυχία γύρω του δεν φαινόταν να έχει καμιά κοινωνική ή ηθική εξήγηση.
Στο ποίημα «Τυφλό Πανόραμα της Νέας Υόρκης», έγραφε: «Ο αυθεντικός πόνος που κρατά τα πάντα ξύπνια είναι μια μικροσκοπική, απέραντη φωτιά στα αθώα μάτια άλλων συστημάτων», ενώ στο «Ξημέρωμα», με θέμα πάλι τη Νέα Υόρκη,
«Το ξημέρωμα της Νέας Υόρκης στενάζει στ’ απέραντα κλιμακοστάσια, ψάχνοντας μέσα απ’ τις γωνίες νάρδους από σχεδιασμένη αγωνία. Το ξημέρωμα φτάνει και κανείς δεν το παίρνει στο στόμα του γιατί εκεί δεν έχει αύριο και δυνατότητα ελπίδας».

Ο Λόρκα και το θέατρο

Στο θέατρο, ο Λόρκα ανακάλυψε ένα ισχυρό μέσο να συνδέεται με το κοινό και να το προκαλεί. Το θέατρο, έγραφε, «είναι ποίηση που σηκώνεται από το βιβλίο και γίνεται ανθρώπινη. Κι όσο γίνεται ανθρώπινη, μιλάει και φωνάζει, κλαίει και απελπίζεται».

Αυτή τη σχέση του με το κοινό καταγράφει στο τελευταίο του έργο το «Κοινό» και στο μονόπρακτο «Κωμωδία χωρίς τίτλο».
Το «Κοινό», δράμα υπερρεαλιστικό, δίνει μια άλλη εικόνα για το έργο του Λόρκα. Τολμηρή αναζήτηση ενός ονειρικού θεάτρου με ποιητικές εκλάμψεις, όπου μέσα από τεχνικές και μοτίβα που πολύ αργότερα θα χρησιμοποιηθούν από την πρωτοπορία του θεάτρου (Pirandello, Cocteau, Genet, Beckett κ.ά.), μιλάει για τον ομοφυλόφιλο έρωτα, το θάνατο, την αδυναμία και το τυχαίο στον έρωτα, προβληματίζεται πάνω στη φύση του θεάτρου, στις σχέσεις συγγραφέα – έργου – θεατή.
Η «Κωμωδία χωρίς τίτλο», απόηχος των ταραγμένων χρόνων 1935-36, κινείται σ’ ένα κλίμα ανησυχητικό κι απειλητικό, κι έχει σαν θέμα την τέχνη, το θέατρο και την επανάσταση.

«Τολμηρότατο και με μια εντελώς νέα τεχνική. Είναι το καλύτερο που έχω γράψει για το θέατρο. (…) Δεν αντιλήφτηκαν τίποτα ή τρόμαξαν – το καταλαβαίνω. Το έργο είναι πολύ δύσκολο και για την ώρα δεν μπορεί να παιχτεί. Έχουν δίκιο. Αλλά σε δέκα ή είκοσι χρόνια θα γίνει τρομερή επιτυχία. Θα δεις».

Αυτά είναι τα λόγια του Λόρκα, μετά την πρώτη ανάγνωση του έργου, σε φίλους του, το φθινόπωρο του 1931. Από τότε το έργο ξαναδουλεύτηκε αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ ολόκληρο.
Μια μορφή του χειρογράφου παραδόθηκε στον R. M. Nadal που για χρόνια πολλά έψαχνε για άλλες εκδοχές του έργου και τη χαμένη 5η σκηνή του χειρογράφου. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1978 στην Ισπανία με το μονόπρακτο «Κωμωδία χωρίς τίτλο», που αρχικά νόμισαν ότι πρόκειται για την περίφημη χαμένη 5η σκηνή και δεν αποκλείεται να είναι.

Η δολοφονία

Ο Λόρκα είχε προειδοποιηθεί από τους φίλους του τον Ιούλιο του 1936, όταν ήταν ήδη γνωστό ότι ο Φράνκο ετοίμαζε τα στρατεύματά του στο ισπανικό Μαρόκο και θα ξεσπούσε ο εμφύλιος πόλεμος, να μην πάει στην Ανδαλουσία.
Δύο ημέρες μετά την άφιξή του στη Γρανάδα ξέσπασε ο πόλεμος.
Η περιοχή ήταν η πρώτη που κατελήφθη από τους φρανκιστές, ο γαμπρός του Λόρκα και δήμαρχος της Γρανάδας συνελήφθη στις 16 Αυγούστου και την επομένη εκτελέστηκε.
Την ίδια ημέρα συνελήφθη και ο Λόρκα.

Το φασιστικό καθεστώς δε δίστασε να εκτελέσει έναν διάσημο ποιητή, που προερχόταν από μια πολύ γνωστή οικογένεια της περιοχής. Αλλά δεν είναι περίεργο, αν σκεφτεί κανείς ότι εκείνη τη χρονιά μόνο στην περιοχή γύρω από την Αλάμπρα η φάλαγγα εξετέλεσε 30.000 άτομα, αφού ο Φράνκο είχε διακηρύξει ότι θα «προστάτευε» την Ισπανία από «τη διεθνή κομμουνιστική, εβραϊκή και μασονική συνωμοσία».
Παρόλο που ο ποιητής ποτέ δεν εντάχθηκε στο εργατικό επαναστατικό κίνημα, οι κοινωνικές και πολιτικές του θέσεις ήταν τόσο εμφανείς, που για τον Φράνκο και τους υποστηρικτές του δεν είχε καμιά διαφορά από έναν κομμουνιστή.

Στ’ όνομά σου, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα…

«Στ’ όνομά σου, Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, που πέθανες στην Ισπανία για τη λευτεριά του ζωντανού λόγου, εμείς, οι ποιητές από πολλές χώρες του κόσμου, που μιλάμε και γράφουμε σε διάφορες γλώσσες, ορκιζόμαστε εδώ πέρα, όλοι μαζί, πως τ’ όνομά σου δε θα ξεχαστεί ποτέ πάνω στη γη, και στ’ όνομά σου, όσο που θα υπάρχει τυραννία και καταπίεση να τις καταπολεμήσουμε, όχι μονάχα με το λόγο μα και με τη ζωή μας».

Ο παραπάνω όρκος δόθηκε από λογοτέχνες απ’ όλες τις χώρες του κόσμου, όπου συγκεντρώθηκαν αρχικά στη Βαλένθια και στη συνέχεια στο Παρίσι, το 1937, στο Δεύτερο Διεθνές Συνέδριο των συγγραφέων, για την υπεράσπιση της κουλτούρας ενάντια στο φασισμό.
Τον όρκο συνέταξε ο Στρατής Τσίρκας μαζί με τον Αμερικανό ποιητή Λάνγκστον Χιους και προωθήθηκε από τον Λουί Αραγκόν.
Ανάμεσα στους λογοτέχνες που υπόγραψαν τον όρκο είναι οι Μπέρτολτ Μπρεχτ, Πάμπλο Νερούντα, Ιλία Ερενμπουργκ, Αλεξέι Τολστόι κ.ά.

Ο Λόρκα ήταν παιδί μιας προνομιούχας και μορφωμένης οικογένειας, γρήγορα, όμως, συνειδητοποίησε ότι υπάρχει και μια άλλη ζωή, αυτή των πολλών μέσα στη φτώχεια και τη δυστυχία.
Το 1915 παρά την επιθυμία του να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη μουσική, γράφτηκε στη Φιλοσοφική και στη Νομική Σχολή του πανεπιστημίου της Γρανάδα.
Το 1919 εγκαθίσταται στη Μαδρίτη για να συνεχίζει τις σπουδές του. Εκεί συνδέθηκε με μια ομάδα νέων διανοουμένων που χαρακτηριζόταν αργότερα, ως η γενιά του ’27 και θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην πνευματική ζωή της Ισπανίας.

Το 1931 (μετά το ταξίδι στη Νέα Υόρκη -1929) ξαναγυρίζει στη «δημοκρατική» πια Ισπανία («2^η ισπανική δημοκρατία -Segunda República Española Απρίλιος 1931) και ο υπουργός Παιδείας του ανέθεσε να δημιουργήσει μαζί με τον Εδουάρδο Ουγάρτε έναν περιοδεύοντα φοιτητικό θίασο, την «Μπαράκα» (Barraca ambulante), που γύριζε σε όλη την Ισπανία δίνοντας παραστάσεις σε μικρές πόλεις και σε πανεπιστήμια.
Οι ηθοποιοί ήταν ερασιτέχνες και έπαιζαν δωρεάν, ενώ τα σκηνικά, όπως και τα κοστούμια, τα έφτιαχναν φοιτητές της Αρχιτεκτονικής απ’ όλη την Ισπανία.
Ως το 1936 που διαλύθηκε, το θέατρο ανέβασε 13 έργα και έδωσε παραστάσεις σε 72 χωριά και πόλεις.

Από τα πιο γνωστά έργα του Λόρκα είναι, «Ποιητής στη Νέα Υόρκη», «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας», «Romancero gitano», «Ντουέντε» και από τα θεατρικά του, «Τα Μάγια της Πεταλούδας», «Οι Φασουλήδες του Κατσιπόρα», «Ματωμένος Γάμος», «Γέρμα» και «Το Σπίτι της Μπερνάρντα Αλμπα». Μέσα από το έργο του «τραγούδησε» την αγάπη αλλά και το θάνατο, κατήγγειλε την τυραννία και όρθωσε το ανάστημά του σε κάθε μορφή αδικίας. Πάθη, παραδόσεις, στοιχεία της φύσης, ανδαλουσιάνικες φιγούρες συναντώνται στην ποίησή του.

Το έργο του απαγορεύτηκε στην Ισπανία μέχρι το 1953, όπου έκανε την επανεμφάνισή του, λογοκριμένο. Μόνο μετά το θάνατο του Φράνκο το 1975, έγινε δυνατό να συζητηθούν δημόσια το έργο και ο θάνατός του…

Μια αθάνατη μορφή του 20ού αιώνα
«Αθίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω»…

 «Αθίγγανε κι αφέντη μου με τι να σε στολίσω;
Φέρτε το μαυριτονικά σκουτί το πορφυρό
Στον τοίχο της Καισαριανής μας φέραν από πίσω
Κι ίσα ένα αντρίκειο ανάστημα ψηλώσαν το σωρό»
(Απόσπασμα από το ποίημα «Federico Garcia Lorca- 1979» του Ν. Καββαδία)

Το 1936, είναι η χρονιά που μόνο στην περιοχή γύρω από τη Γρανάδα η φασιστική φάλαγγα εκτέλεσε χιλιάδες απλούς πολίτες, αφού ο Φράνκο είχε διακηρύξει ότι θα «προστάτευε» την Ισπανία από «τη διεθνή κομμουνιστική, εβραϊκή και μασονική συνωμοσία»
Μεταξύ αυτών, κοντά στην «Πηγή των Δακρύων» και τον ποιητή του «ντουέντε» που ήταν πάντα «στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα και στους οποίους δεν επιτρέπεται καν να απολαύσουν ειρηνικά το τίποτα που έχουν», που όρθωσε το ανάστημά του σε κάθε μορφή αδικίας.

«Δε μας ανήκει τίποτα. Δε μας ανήκει τίποτα
Είναι όλα δανεικά απ’ τα παιδιά μας.
Το ξέρω, κάποτε θα γίνει ένα θαύμα
Μόνο έχοντας διδαχθεί από την πραγματικότητα,
μπορούμε την πραγματικότητα ν’ αλλάξουμε.
Δε μας ανήκει τίποτα. Τίποτα δεν είναι δικό μας.
Αυτό τον πλανήτη μας τον εμπιστεύτηκαν τα παιδιά μας
και πρέπει να τους τον επιστρέψουμε ακέραιο»...

Από τους πρώτους μήνες της ζωής του υπέστη την ταλαιπωρία σοβαρής ασθένειας, η οποία μάλιστα θα του αφήσει και μια μικρή χωλότητα.
Σπουδάζοντας στο Πανεπιστήμιο της Γρανάδας παράλληλα παίρνει μαθήματα κιθάρας και πιάνου με δάσκαλο τον Μανουέλ ντε Φάλια.
Στη Μαδρίτη, στη Φοιτητική Εστία και εκεί έχει την ευκαιρία να γνωριστεί με τους Λουίς Μπουνιουέλ, Σαλβαδόρ Νταλί, Μιγέλ Ουναμούνο και άλλους.
Το 1920 ανεβαίνει στη Μαδρίτη το έργο του «Τα μάγια της πεταλούδας».
Την επομένη χρονιά κυκλοφορεί η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Βιβλίο ποιημάτων», ενώ παράλληλα γράφει το «Ποίημα του Κάντε Χόντο».
Το 1925 ο θίασος της Μαργαρίτας Σίργκου ανεβάζει στη Βαρκελώνη το έργο «Μαριάνα Πινέδα» με σκηνικά του Σαλβαδόρ Νταλί.
Το 1928 εκδίδει μαζί με φίλους του από τη Γρανάδα το περιοδικό «El Gallo» («O πετεινός»), όπου και δημοσιεύονται τα μονόπρακτά του «Η παρθένος, ο ναύτης και ο σπουδαστής» και «Ο περίπατος του Μπάστερ Κήτον».
Την ίδια χρονιά εκδίδει το πρώτο μέρος του «Ρομανθέρο Χιτάνο», με ποιήματα της περιόδου 1924 – 1927.

https://www.youtube.com/embed/aw0r38_Epow?feature=oembedΗ καλόγρια η τσιγγάνα / Γιώργος Παπαστεφάνου
Το «Romancero Gitano» του Μίκη Θεοδωράκη, ποίηση Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και με απόδοση του Οδυσσέα Ελύτη στα ελληνικά, επρόκειτο να ηχογραφηθεί σε δίσκο με την Αρλέτα, αλλά το σχέδιο ναυάγησε την 21η Απρίλη 1967.
Ωστόσο, η Αρλέτα είχε μάθει τα τραγούδια και τα ‘λεγε στην παρέα με την κιθάρα της – καμιά φορά και στις μπουάτ που εμφανιζόταν, αφού τα τραγούδια ήταν άγνωστα. Κάπως έτσι τα πρωτάκουσα κι εγώ και βεβαίως τα ερωτεύθηκα!
Σκέφτηκα λοιπόν τότε, να τα ηχογραφήσουμε σε στούντιο, μόνο και μόνο για να υπάρχουν, με κλειδαμπαρωμένες τις πόρτες, η Αρλέτα με την κιθάρα της, είπε και τα επτά τραγούδια του «Ρομανθέρο», με το δικό της απαράμιλλο τρόπο.
Επτά χρόνια αργότερα, το 1978, όταν τα τραγούδια του Θεοδωράκη κυκλοφορούσαν πια ελεύθερα, η Αρλέτα ξαναηχογράφησε το «Ρομανθέρο Χιτάνο» στην εταιρία «Λύρα», έχοντας δίπλα της στην δεύτερη κιθάρα τον Βασίλη Ρακόπουλο.
Στη δική μας, πρώτη εγγραφή, τη φωνή της Αρλέτας πλαισιώνουν σκίτσα του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και κάποιες εικόνες παρμένες μέσα από το περιοδικό «Θέατρο» του Κώστα Νίτσου, από το τεύχος που ήταν αφιερωμένο στον αδικοχαμένο ποιητή.

Μετά τα ταξίδια του στην Νέα Υόρκη και την Κούβα ο Λόρκα επιστρέφει το 1930 στη Μαδρίτη, όπου ανεβαίνει στο θέατρο Εσπανιόλ το έργο του «Η θαυμαστή μπαλωματού».
Το 1933 ανεβαίνουν στη Μαδρίτη τα έργα «Ματωμένος γάμος» και «Δον Περλιμπλίν», ενώ την επόμενη χρονιά ανεβαίνει στο Τεάτρο Εσπανιόλ η «Γέρμα» με την Μαργκαρίτα Σίργου.
Το θέατρο «Λα Μπαράκα» δίνει παραστάσεις στη Νότια Αμερική, και ο Λόρκα γράφει το «Θρήνο για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας».
Τον επόμενο χρόνο, θα παιχτούν τα έργα του «Η παραστασούλα του Δον Κριστόμπαλ» και «Δόνια Ροζίτα η ανύπαντρη»…

Θέατρο και επανάσταση

Η «Κωμωδία χωρίς τίτλο», απόηχος των ταραγμένων χρόνων 1935 – 36, κινείται σ’ ένα κλίμα ανησυχητικό κι απειλητικό, κι έχει σαν θέμα την τέχνη, το θέατρο και την επανάσταση.
«Τολμηρότατο και με μια εντελώς νέα τεχνική. Είναι το καλύτερο που έχω γράψει για το θέατρο. (…) Δεν αντιλήφτηκαν τίποτα ή τρόμαξαν – το καταλαβαίνω. Το έργο είναι πολύ δύσκολο και για την ώρα δεν μπορεί να παιχτεί. Έχουν δίκιο. Αλλά σε δέκα ή είκοσι χρόνια θα γίνει τρομερή επιτυχία. Θα δεις».

Αυτά είναι τα λόγια του Λόρκα, μετά την πρώτη ανάγνωση του έργου, σε φίλους του, το φθινόπωρο του 1931.
Από τότε το έργο ξαναδουλεύτηκε αλλά δεν εκδόθηκε ποτέ ολόκληρο. Σε κάποιο σημείο ο συγγραφέας – ήρωας του έργου λέει
«…Tο να δεις την πραγματικότητα είναι δύσκολο. Και να την διδάξεις, ακόμη περισσότερο. Είναι σα να προφητεύεις στην έρημο. Αλλά δεν πειράζει. Ιδίως σε σας, άνθρωποι της πόλης, που ζείτε με την πιο φτωχή και λυπητερή φαντασία. Όλο, κι όλο που κάνετε είναι να επιζητάτε τέτοιους δρόμους που να μη μαθαίνετε τίποτε. Οταν σφυρίζει ο αέρας, για να μη καταλάβετε τι λέει, παίζετε πιανόλα, για να μη δείτε τον τεράστιο χείμαρρο από δάκρυα που μας κυκλώνει, κλείνετε με σκούρα τα παράθυρα,για να μπορείτε να κοιμηθείτε ήσυχα και να σωπάσετε τον επίμονο γρύλλο της συνείδησής σας, εφευρίσκετε τα ιδρύματα φιλανθρωπίας. Κήρυγμα! Ναι, κήρυγμα! Γιατί να πηγαίνουμε στο θέατρο πάντα για να δούμε τι γίνεται κι όχι τι μας γίνεται»;

«Ποτέ δε με βρήκαν»…

Ογδόντα τέσσερα χρόνια μετά τη δολοφονία του και ο τάφος του μεγαλύτερου Ισπανού ποιητή του 20ού αιώνα παραμένει άγνωστος, όχι όμως και οι συνθήκες του θανάτου του.
Βιογράφοι, μελετητές και ερευνητές μπορεί να διαφωνούν στις λεπτομέρειες, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία για το πώς περίπου συνέβη το έγκλημα. Οι προσπάθειες να αποκαλυφθεί ο τάφος του Λόρκα παραμένουν άκαρπες.

«Έπειτα κατάλαβα ότι είχα δολοφονηθεί. Με έψαξαν σε καφετέριες, νεκροταφεία και εκκλησίες…αλλά δε με βρήκαν. Δε με βρήκαν ποτέ; Όχι. Ποτέ δε με βρήκαν» (από τον «Ποιητή στη Νέα Υόρκη»).

Προφητικό; Ποιος ξέρει. Πάντως, σ’ ολόκληρο το έργο του Λόρκα, ο θάνατος πλανάται επίμονα. Ένας ισπανικός θάνατος «διαφορετικός» από τους άλλους. Γιατί, σύμφωνα με τον ίδιο τον ποιητή, στη διάλεξή του το 1933 για την «Πρακτική και Θεωρία του duende»:
«Σε όλες τις χώρες ο θάνατος είναι το τέλος. Όταν έρχεται, οι κουρτίνες κλείνουν. Όχι όμως στην Ισπανία… Εκεί ο νεκρός είναι περισσότερο ζωντανός απ’ ό,τι ένας νεκρός οπουδήποτε αλλού στον κόσμο».

Ποιήματα

• De Profundis en Leiden
• Libro de poemas (1921)
• Poema del cante jondo (1921)
• Oda a Salvador Dalí (1926)
• Romancero gitano (1928)
• Poeta en Nueva York (1930)
• Llanto por Ignacio Sánchez Mejías (1935)
• Seis poemas galegos (1935)
• Diván del Tamarit (1936)
• Sonetos del amor oscuro (1936)

Θεατρικά

Πρόζα

• Impresiones y paisajes (1918)

Φιλμογραφία

• Deep song, black sound (1968), de P. Luke (BBC).
• L’assassinio di Federico Garcia Lorca (1976), του Alessandro Cane (RAI).
• Federico García Lorca: Murder in Granada (1976), τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ του Humberto López y Guerra για τη σουηδική τηλεόραση SVT-TV1.
• Lorca, muerte de un poeta (1987), σειρά της ισπανικής τηλεόρασης (σκηνοθεσία Juan Antonio Bardem).
• Muerte en Granada (1997), σκηνοθεσία Marcos Zurinaga.
• Lorca (1998), σκηνοθεσία Iñaki Elizalde.
• La luz prodigiosa (2003), σκηνοθεσία Miguel Hermoso.
• Lorca. El mar deja de moverse (2006), σκηνοθεσία Emilio Ruiz Barrachina.
• Sin límites (Little ashes) (2008), σκηνοθεσία Paul Morrison ημιβιογραφικό αναφορικά με τη σχέση Lorca – Dalí και Buñuel.
• El deseo y la realidad (2009), ντοκιμαντέρ των Rafael Zarza και Fernando García de Canales.
• Mudanza (2009), σε σκηνοθεσία Pere Portabella.

https://youtube.com/watch?v=PO4QiJXLV_s%3Ffeature%3Doembed

​Διάφορα

• In another five years or so (1944), σε άλλα πέντε χρόνια περίπου zarzuela του Paul Bowles βασισμένη στο «Así que pasen cinco años»
  (ΣΣ |> Η zarzuela – θαρθουέλα είναι είδος μουσικού θεάτρου / όπερας, που συνδυάζει σκωπτικά τραγούδι, χορό και θεατρικό διάλογο. Προέρχεται από το Παλάτι της Zarzuela, της βασιλικής κατοικίας κοντά στη Μαδρίτη, όπου πρωτοπαρουσιάστηκαν τέτοιες παραστάσεις)

• La zapatera prodigiosa -ο θαυμάσιος τσαγκάρης (1949), από τον Αργεντίνο συνθέτη Juan José Castro (1895–1968), κυκλοφόρησε στο Μοντεβιδέο.
• Bodas de sangre (ο ματωμένος γάμος) Juan José Castro (1952), Wolfgang Fortner (1957), Sándor Szokolay (1964), Nicola LeFanu (1992)
• Yerma, ópera του  Paul Bowles (1955), de Heitor Villa-Lobos (1955-1956, κυκλοφόρησε το  1971).
• La casa de Bernarda Alba, Το σπίτι της Bernarda Alba του καταλανού Miquel Ortega, από τον Aribert Reimann (1998/2000)
• Ainadamar (2003), του Osvaldo Golijov, έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Tanglewood.
• Don Perlimplín ama a Belisa en su jardín (Ο Don Perlimplín αγαπά τη Belisa στον κήπο του), του Wolfgang Fortner 1962, Bruno Maderna (1962), Simon Holt (1998).
• Quimera, του Hans-Jürgen von Bose (1986).
• Comedia sin título, (κωμωδία χωρίς τίτλο) από τον Jan Müller-Wieland (1998).
• El Público, de Mauricio Sotelo (2014), έκανε πρεμιέρα στο Teatro Real 24-Φεβ-2015.
• https://www.youtube.com/watch?v=3GGACVoO-3
• https://youtu.be/3GGACVoO-3I

Με πληροφορίες από

• βιβλιοθήκη <|cervantesvirtual|>,
• λήμμα Federico García Lorca βιβλιοθήκη <|Digital Hispánica
• Biblioteca Nacional de España|>
• poets.org-federico-garcia-lorca
• haef.gr- Athens College Educational Foundation
• poetryfoundation.org-federico-garcia-lorca
• Ριζοσπάστης (αφιερώματα Σοφία Αδαμίδου κά)

Μοιράσου το…

Ναζίμ Χικμέτ: Σας σφίγγω όλους μ᾿ αγάπη στην αγκαλιά μου

3 Ιουνίου 2020 | 06:23  

Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρά,
Ὅπως, νὰ ποῦμε, κάνει ὁ σκίουρος,
Δίχως ἀπ᾿ ὄξω ἢ ἀπὸ πέρα νὰ προσμένεις τίποτα.
Δὲ θά ῾χεις ἄλλο πάρεξ μονάχα νὰ ζεῖς.

Ἡ ζωὴ δὲν εἶναι παῖξε-γέλασε
Πρέπει νὰ τήνε πάρεις σοβαρὰ
Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ
Ποὺ ἔτσι, νὰ ποῦμε, ἀκουμπισμένος σ᾿ ἕναν τοῖχο
μὲ τὰ χέρια σου δεμένα
Ἢ μέσα στ᾿ ἀργαστήρι
Μὲ λευκὴ μπλούζα καὶ μεγάλα ματογυάλια
Θὲ νὰ πεθάνεις, γιὰ νὰ ζήσουνε οἱ ἄνθρωποι,
Οἱ ἄνθρωποι ποὺ ποτὲ δὲ θά ῾χεις δεῖ τὸ πρόσωπό τους
καὶ θὰ πεθάνεις ξέροντας καλὰ
Πὼς τίποτα πιὸ ὡραῖο, πὼς τίποτα πιὸ ἀληθινὸ
ἀπ᾿ τὴ ζωὴ δὲν εἶναι.

Πρέπει νὰ τηνε πάρεις σοβαρὰ
Τόσο μὰ τόσο σοβαρὰ
Ποὺ θὰ φυτεύεις, σὰ νὰ ποῦμε,
ἐλιὲς ἀκόμα στὰ ἑβδομῆντα σου
Ὄχι καθόλου γιὰ νὰ μείνουν στὰ παιδιά σου
Μὰ ἔτσι γιατὶ τὸ θάνατο δὲ θὰ τόνε πιστεύεις
Ὅσο κι ἂν τὸν φοβᾶσαι
Μὰ ἔτσι γιατί ἡ ζωὴ θὲ νὰ βαραίνει
      πιότερο στὴ ζυγαριά.
~ ~ ~ ~
Nâzim Hikmet -Γιὰ τὴ ζωή  
         (ἀπόδοση: Γιάννης Ρίτσος)

---

Σημείωμα, μικρό αφιέρωμα, «περίληψη ζωής» για ογκόλιθους σαν τον μεγάλο Τούρκο διανοούμενο που σμίλεψε το διάβα του ανθρώπου και σημάδεψε ανεξίτηλα το χρόνο δε γίνεται.

Το Επιστημονικό Συνέδριο της Κ.Ε. του ΚΚΕ: ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ «Για να γενούνε τα σκοτάδια λάμψη», που κράτησε δυο ολόκληρες μέρες χωρισμένο σε τρεις ενότητες (1^η «Γεια στης ανθρωπιάς το μεγαλείο!», 2^η «Τα τραγούδια μας πιο μπροστά στη γραμμή να ορμάνε στον εχθρό» & 3^η «Καρδιά που αντιχτυπά και στο πιο μακρινό αστέρι» με 27 εισηγήσεις – παρεμβάσεις και πολλά δρώμενα) ανέδειξε το μεγαλείο του.
Έτσι θα περιοριστούμε σε ένα –απαραίτητο βιογραφικό ώστε να γίνει γνωστό το πολιτικό, κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο έδρασε, διαμορφώθηκε ως άνθρωπος, ως κομμουνιστής και ως ποιητής.

Ο Ναζίμ Χικμέτ, αριστοκρατικής καταγωγής, γεννήθηκε το 1902 στη Θεσσαλονίκη. Γρήγορα η οικογένειά του μετακόμισε στο Καντικιόι της Κωνσταντινούπολης.
Το 1912 φοιτά σε ιδιωτικό σχολείο. Ο επόμενος όμως χρόνος τον βρίσκει σε δημόσιο σχολείο.
Το 1917 μπαίνει στη σχολή αξιωματικών του ναυτικού και φοιτά ως δόκιμος. Μια επίμονη πλευρίτιδα του στερεί τη δυνατότητα να υπηρετήσει τη θητεία του ως αξιωματικός.
Το 1921 ο Χικμέτ αποφασίζει να ενταχθεί στον «Πόλεμο Ανεξαρτησίας» του Κεμάλ, στην Ανατολή. Στο δρόμο συναντιέται με Τούρκους Σπαρτακιστές φοιτητές, που είχαν απελαθεί από τη Γερμανία. Απ’ αυτούς μαθαίνει για τους Μαρξ, Ενγκελς κι έρχεται σε επαφή με την κομμουνιστική ιδεολογία.
Στην πεζοπορία του προς την Άγκυρα γίνεται μάρτυρας της φτώχειας και δυστυχίας των αγροτών της Ανατολής και συνειδητοποιεί το μέγεθος των κοινωνικών προβλημάτων της χώρας.
Την ίδια στιγμή, η αστική επανάσταση του Κεμάλ δεν μπορεί να καταργήσει τις ταξικές διαφορές, πράγμα αντικειμενικό, κάτι που διαπιστώνει και ο ίδιος. Ενώ ζητά να σταλεί στο μέτωπο, τελικά στέλνεται ως δάσκαλος στην πόλη Μπολού.
Εκεί ενημερώνεται για την Οχτωβριανή Επανάσταση και αποφασίζει να ταξιδέψει στην ΕΣΣΔ.
Στο ταξίδι του πληροφορείται τη δολοφονία του ιδρυτή του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος Μουσταφά Σουπχί και 14 συντρόφων του.
Το 1922 γίνεται μέλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων – ΠΚΚ (μπ) και του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας.
Σπουδάζει στο Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των Εργατών της Ανατολής (ΚΟΥΤΒ).
Γνωρίζεται με τον Μαγιακόφσκι, με φουτουριστές και κονστρουκτιβιστές καλλιτέχνες.

Το 1924 πεθαίνει ο Λένιν. Ο Ναζίμ στέκεται τιμητική φρουρά στο φέρετρο.

«Είμαι ένας κομμουνιστής ποιητής…»

Επιστρέφει στην Τουρκία και το 1925 συνεργάζεται με τα πολιτικά περιοδικά «Διαφώτιση» και «Σφυροδρέπανο», προσκείμενα στο ΤΚΚ.
Κηρύσσεται στρατιωτικός νόμος, καταργείται η ελευθερία του Τύπου και διώκονται οι κομμουνιστές.
Ο Ναζίμ διαφεύγει στη Σμύρνη. Αποστολή του η οργάνωση παράνομου κομματικού τυπογραφείου.
Καταδικάζεται, ερήμην, σε 15 χρόνια φυλακή.
Μεταμφιεσμένος και χωρίς ταξιδιωτικά έγγραφα δραπετεύει στην ΕΣΣΔ, όπου συνθέτει ποιήματα και πάνω από 30 θεατρικά, που όμως δε διασώζονται.
Στην Τουρκία ξεκινούν καινούργιες δίκες κομμουνιστών.
Το 1928 καταδικάζεται, ερήμην, σε 3 μήνες φυλακή.
Τον Ιούλη, επιστρέφοντας παράνομα στην Τουρκία, συλλαμβάνεται στα σύνορα και φυλακίζεται στην Αγκυρα απ’ όπου αποφυλακίζεται μετά από 7μηνη κράτηση.
Το 1929 κυκλοφορεί η πρώτη του ποιητική συλλογή σε λατινικό αλφάβητο «835 στίχοι».
Η συλλογή περιλαμβάνει ποιήματα γραμμένα στην ΕΣΣΔ με έντονη τη σφραγίδα του κονστρουκτιβισμού. Σημειώνει μεγάλη επιτυχία για τις καινοτομίες που εισάγει στη μορφή και στο περιεχόμενο της τουρκικής ποίησης.
Παρά την αναγνώρισή του, δεν βρίσκει δουλειά λόγω της κομμουνιστικής του στράτευσης.
Στο μακροσκελές του ποίημα «Η Τζοκόντα και ο Σι-Για-Ου» καλεί την Τέχνη να συμμετέχει στον επαναστατικό αγώνα.
Το 1930 κυκλοφορεί δίσκος με τον ποιητή να διαβάζει ποιήματά του.
Για την ποιητική του συλλογή «Η πόλη που έχασε τη φωνή της», εμπνευσμένη από απεργία στα μέσα μεταφοράς, συλλαμβάνεται, αφήνεται όμως ελεύθερος λόγω πίεσης του μεγάλου λαϊκού ακροατηρίου της δίκης.
Στην απολογία του το 1931 ο Χικμέτ αναφέρει: «Είμαι ένας Κομμουνιστής ποιητής και κάθε μέρα προσπαθώ να γίνω καλύτερος Κομμουνιστής και καλύτερος ποιητής».
Το 1933 συλλαμβάνεται ξανά και απαγορεύεται η κυκλοφορία ποιητικής του συλλογής.
Υπόδικος μεταφέρεται από την Κωνσταντινούπολη στις φυλακές της Προύσας, όπου ξεκινά τη συγγραφή του εξαιρετικού «Το έπος του Σεΐχη Μπεντρεντίν».
Ο δημόσιος κατήγορος απαιτεί να καταδικαστεί σε θάνατο.
Τον Γενάρη 1934 καταδικάζεται σε 5 χρόνια φυλάκιση, τον Αύγουστο αποφυλακίζεται με γενική αμνηστία. Προσλαμβάνεται ως συντάκτης στις εφημερίδες «Απογευματινή» και «Αυγή» όπου υπογράφει με το ψευδώνυμο Ορχάν Σελίμ. Γράφει κινηματογραφικά σενάρια. Στα περισσότερα το όνομά του δεν αναφέρεται ή υπογράφει με ψευδώνυμο είτε για λόγους πολιτικούς, είτε γιατί το περιεχόμενό τους δεν τον εκφράζει.
Το 1935 δημοσιεύει το αφηγηματικό του ποίημα «Γράμματα στην Ταράντα – Μπαμπού», για την επίθεση της φασιστικής Ιταλίας στην Αιθιοπία. Το 1936 στην μπροσούρα «Γερμανικός φασισμός και ρατσισμός» καταγγέλλει τη στενή σχέση φασισμού, καπιταλιστικών συμφερόντων και πολέμου. Στο «Επος του Σεΐχη Μπεντρεντίν» ο Χικμέτ ιστορικοποιεί την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Ο Μάνος Λοΐζος το είχε καημό να μελοποιήσει και να εκδώσει σε δίσκο τα «Γράμματα στην αγαπημένη» σε ποίηση Nazim Hikmet (μετάφραση Γιάννη Ρίτσου).
Ο θάνατός του όμως το 1982 τον πρόλαβε και η επιθυμία του δεν πραγματοποιήθηκε όσο ήταν εν ζωή, αλλά αργότερα ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, βρήκε ανέκδοτα demos των τραγουδιών αυτών σε ερμηνεία του ίδιου του Μάνου, έτσι εκδόθηκε το ομώνυμο βινύλιο.
Μετά από χρόνια, ήρθαν στη δημοσιότητα κάποιες ακόμη εκτελέσεις των μελοποιημένων αυτών ποιημάτων -αυτή τη φορά από τον Μανώλη Ρασούλη πάντα υπό την καθοδήγηση του αξέχαστου Μάνου (εικάζεται ότι έχει γίνει αρχές της 10ετίας του ’70)
Τα demos βρέθηκαν ξεχασμένα σε ντουλάπια της Columbia και δημοσιεύτηκαν από τον ίδιο τον Ρασούλη στο προσωπικό του site.

Δώδεκα χρόνια στη φυλακή

Στις 17 Γενάρη του 1938 συλλαμβάνεται ξανά στη βάση σκευωρίας και περνά Στρατοδικείο, κατηγορούμενος για υποκίνηση των δοκίμων σε ανταρσία.
Καταδικάζεται σε 15 χρόνια φυλακή.
Το 1939 καταδικάζεται σε ακόμα 20 χρόνια φυλακή.
Το 1940 οδηγείται στις φυλακές της Προύσας.
Η επαφή του με τους λαϊκούς ανθρώπους επιδρά στην ωρίμανση της γλώσσας και της ποίησής του, που γίνεται πιο μεστή και απλή.
Ο Χικμέτ, ακολουθώντας τη διεθνή πρακτική των φυλακισμένων κομμουνιστών, μετατρέπει τη φυλακή σε ένα πραγματικό σχολείο για τους συγκρατούμενούς του με μαθήματα γλώσσας, λογοτεχνίας, Γαλλικών, αλλά και βασικών αρχών μαρξισμού.
Το 1941 ξεκινά τη συγγραφή του μνημειώδους έπους «Ανθρώπινα τοπία». Συνεχίζει τις μεταφράσεις, γράφει κινηματογραφικά σενάρια, φτιάχνει ξυλόγλυπτα και ζωγραφίζει πίνακες για βιοπορισμό. Υποφέρει από παθήσεις και αϋπνίες.
Το 1945 ξεκινά τη συγγραφή μιας σειράς ποιημάτων με τη μορφή επιστολών προς τη γυναίκα του, που ξεπερνούν τα όρια της προσωπικής σχέσης τους, με τον τίτλο «Ποιήματα των 9 και 10 μμ.».
Συνεχίζει με τα «Ανθρώπινα τοπία», και παράλληλα με τα «Ρουμπαγιάτ» με παραδοσιακή μορφή περσικών τετράστιχων, αλλά με σύγχρονο διαλεκτικό – υλιστικό, κοινωνικό και επαναστατικό περιεχόμενο.
Το 1948 τα προβλήματα υγείας του επιδεινώνονται.
Ξεσπά κύμα διεθνιστικής αλληλεγγύης για την απελευθέρωσή του.
Διανοητές όπως οι Ελυάρ, Κιουρί, Νερούντα, Σαρτρ, Πικάσο ζητούν την απελευθέρωσή του.
Το 1950, μετά από επαναλαμβανόμενες απεργίες πείνας, κατακτά την αποφυλάκισή του.
Το Νοέμβρη του 1950 τού απονέμεται στη Βαρσοβία το Παγκόσμιο Βραβείο Ειρήνης μαζί με τους Πικάσο, Ρόμπσον, Γουάντα Τζακουμπόσκα και Νερούντα.
Στον ίδιο απαγορεύεται να παραβρεθεί στην τελετή.

«Πρεσβευτής» του σοσιαλισμού και της ειρήνης

Το 1951 ο Ναζίμ καλείται στην Άγκυρα για να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία με στόχο να χαθεί κάπου στα βάθη της Ανατολής.
Εγκαταλείπει την Τουρκία. Στα διεθνή ύδατα επιβιβάζεται σε ρουμάνικο πλοίο. Το τουρκικό Κοινοβούλιο τον ανακηρύσσει προδότη και του αφαιρεί την τουρκική υπηκοότητα.
Μέσω Βουκουρεστίου φθάνει στη Μόσχα, όπου τον υποδέχεται με τιμές η Ένωση Συγγραφέων.
Στη Μόσχα δημοσιεύει έργα του, ανεβάζει θεατρικά και αρθρογραφεί στον Τύπο.
Συμμετέχει στο Φεστιβάλ Νεολαίας Βερολίνου και στο Συνέδριο για την Ειρήνη στη Βιέννη.
Τον επόμενο χρόνο, στο Πεκίνο παθαίνει την πρώτη καρδιακή προσβολή που ακολουθείται από δεύτερη στο Βερολίνο, σε πορεία ενάντια στον πόλεμο της Κορέας.
Το 1953 συμμετέχει στο δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριο Ειρήνης. Συναντάται με τους Αραγκόν, Σαρτρ, Ριβέρα, Νερούντα.
Το 1954 τον βρίσκει να γράφει σειρά ποιημάτων με έντονη νοσταλγία για τα αγαπημένα πρόσωπα και τον τόπο του, αλλά και ποιήματα εμπνευσμένα από τα ιδανικά του σοσιαλισμού και της αντιιμπεριαλιστικής πάλης.
Παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας ταξιδεύει και στηρίζει τους λαούς που υποφέρουν, που αγωνίζονται. Μόνο οι ΗΠΑ τού αρνούνται τη βίζα.
Γνωρίζεται με τον Γιάννη Ρίτσο.
Το 1956 γράφει το θεατρικό «Υπήρξε ή όχι ο Ιβάν Ιβάνοβιτς;»
Το 1958 συμμετέχει στο συνέδριο των Ανατολικών Συγγραφέων στην Τασκένδη.
Το 1961 ταξιδεύει στην Κούβα της Επανάστασης και συνθέτει το «Ρεπορτάζ στην Αβάνα» και την «Αυτοβιογραφία».
Το 1962 ανακηρύσσεται Σοβιετικός πολίτης. Ξεκινά το μοναδικό του μυθιστόρημα με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία «Η ζωή είναι ωραία, αδελφέ μου», που στην ΕΣΣΔ εκδόθηκε ως «Οι Ρομαντικοί».
Το 1963 συμμετέχει στο Συνέδριο Ασιατών και Αφρικανών συγγραφέων στην Τανζανία, γράφει το ποίημα «Ρεπορτάζ από την Τανγκανίκα» και ολοκληρώνει το μυθιστόρημα «Οι Ρομαντικοί».
Πεθαίνει από καρδιακή προσβολή στις 3 Ιούνη 1963, στη Μόσχα.

https://youtube.com/watch?v=0u7PT7heg6o%3Ffeature%3Doembed

Τα Επιστημονικά Συνέδρια της ΚΕ του ΚΚΕ είναι πλέον ένα πολύ σημαντικό γεγονός-θεσμός

Η πορεία τους ξεκίνησε το 2010, με το πρώτο Συνέδριο να είναι αφιερωμένο στον Γιάννη Ρίτσο, το δεύτερο στον Κώστα Βάρναλη, το τρίτο στον Μπέρτολτ Μπρεχτ και, το τέταρτο στον Ναζίμ Χικμέτ, που με τη βοήθεια και του ΚΚ Τουρκίας (χορήγηση υλικών, πολιτιστικές δραστηριότητες, κινηματογραφικές προβολές, συναυλίες με τη συμμετοχή και του Πολιτιστικού Κέντρου “Ναζίμ Χικμέτ” της Κωνσταντινούπολης, αλλά και με τη συμμετοχή του σε εισηγήσεις κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου).
Ανιχνεύουμε το μεγαλείο του ποιητή, του κομμουνιστή, του αγωνιστή σήμερα και αύριο.
Κι αλήθεια πώς να ξεκινήσεις; Πώς ν’ αρχίσεις να μετράς τους ατέλειωτους στίχους του μεγάλου φίλου της Ελλάδας, του αγωνιστή λαού μας, του πραγματικού φίλου όλων των καταπιεσμένων και κατατρεγμένων;

«Μολύβι ο καιρός κι ο άνεμος πικρός, βάλτε όλοι σκοπό να αλλάξει ο καιρός…»
Όταν μετράς τους νεκρούς. Όταν μετράς τις ώρες των βασανιστηρίων. Όταν μετράς τους λυγμούς των κατατρεγμένων στην Τουρκία, στην Ελλάδα, στην Ισπανία, όπου Γης.
Ο Ναζίμ Χικμέτ είχε την ελπίδα, μέσα από την τέχνη του, να μας κάνει για όλα αυτά, για όλα τα βάσανα των κατατρεγμένων και καταπιεσμένων, να «κλάψουμε» από οργή, ήθελε να μετατρέψει το λυγμό σε εξέγερση, σε επανάσταση.
Πολλοί προσπάθησαν να σβήσουν αυτήν τη φωνή του λαού, της αντίστασής του, τη φωνή που ανοίγει το δρόμο στους καταπιεσμένους για να πάρει τέλος το «συμπόσιο της δυστυχίας» τους, που μας δείχνει πως…
«ο πλανήτης μας δε στέκεται σε ενός βοδιού τα κέρατα ανάμεσα στα χέρια μας κρατιέται».
[…] (Από τον χαιρετισμό του Δημήτρη Κουτσούμπα, Γενικού Γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ)

Πηγή : ΑLT.GR

Γιάννης Ρίτσος 30 χρόνια μετά

11 Νοεμβρίου 2020 | 08:11  

…Σώπα, όπου νάναι θα σημάνουν οι καμπάνες.
Αυτό το χώμα είναι δικό τους και δικό μας.
Kάτου απ’ το χώμα, μες στα σταυρωμένα χέρια τους
κρατάνε της καμπάνας το σκοινί – περμένουνε την ώρα, δεν κοιμούνται,
περμένουν να σημάνουν την ανάσταση.
Τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας
– δε μπορεί κανείς να μας το πάρει…

https://youtube.com/watch?v=8CUrb8S49dA%3Ffeature%3Doembed

Στην πρώτη επέτειο από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, ο μεγάλος ποιητής ήταν εκεί, ΠΑΡΩΝ, για να δώσει το δικό του μήνυμα, να καταθέσει ένα μπουκέτο στίχων, να υμνήσει…

Σ αυτή τη χώρα, που μπορεί να είναι φτωχή από πλούτη, γεννήθηκαν οι μεγάλοι ποιητές. Αυτοί που κατάφεραν να σηκώσουν ψηλά τον άνθρωπο, να τον φτάσουν εκεί που του αρμόζει.

Κι εδώ, σήμερα, ο δικός μας, ο μοναδικός μας Γιάννης Ρίτσος, ο υμνητής της Ρωμιοσύνης. Ο στρατευμένος ποιητής στον αγώνα του ανθρώπου για έναν άλλο, δίκαιο κόσμο.

Αυτός που σε κάθε ευκαιρία μας θυμίζει τις ανεξάντλητες δυνάμεις της ανθρώπινης ύπαρξης, την υποχρέωση να παλέψει με την αρχή και την τάξη, γιατί διαφορετικά είναι μάταιος ο θάνατος και φλυαρία ο έρωτας.  

Ο Γιάννης Ρίτσος ύμνησε και ευλόγησε τον Έρωτα, την Ειρήνη, τον Αγώνα, την Επανάσταση.

Κάθε στίχος του ήταν βάλσαμο για τον αγωνιζόμενο ελληνικό λαό και όχι μόνο. Πέταξε πάνω από τα σύνορα της Ελλάδας, ταξίδεψε και έγινε κτήμα κάθε λαού που αγωνίζεται για το δίκιο του, έγινε κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού.

Κι ήταν ο ποιητής που ήξερε να κάνει τα λόγια πράξη. Γιατί κάθε του λέξη ήταν η φλέβα που χτυπούσε δυνατά από την αγωνιστική του δράση. Γιατί γνώριζε καλά ως γνήσιος κομμουνιστής ότι «Το χρέος των ποιητών» είναι ένα: Δίπλα στο λαό, ένα με το δίκιο.

Πέθανε σαν σήμερα πριν από τριάντα χρόνια, στις 11 του Νοέμβρη του 1990. Πρωτομαγιά του 1909 γεννιέται στη Μονεμβασιά το στερνοπούλι του μεγαλοκτηματία Ελευθέριου Ρίτσου και της Ελευθερίας Βουζουναρά. Τα μεγαλύτερα αδέλφια του ήταν η Νίνα (1898-1970), ο Μίμης (1899-1921) και η Λούλα (1908- 1995).

Ο πατέρας του γνώρισε νωρίς την οικονομική καταστροφή και το 1925, με την ολοκλήρωση των γυμνασιακών του σπουδών στο Γύθειο, έφυγε με την αδερφή του Λούλα για την Αθήνα. Στην Αθήνα ο ποιητής αναγκάστηκε να εργαστεί για τα προς το ζην, αρχικά ως δακτυλογράφος και στη συνέχεια ως αντιγραφέας στην Εθνική Τράπεζα.

Συναντήθηκε με την ποίηση πολύ νωρίς. Το 1921 άρχισε να συνεργάζεται με τη «Διάπλαση των Παίδων». Πολλά από τα νεανικά του ποιήματα δημοσιεύτηκαν στο φιλολογικό παράρτημα της «Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας» του Πυρσού.

Το 1934 εκδόθηκε η πρώτη ποιητική συλλογή του με τίτλο «Τρακτέρ», Παράλληλα αρχίζει και η συνεργασία του με το «Ριζοσπάστη», με τα «Γράμματα για το Μέτωπο». Το 1935 κυκλοφορούν οι «Πυραμίδες», το 1936 ο «Επιτάφιος».  Το 1937 νοσηλεύτηκε στο σανατόριο της Πάρνηθας και συγκλονισμένος από την ψυχική ασθένεια της πολυαγαπημένης του αδελφής Λούλας, γράφει την ποιητική σύνθεση «Το τραγούδι της αδελφής μου», ένα από τα ωραιότερα λυρικά της νεοελληνικής ποίησης. Ένα μικρό απόσπασμα:

«Στους τρικυμισμένους καθρέπτες
Των λυγμών
Θραύεται το ήρεμο πρόσωπο
Της αιωνιότητας
Κι όμως ακόμη ακούμε εντός μας
Το φλοίσβισμα της ηρεμίας»

Αυτό το ποίημα του χαρίζει το χρίσμα του Κωστή Παλαμά, που γράφει:

“Το τραγούδι σου είν’ από ιχώρ κι είν’ από αιθέρα.
Όρθρος καθαρής αυγής φέρνει την ημέρα.
Γλήγορο αργοφλοίβισμα της γαλάζιας πλάσης.
Να παραμερίσουμε για να περάσεις.”

Δεν πρόκειται για έξαρση, γιατί ο χρόνος απέδειξε ότι ο Παλαμάς απευθυνόταν σε έναν ποιητή πραγματικά κορυφαίο.

Το νερό είχε μπει στο αυλάκι και ο ποιητής ύψωνε το ανάστημά του.

Το 1938 κυκλοφορεί η «Εαρινή Συμφωνία» και προσλαμβάνεται στο Εθνικό Θέατρο. Δύο χρόνια αργότερα, εκδίδει την «Παλιά μαζούρκα σε ρυθμό βροχής» και προσλαμβάνεται ως χορευτής στη Λυρική Σκηνή.

Στη διάρκεια της Κατοχής, ο Ρίτσος έζησε κατάκοιτος. Εντούτοις συμμετείχε στη δραστηριότητα του μορφωτικού τμήματος του ΕΑΜ. Αρνήθηκε να δεχτεί οικονομική βοήθεια από έρανο, όταν κινδύνεψε η ζωή του από τις κακουχίες το 1942. Με την ήττα του ΕΛΑΣ στα «Δεκεμβριανά» ακολούθησε τις δυνάμεις του στη σύμπτυξη. Περνά από τη Λαμία, όπου συναντά τον Άρη Βελουχιώτη και φθάνει μέχρι την Κοζάνη, όπου ανέβηκε το θεατρικό του «Η Αθήνα στ’ άρματα». Το 1945 γράφει τη «Ρωμιοσύνη», ένα ακόμη δημοφιλές ποίημά του, που το μελοποίησε το 1966 ο Μίκης Θεοδωράκης.

Όλο το έργο, εδώ

Στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου εξορίστηκε στο Κοντοπούλι της Λήμνου (1948), στη Μακρόνησο (1949) και στον Άγιο Ευστράτιο (1950-1951).

Το 1952 επέστρεψε στην Αθήνα και πολιτεύτηκε με την ΕΔΑ.

Το 1954 παντρεύτηκε την παιδίατρο Φηλίτσα Γεωργιάδου από τη Σάμο, με την οποία απέκτησε μία κόρη, την Έρη (1955).

Το 1956 ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση ως μέλος αντιπροσωπείας διανοουμένων και δημοσιογράφων ενώ την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη «Σονάτα του Σεληνόφωτος».

Ο Λουί Αραγκόν σπουδαίος Γάλλος  ποιητής, μυθιστοριογράφος  και  δημοσιογράφος, όταν ο Ρίτσος τιμήθηκε με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, θα συγκινηθεί βαθιά και θα γράψει: «Πρέπει να πούμε πάρα πολύ μεγαλόφωνα πως είναι ένας από τους πιο μεγάλους και τους μοναδικούς ποιητές σήμερα». Ενώ, όταν διάβασε τη «Σονάτα του σεληνόφωτος» αισθάνθηκε «το βίαιο τράνταγμα μιας μεγαλοφυϊας».

Εδώ απαγγέλει η Μελίνα Μερκούρη

https://youtube.com/watch?v=r_DcCnX5OXY%3Ffeature%3Doembed

Το 1960 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε τον «Επιτάφιο» και σηματοδότησε την περίοδο της διάδοσης της μεγάλης ποίησης στο πλατύ κοινό.

Όλο το έργο

https://youtube.com/watch?v=_dq1bRqvfUw%3Ffeature%3Doembed

Το 1964 συμμετείχε στις βουλευτικές εκλογές με την ΕΔΑ.

Με το ξέσπασμα του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου 1967, δεν έφυγε από το σπίτι του, δεν κρύφτηκε. Τον συνέλαβαν και τον έκλεισαν στον Ιππόδρομο του Φαλήρου. Στα τέλη Απριλίου μεταφέρθηκε στη Γυάρο και αργότερα στο Παρθένι της Λέρου. Το 1968 νοσηλεύθηκε στον «Άγιο Σάββα» και στη συνέχεια τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό στο σπίτι της γυναίκας του στο Καρλόβασι της Σάμου. Το 1970 επέστρεψε στην Αθήνα, μετά όμως από άρνησή του να συμβιβαστεί με το καθεστώς του Παπαδόπουλου εξορίστηκε εκ νέου στη Σάμο ως το τέλος του χρόνου που μπήκε για εγχείρηση στη Γενική Κλινική Αθηνών. Το 1973 συμμετείχε στα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Μετά την πτώση της δικτατορίας έζησε κυρίως στην Αθήνα, όπου συνέχισε να γράφει με πυρετώδεις ρυθμούς. Το 1975 αναγορεύτηκε σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τιμήθηκε με το μεγάλο γαλλικό βραβείο ποίησης «Αλφρέ ντε Βινί». Τον επόμενο χρόνο τιμήθηκε με το βραβείο «Λένιν» στη Μόσχα. Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια αναγορεύσεις του σε διάφορα ξένα πανεπιστήμια: Μπίρμιγχαμ (1978), Καρλ Μαρξ της Λειψίας (1984) και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1987). Το 1986 του απονεμήθηκε το βραβείο «Ποιητής διεθνούς ειρήνης» του ΟΗΕ.

«Έφυγε» στις 11 του Νοέμβρη, πριν από τριάντα χρόνια.

Άφησε πίσω του 50 ανέκδοτες ποιητικές συλλογές. Ενταφιάστηκε τρεις μέρες αργότερα στη γενέτειρά του, Μονεμβάσια.

Συνηθίζουμε να λέμε πως κάποιος «έφυγε». Πώς μπορεί να έχει φύγει, όμως, αυτός που τα ποιήματά του μας συντροφεύουν; Που ο κάθε του στίχος είναι ανάσα και δροσιά. Που όταν ανοίγουμε μια συλλογή του, νιώθουμε τι θα πει πως ψηλώνει ο άνθρωπος!

Από τη Ρωμιοσύνη του, ένα ποίημα που λατρεύω.

Αχ, θα φυσήξει μια να πάρει σβάρνα
τις πορτοκαλιές της θύμηση
ςΑχ, θα φυσήξει δυο να βγάλει σπίθα
η σιδερένια πέτρα σαν καψούλι
Αχ, θα φυσήξει τρεις και θα τρελάνει
τα ελατόδασα στη Λισκουρα
θα δώσει μια με τη γροθιά του
να τινάξει την τυράγνια στον αγέρα
και θα τραβήξει της αρκούδας το χαλκά
να μας χορέψει τσάμικο καταμεσίς στην τάπια
και ντέφι το φεγγάρι θα χτυπάει
που να γεμίσουν τα νησιώτικα μπαλκόνια
αγουροξυπνημένο παιδολόι και
σουλιώτισσες μανάδες.

Ένας μαντατοφόρος φτάνει απ τη
Μεγάλη Λαγκαδιά κάθε πρωινό
στο πρόσωπό του λάμπει ο ιδρωμένος
ήλιος
κάτου από τη μασχάλη του κρατεί
σφιχτά τη Ρωμιοσύνη
όπως κρατάει ο εργάτης την τραγιάσκα
του μέσα στην εκκλησία
Ήρθε η ώρα, λέει.
ΝΑΜΑΣΤΕ ΕΤΟΙΜΟΙ
ΚΑΘΕ ΩΡΑ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΚΙΑ ΜΑΣ ΩΡΑ

Κλείνω με τα 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας. Πρόκειται για 18 τετράστιχα του Γιάννη Ρίτσου, από τα οποία τα 16 ο ποιητής τα έγραψε στο Παρθένι της Λέρου στις 16/9/1968, ύστερα από κρυφή έκκληση του Μίκη Θεοδωράκη.

Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις…

Και συνεχίζουμε. Με τον ποιητή στην καρδιά και τους στίχους του να μας ανοίγουν το δρόμο.

Γιάννης Αγγέλου

Πληροφορίες : Ριζοσπάστης, sansimera.gr, ΕΚΠ

Πηγή : ALT.GR

Μοιράσου το…

107 χρόνια από τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση

7 Νοεμβρίου 2024 | 11:40 

Στις 7 Νοέμβρη 1917 (25 Οκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο) η εξέγερση που είχε ξεσπάσει στην Πετρούπολη την προηγούμενη μέρα αναπτύσσεται γοργά.

Πιο συγκεκριμένα, το πρωί της 24ης Οκτώβρη στο τυπογραφείο της μπολσεβίκικης εφημερίδας «Ραμπότσι Πουτ» έκανε έφοδο ένα σώμα από ευέλπιδες. Μονάδες της Κόκκινης Φρουράς στάλθηκαν για να διώξουν τις αντεπαναστατικές δυνάμεις. Ο ένοπλος αγώνας για την εξουσία των Σοβιέτ είχε αρχίσει. Στις 2 το μεσημέρι η εφημερίδα τυπώθηκε με κάλεσμα για ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης και εγκαθίδρυση της εξουσίας των Σοβιέτ.

Τις επόμενες ώρες οι επαναστατημένοι στρατιώτες κατέλαβαν τις περισσότερες γέφυρες πάνω από τους ποταμούς της πόλης, όπως και το κεντρικό τηλεγραφείο.

Το βράδυ της 24ης Οκτώβρη ο Λένιν με Γράμμα του προς τα μέλη της ΚΕ υπογραμμίζει την κρισιμότητα της στιγμής:

«Σύντροφοι!

Γράφω αυτές τις γραμμές στις 24 το βράδυ. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά κρίσιμη. Είναι ολοκάθαρο ότι πραγματικά τώρα πια κάθε καθυστέρηση της εξέγερσης ισοδυναμεί με θάνατο.

Με όλες μου τις δυνάμεις θέλω να πείσω τους συντρόφους ότι τώρα όλα κρέμονται από μια τρίχα, ότι στην ημερήσια διάταξη μπαίνουν ζητήματα που δεν λύνονται με συσκέψεις, ούτε με συνέδρια (έστω και με συνέδρια των Σοβιέτ), αλλά αποκλειστικά από τους λαούς, από τη μάζα, από την πάλη των οπλισμένων μαζών. (…)

Πρέπει να κινητοποιηθούν τώρα αμέσως όλες οι συνοικίες, όλα τα συντάγματα, όλες οι δυνάμεις και να στείλουν αμέσως αντιπροσωπείες στη Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή, στην ΚΕ των μπολσεβίκων, ζητώντας επιτακτικά: Σε καμιά περίπτωση, οπωσδήποτε, να μην αφήσουμε έως τις 25 του μήνα την εξουσία στα χέρια του Κερένσκι και της συντροφιάς. Η υπόθεση πρέπει να κριθεί το δίχως άλλο σήμερα το βράδυ ή τη νύχτα.

Η Ιστορία δεν θα συγχωρήσει την καθυστέρηση στους επαναστάτες που θα μπορούσαν να νικήσουν σήμερα (και σίγουρα θα νικήσουν σήμερα), αλλά που θα κινδύνευαν να χάσουν πολλά αύριο, θα κινδύνευαν να τα χάσουν όλα.

Παίρνοντας την εξουσία σήμερα, την παίρνουμε όχι ενάντια στα Σοβιέτ, αλλά για τα Σοβιέτ.

Η κατάληψη της εξουσίας είναι έργο της εξέγερσης. Ο πολιτικός σκοπός της θα διευκρινιστεί μετά από την κατάληψη της εξουσίας.

Θα ήταν καταστροφή η προσκόλληση στους τύπους, να περιμένουμε την επισφαλή ψηφοφορία της 25ης του Οκτώβρη – ο λαός έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση να λύνει παρόμοια ζητήματα όχι με ψηφοφορίες αλλά με τη βία, ο λαός έχει το δικαίωμα και την υποχρέωση στις κρίσιμες στιγμές της επανάστασης να κατευθύνει τους εκπροσώπους του – ακόμη και τους καλύτερους εκπροσώπους του – και όχι να τους περιμένει.

Αυτό το απέδειξε η ιστορία όλων των επαναστάσεων και οι επαναστάτες θα έκαναν το μεγαλύτερο έγκλημα αν άφηναν να τους ξεφύγει η στιγμή, ενώ ξέρουν πως από αυτούς εξαρτάται η σωτηρία της επανάστασης, η πρόταση ειρήνης, η σωτηρία της Πετρούπολης, η σωτηρία από την πείνα, η μεταβίβαση της γης στους αγρότες.

Η κυβέρνηση κλονίζεται. Πρέπει να την αποτελειώσουμε με κάθε θυσία!

Η καθυστέρηση της δράσης ισοδυναμεί με θάνατο». (Απαντα, τομ. 34, σελ. 435-436, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»).

Επιστρέφοντας στην 25η Οκτώβρη, μόνο τα Χειμερινά Ανάκτορα (όπου βρίσκονταν τα μέλη της Προσωρινής Κυβέρνησης), το Γενικό Επιτελείο, το ανάκτορο Μαριίνσκι και ελάχιστα άλλα σημεία στο κέντρο της πόλης έμεναν ακόμα στα χέρια των αστικών δυνάμεων. Επαναστατικές εκδηλώσεις είχαν ξεσπάσει επίσης ταυτόχρονα στη Μόσχα, στο Μινσκ, στην Κρονστάνδη κ.α.

Στις 10 το πρωί η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή¹δημοσιεύει διάγγελμα του Β. Ι. Λένιν με τίτλο «Προς τους πολίτες της Ρωσίας!», με το οποίο αναγγέλλει τη νικηφόρα πορεία της Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Το ίδιο πρωί ο Λένιν μιλάει στην Ολομέλεια του Σοβιέτ της Πετρούπολης και δηλώνει πως η Επανάσταση πραγματοποιήθηκε.

Το βράδυ, στις 10.40, άρχισε τις εργασίες του στο Σμόλνι το 2ο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών βουλευτών. Κατά την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου ήταν παρόντες 649 αντιπρόσωποι, από τους οποίους 390 μπολσεβίκοι, 160 εσέροι, 72 μενσεβίκοι κ.ο.κ. Οι μενσεβίκοι, οι δεξιοί εσέροι και οι υπόλοιπες δυνάμεις του συμβιβασμού, όταν πείστηκαν ότι η πλειοψηφία των συνέδρων ήταν με το μέρος των μπολσεβίκων, εγκατέλειψαν επιδεικτικά τη συνεδρίαση.

Οι δυνάμεις της Επανάστασης ωστόσο προήλαυναν ακάθεκτες. Ηδη στη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου οι επαναστατημένοι εργάτες εφορμούσαν στα Χειμερινά Ανάκτορα, τα οποία και κατέλαβαν, καταλύοντας έτσι την Προσωρινή Κυβέρνηση. Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση άρχιζε τη νικηφόρα πορεία της.

Επαναστατική πρωτοπορία μέσα στη φωτιά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου

Η νίκη των μπολσεβίκων δεν ήρθε τυχαία, ούτε ήταν εξαρχής δεδομένη. Οι μπολσεβίκοι νίκησαν γιατί ανταποκρίθηκαν στον ρόλο τους ως επαναστατικής πρωτοπορίας. Κατόρθωσαν μέσα σε αφάνταστα δύσκολες συνθήκες να μένουν ακλόνητοι στον σκοπό, να αντλούν διδάγματα από την ταξική πάλη και κυρίως να αναπτύσσουν – με επικεφαλής τον Λένιν – την επαναστατική θεωρία, να διαμορφώνουν επαναστατική στρατηγική που να υπηρετεί σε όλες τις φάσεις τον αγώνα της εργατικής τάξης για την κατάκτηση της δικής της εξουσίας.

Το Μπολσεβίκικο Κόμμα έγκαιρα είχε προσανατολιστεί και μάλιστα μέσα στη φωτιά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου στη μαχητική δράση, καλώντας την εργατική τάξη να παλέψει για την έξοδο από τον πόλεμο με ανατροπή της αστικής τάξης της Ρωσίας. Μια κατεύθυνση σε τρομερά αρνητικούς συσχετισμούς, σχεδόν μοναδική στο διεθνές εργατικό κίνημα, που όμως έδωσε στους μπολσεβίκους τη δυνατότητα να ηγηθούν στην Επανάσταση του 1917, κατά τη διάρκεια του πολέμου και κατά τη λήξη του.

«Ο πάγος έσπασε, ο δρόμος άνοιξε, ο δρόμος χαράχτηκε»

Η Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση υπήρξε το μεγαλύτερο κοσμοϊστορικό γεγονός στον 20ό αιώνα, που άνοιξε τον δρόμο για το πέρασμα της κοινωνικής εξέλιξης στην ανώτερη βαθμίδα της, τον σοσιαλισμό, με προοπτική την αταξική κομμουνιστική κοινωνία. Εγινε σταθμός και εφαλτήριο της δράσης και της τεράστιας προσπάθειας εκατομμυρίων απλών ανθρώπων του μόχθου, για την κατάργηση της ταξικής εκμετάλλευσης.

Στη Διακήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 100 χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης το 2017, σημειωνόταν μεταξύ άλλων:

«Η Οκτωβριανή Επανάσταση φώτισε τη δύναμη της επαναστατικής ταξικής πάλης, τη δύναμη των εκμεταλλευόμενων και των καταπιεσμένων, όταν βγαίνουν ορμητικά στο προσκήνιο και γυρίζουν τον τροχό της Ιστορίας μπροστά, προς την κατεύθυνση της κοινωνικής απελευθέρωσης. Μέσα στον ιστορικό χρόνο, αποτέλεσε τη συνέχεια των εξεγέρσεων των δούλων, των χωρικών του Μεσαίωνα, των αστικών επαναστάσεων, αλλά ταυτόχρονα και την κορύφωση και την υπέρβασή τους, αφού για πρώτη φορά τέθηκε ως στόχος της επανάστασης η κατάργηση της ταξικής, εκμεταλλευτικής κοινωνίας. Σαράντα έξι χρόνια μετά από την “έφοδο στους ουρανούς” της ηρωικής Παρισινής Κομμούνας, η ρωσική εργατική τάξη με την Οκτωβριανή Επανάσταση ήρθε να ενσαρκώσει το όραμα εκατομμυρίων εργατικών – λαϊκών μαζών για μια καλύτερη ζωή.

Η Οκτωβριανή Επανάσταση απέδειξε την ορθότητα της λενινιστικής σκέψης ότι η νίκη του σοσιαλισμού είναι δυνατή σε μία χώρα ή σε ομάδα χωρών, ως συνέπεια της ανισόμετρης ανάπτυξης του καπιταλισμού.

Ο Οκτώβρης του 1917 ήταν γεγονός παγκόσμιας και διαχρονικής σημασίας. Επιβεβαίωσε τη δυνατότητα της εργατικής τάξης (ως κοινωνικής δύναμης που μπορεί και πρέπει να ηγηθεί στον επαναστατικό αγώνα, για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, ανασφάλεια, φτώχεια, ανεργία και πολέμους) να εκπληρώσει την ιστορική της αποστολή. Επιβεβαίωσε, επίσης, ότι η πραγματοποίηση της ιστορικής αποστολής της εργατικής τάξης δεν καθορίζεται από το ποσοστό της στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό, αλλά από το γεγονός ότι είναι ο φορέας των νέων σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής.

Ταυτόχρονα, ο Οκτώβρης ανέδειξε τον αναντικατάστατο ρόλο της πολιτικής επαναστατικής πρωτοπορίας, του Κομμουνιστικού Κόμματος, ως καθοδηγητικού παράγοντα όχι μόνο της σοσιαλιστικής επανάστασης, αλλά και όλης της πάλης για τη διαμόρφωση, ισχυροποίηση, τελική νίκη της νέας, κομμουνιστικής κοινωνίας.

Η φλόγα του Οκτώβρη οδήγησε και επιτάχυνε την ίδρυση μιας σειράς Κομμουνιστικών Κομμάτων, επαναστατικών εργατικών Κομμάτων Νέου Τύπου, στον αντίποδα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων της εποχής εκείνης, τα οποία είχαν προδώσει την εργατική τάξη και την επαναστατική πολιτική επιλέγοντας τον δρόμο της ενσωμάτωσης του εργατικού κινήματος κάτω από τη σημαία της αστικής τάξης, καθώς και τη στήριξη της ιμπεριαλιστικής στρατιωτικής επίθεσης σε βάρος του νεαρού εργατικού κράτους στη Ρωσία.

Η νικηφόρα Οκτωβριανή Επανάσταση αποτέλεσε συνέχεια όλων των προηγούμενων εργατικών εξεγέρσεων και άνοιξε τον δρόμο για το ιστορικό πέρασμα της ανθρωπότητας “από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας”. Συνοψίζοντας την ιστορική σημασία της, ο Λένιν έγραψε: “Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς, σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό ζήτημα. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε, ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε”».

Δες παραπάνω: «1917. Η πορεία προς την Οκτωβριανή Επανάσταση. ΑΠΟ ΜΗΝΑ ΣΕ ΜΗΝΑ» εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»

Σημείωση:

1.Η Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπή του Σοβιέτ Πετρούπολης δημιουργήθηκε στις 12 (25) Οκτώβρη 1917 με υπόδειξη της ΚΕ του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Στη ΣΕΕ μπήκαν αντιπρόσωποι της Κεντρικής Επιτροπής του Κόμματος, της Επιτροπής Πετρούπολης, του Σοβιέτ Πετρούπολης, των εργοστασιακών επιτροπών, των συνδικάτων και των στρατιωτικών οργανώσεων. Η ΣΕΕ, δουλεύοντας κάτω από την άμεση καθοδήγηση της ΚΕ του Κόμματος, σε στενότατη επαφή με την μπολσεβίκικη στρατιωτική Οργάνωση, καθοδηγούσε τον σχηματισμό των τμημάτων της Κόκκινης Φρουράς και τον εξοπλισμό των εργατών.

Αναδημοσίευση από τον «Ριζοσπάστη»

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Ιστορία

Ετικέτες: Ποίηση, Ιστορία, Λογοτεχνία, Μουσική

Ετικέτες: Ποίηση, Ιστορία

Αφιέρωμα: Νίκος Μπελογιάννης

22 Δεκεμβρίου 2020 | 07:35  

Γεννήθηκε στις 22 του Δεκέμβρη του 1915, στην Αμαλιάδα, στη μικρή πόλη της Πελοποννήσου, που πήρε το όνομά της από τη βασίλισσα Αμαλία. Αυτή η μικρή πόλη που υποδέχτηκε πολλούς πρόσφυγες, πολλή φτωχολογιά, μετά τη μικρασιατική καταστροφή.

Η παρουσία του Γιώργου Μπελογιάννη (1878–1947), πατέρα του Νίκου, εντοπίζεται για πρώτη φορά στην πόλη της Αμαλιάδας σε εμπορικό Κατάστιχο του Δήμου Ήλιδος. Είχε καταγωγή από τον ορεινό οικισμό Τσίπιανα Ηλείας. Στο διάστημα της παραμονής του στην Αμαλιάδα ασχολήθηκε με το εμπόριο σταφίδας και παντρεύτηκε τη Βασιλική Μπέλμπα (1886–1956), η οποία είχε καταγωγή από τα Βυτινέικα Ηλείας. Λίγο αργότερα έφυγε, μετανάστευσε στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στη Βοστόνη των ΗΠΑ.

Οι λόγοι της μετακίνησης οφείλονταν στο γενικότερο κλίμα μετανάστευσης που επικράτησε στους αγροτικούς πληθυσμούς της Πελοποννήσου εκείνην την περίοδο. Στο εξωτερικό είχαν μεταβεί επίσης και τα αδέλφια του, Παναγιώτης και Λεωνίδας, τα οποία μάλλον παρέμειναν εκεί μόνιμα. Ο αδελφός του Λεωνίδας απέκτησε γιο στο εξωτερικό, τον Παναγιώτη, ο οποίος τιμήθηκε από την ελληνική κοινότητα της Μασαχουσέτης για την αποφοίτησή του ως δικηγόρος από το Κολέγιο της Βοστόνης.

Η οικογένεια του Γιώργου Μπελογιάννη, ήταν πολιτικοποιημένη και διατηρούσε πολιτικές επαφές με το μπλοκ των βενιζελικών στην περιοχή. Το 1910, στην εφημερίδα «Πατρίδα» του Πύργου ο Γιώργος Μπελογιάννης φαίνεται να υποστηρίζει ενεργά τους βενιζελικούς.

Όσο ήταν στη Βοστόνη ο Γιώργος Μπελογιάννης αγόρασε ένα οικόπεδο στο κέντρο της Αμαλιάδας στη συμβολή των οδών Καλαβρύτων και Ερμού, όπου αργότερα, στη δεκαετία του 1930, έχτισε το ξενοδοχείο «Τα Ολύμπια».

Εκτός από τον Νίκο, η οικογένεια απέκτησε την Ελένη (1920–1949) και την Αρζεντίνα (1925–1944). Το όνομα της μικρότερης αδελφής δεν οφείλεται στη μετάβαση του πατέρα στην Αργεντινή, όπως πιστευόταν, αλλά το είχε λάβει από τη γιαγιά της, μητέρα του Γιώργου Μπελογιάννη, που ονομαζόταν Αργέντω.

Ο Νίκος Μπελογιάννης φοίτησε στα σχολεία της περιοχής από το 1925–1933, αποκτώντας ευρύ φάσμα γνώσεων και εμπειριών, ενώ έδειξε ιδιαίτερη έφεση στη λογοτεχνία και στο θέατρο.

Το 1926 με την Πράξη 262 αποφοίτησε από την Α’ τάξη του Β’ Ελληνικού Σχολείου. Εκεί αναγράφεται (14 Ιουνίου 1926): «και λαβών υπόψιν την τε γραπτήν και προφορικήν δοκιμασίαν των μαθητών του σχολείου κρίνει άξιους προαγωγής» τους παρακάτω μαθητές, ανάμεσα στους οποίους διακρίνουμε και το όνομα του Νίκου Μπελογιάννη. Μαθητής πια Γυμνασίου, είχε έντονη πολιτική παρουσία, υπό την επιρροή του γυμνασιάρχη και φιλολόγου Ανδρέα Παπαθεοδώρου.

Μάλιστα υπήρξε αρχισυντάκτης στην εφημερίδα «Νέοι Καιροί».

Δεκαεπτά χρόνων πλέον, έγινε μέλος της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδος (ΟΚΝΕ) μαζί με τους φίλους του: Γιάννη Ντάβο, Ανδρέα Ραμπαβίλα, Λάκη Αγάλο, Μίμη Θεοφίλη, Κώστα Καμαρινό και την αδελφή του Ελένη. Το πρώτο του κείμενο είναι έμμετρο και έχει τίτλο «Το λέν’ αγάπη», το οποίο και δημοσιεύεται στο περιοδικό Εξπρές, Μάιος 1932.

Το 1933 είναι η χρονιά κατά την οποία εκδίδει και κυκλοφορεί στην πόλη της Αμαλιάδας το φιλολογικό περιοδικό «Χαραυγή», που περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι φύλλα. Στέλνει κείμενα λογοτεχνικού ενδιαφέροντος και στην Αθήνα, τα οποία και δημοσιεύονται. Δύο σύντομα κείμενά του, είναι αυτά με τίτλο: «Δικηγοράκος Επαρχιώτης» και «Απόσπασμα από ένα ημερολόγιο» («Εβδομάς», 13 Ιουλίου 1933 και 27 Οκτωβρίου 1933 αντίστοιχα).

Το 1934 γράφεται στη Νομική Σχολή Αθηνών και πρωτοστατεί στους φοιτητικούς αγώνες. Δεν ήθελε να πάει στη Νομική αλλά στο Πολυτεχνείο, στόχο που δεν μπόρεσε εν τέλει να υλοποιήσει λόγω οικονομικών δυσχερειών. Είναι κάτι που εκμυστηρεύεται αργότερα στο τετρασέλιδο βιογραφικό σημείωμα που διασώζεται στο αρχείο του ΚΚΕ. Εστειλε το πρώτο του κείμενο-μελέτη στους «Νέους Πρωτοπόρους» με τίτλο: «Υπαρξε ο Ιησούς;» χωρίς ωστόσο να δημοσιευτεί στο περιοδικό. Μάλιστα το κείμενο του Νίκου Μπελογιάννη έγινε δεκτό με έντονη κριτική από στέλεχος του περιοδικού.

Γράφει η συντάκτρια με αυστηρό ύφος: «Παρά τη γνώμη σου ότι τα κατάφερες καλά με τη μελέτη σου, έχουμε αντιρρήσεις. Πρώτα πρώτα δεν τοποθέτησες το βάρος της έρευνάς σου εκεί που έπρεπε. Τι σημασία μπορεί να έχει εάν ύπαρξε ο Ιησούς ή όχι; Από την ιστορική άποψη μας ενδιαφέρει, όχι το πρόσωπο του Ιησού, αλλά το φαινόμενο του Χριστιανισμού σαν κοινωνική ιδεολογία. Για την επιστημονική εξήγηση του Χριστιανισμού λίγη σημασία έχει το ερώτημα που βάζεις σαν κέντρο του βάρους της μελέτης σου»…

Πρωτοστάτησε και στις διαμαρτυρίες των σταφιδοπαραγωγών της περιοχής και συμμετείχε σε διαμαρτυρίες μαθητών. Σε ένορκη κατάθεση που δίνει αργότερα, στις 27 Απριλίου 1938, ο ίδιος ο Νίκος Μπελογιάννης περιγράφει με όλες τις λεπτομέρειες την έως τότε πολιτική δράση του. Από εκεί σημειώνουμε: «Στην Αμαλιάδα όπου ευρισκόμην δεν ήτο δυνατό να παρουσιάσω τι το θετικόν, ούτε ανήκον εις συγκεκριμένην και θετικήν κομμουνιστικήν οργάνωσιν… Ως νέος και μετά νέων συναναστρεφόμενος εις την Κομμουνιστικήν Νεολαίαν ανεμιγνυόμην. Μετά ταύτα μετέβην εις τας Αθήνας, ένθα ενεγράφην εις το Πανεπιστήμιον και υποβοηθούμενος από τας ελευθεριαζούσας ταύτας αρχάς ως προς τας εκδηλώσεις της φοιτητικής νεολαίας απεκόμισα περισσοτέρας υπέρ της Κομμουνιστικής ιδεολογίας γνώσεις. Ανήκον εις την αριστερήν παράταξιν των φοιτητών και δεν έλαβον ενεργόν μέρος εις αυτήν λόγω του μικρού διαστήματος κατά το οποίον διέμεινα εις Αθήνας».

Το 1935 τοποθετήθηκε γραμματέας της αχτίδας της Αμαλιάδας. Τον Σεπτέμβριο γνωρίστηκε στην Αθήνα με τους συντρόφους της πανεπιστημιακής αχτίδας της ΟΚΝΕ (Δρακόπουλο, Βέττα κ.λπ.). Τον Μάιο δικάστηκε ερήμην σε 2 χρόνια φυλακή για μαθητικές διαμαρτυρίες στις οποίες είχε συμμετάσχει πιο πριν στην Αμαλιάδα.

Το 1936 ο Ν. Μπελογιάννης επέστρεψε στην πόλη της Αμαλιάδας τον Μάιο, όπου κατηγορήθηκε για τη συμμετοχή του στις μαθητικές διαμαρτυρίες και προσήχθη στον εισαγγελέα Πατρών από τον οποίο έμεινε ελεύθερος, αλλά συνελήφθη και εκτοπίσθηκε για ένα τετράμηνο στην Ίο. Από την εξορία επέστρεψε στην Αμαλιάδα και συνελήφθη ξανά, διότι συμμετείχε σε κομμουνιστική συγκέντρωση, αλλά παρέμεινε ελεύθερος.

Στη συνέχεια υπηρέτησε ως κληρωτός με τον βαθμό του λοχία στο 12ο Σύνταγμα Πεζικού στην Πάτρα. Και εκεί ανέπτυξε έντονη πολιτική δράση οργανώνοντας κομμουνιστικό πυρήνα. Από τον υπεύθυνο τότε της οργάνωσης Απόστολο Χαρίση επιλέχτηκε ως αρχηγός της κομμουνιστικής τριάδας. Συνελήφθη για παράνομη φιλοκομμουνιστική δράση και βασανίστηκε.

Ήταν σε εκκρεμότητα μια ακόμη απόφαση: η 75/1936 του Εφετείου Πατρών με την οποία είχε καταδικαστεί ερήμην σε φυλάκιση δύο ετών και του νόμου 4229 με χρηματική ποινή 5.000 δραχμών «περί μέτρων ασφαλείας του Κοινωνικού Καθεστώτος». Τον Δεκέμβριο καταδικάστηκε ερήμην για τις κινητοποιήσεις που έγιναν στον Πύργο με αφορμή το σταφιδικό ζήτημα. Οι συγγενείς του πάντως πέτυχαν την ακύρωση της ποινής ύστερα από αίτησή τους στο Συμβούλιο Χαρίτων.

Το 1937 δικάστηκε και καταδικάστηκε σε 3μηνη φυλάκιση, την οποία εξέτισε στις στρατιωτικές φυλακές Πατρών. Μετά την έκτιση της ποινής συνέχισε τη στρατιωτική του θητεία στον πειθαρχικό λόχο Κεφαλληνίας από τον οποίο απολύθηκε κατά το πρώτο πενθήμερο του Ιουνίου 1937.

Μετά το τέλος της θητείας του «μετέβην εις Αίγιον και διοργάνωσα κομμουνιστικούς πυρήνες και έδωσα προς διανομήν κομμουνιστικάς προκηρύξεις». Τα μέλη των πυρήνων συνελήφθησαν τον μήνα Σεπτέμβριο. Ο ίδιος διέφυγε της σύλληψης και επέστρεψε στην Πάτρα όπου κρυβόταν στην οικία της θείας του Συριόπουλου. Είχε μάλιστα την εντύπωση ότι είχε πέσει σε κομματική δυσμένεια λόγω των συλλήψεων που είχαν προηγηθεί στο Αίγιο, ενώ ο ίδιος είχε γλιτώσει.

Στις 3.6 ελήφθη η οριστική απόφαση διαγραφής του από τη Νομική Σχολή. «Έχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν ότι υπό του Πειθαρχικού Συμβουλίου εν τη συνεδρία αυτού της 3.6.37 ετιμωρήθη διά της ποινής της μόνιμης διαγραφής ο Νίκος Γ. Μπελογιάννης διότι επεδίωκε την διάδοσιν, ανάπτυξιν και εφαρμογήν ιδεών και θεωριών τεινουσών εις την ανατροπήν του κρατούντος εν τη χώρα κοινωνικού καθεστώτος κ.λπ. επιδεικνύων ούτω διαγωγήν απάδουσα εις την αξιοπρέπειαν του φοιτητού».

Τον Σεπτέμβριο ανέλαβε την καθοδήγηση των πυρήνων της Πάτρας από κοινού με τους Γιώργο Σουλελέ και Γιώργο Πόθο. Ηταν ο βασικός συντάκτης της παράνομης εφημερίδας «Λαϊκή Γνώμη» που κυκλοφορούσε στην Πάτρα και τις γύρω περιοχές.

Από το 1938 η δράση του καλύπτει και την περιοχή του Πύργου. Πράγματι επιβεβαιώνεται η πληροφορία ότι υπάρχει στις αρχές του 1938 κίνηση κομμουνιστών με βάση τον Πύργο. Τον Φεβρουάριο ο Μπελογιάννης πήγε στον Πύργο με αποστολή να δημιουργήσει άμεσα κομμουνιστική οργάνωση. Με βάση την αναφορά που βρέθηκε στην Ασφάλεια Αττικής, σε διάφορα σημεία της πόλης του Πύργου εντοπίστηκαν κομμουνιστικές προκηρύξεις.

Την 26η Μαρτίου λαμβάνεται με τηλεγράφημα πληροφορία ότι βρέθηκε πολυγραφημένη προκήρυξη κομμουνιστικής προπαγάνδας και αντικυβερνητικού περιεχομένου, η οποία αποδίδεται στον Μπελογιάννη. Επίσης εμπεριέχεται η πληροφορία: «σοβαρώταται ενδείξεις πείθουσι την υπηρεσία ημών ότι είναι αναμεμιγμένος εις την διανομήν των εν λόγω προκηρύξεων ο κομμουνιστής Μπελογιάννης Νικόλαος κλάσεως 1935 εξ Αμαλιάδος υπηρετήσας ως λοχίας εις το 12ο Πεζικού σύνταγμα». Συλλαμβάνεται πάλι και καταδικάζεται σε 4,5 χρόνια φυλακή και σε 2 χρόνια εξορίας. Τα πρώτα χρόνια τα εξέτισε στις φυλακές της Πάτρας και της Αίγινας και αργότερα μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Ακροναυπλίας.

Στην Ακροναυπλία παρέμεινε έως και τον Οκτώβριο του 1942. Μεταφέρθηκε στο ιταλικό στρατόπεδο της Κατούνας και μετέπειτα στη Βόνιτσα και την Κέρκυρα. Εκεί ολοκλήρωσε μάλλον τη συγγραφή της μελέτης του «Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα».

Το 1943, τον Αύγουστο κατάφερε να νοσηλευτεί στο Σανατόριο Σωτηρία ως «δήθεν» φυματικός. Τον Σεπτέμβριο διέφυγε μαζί με 8 συγκρατούμενούς του. Εντάχθηκε στην 3η Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ αναλαμβάνοντας τη θέση του καπετάνιου του 8ου Συντάγματος με διοικητή τον Γιάννη Μιχαλόπουλο (Ωρίωνα). Τον Οκτώβριο έλαβε μέρος στη συνδιάσκεψη των κομματικών οργανώσεων Πελοποννήσου και εκλέχθηκε στο κομματικό γραφείο Πελοποννήσου.

Έγινε γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Πατρών, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τον φάκελό του που διατηρούσε η Ασφάλεια και υπό αυτή την ιδιότητα τον Οκτώβριο συμμετείχε σε σύσκεψη των οργανώσεων Πελοποννήσου για την εκλογή του κομματικού γραφείου. Η σύσκεψη που έγινε στη Γορτυνία εξέλεξε τους: Θόδωρο Λιακόπουλο, Αναστάσιο Κουλαμπά, Αχιλλέα Μπλάνα, Νικόλαο Ρουμελιώτης και Γεώργιο Τσιγίλο. Στα τέλη του 1943 ανέλαβε την οργάνωση των περιφερειακών Επιτροπών Μεσσηνίας και Λακωνίας.

Σε αυτή τη θέση παρέμεινε ώς και τον Σεπτέμβριο του 1944. Ο Ν. Μπελογιάννης με την απελευθέρωση πήγε στην Τρίπολη όπου διετέλεσε μέλος του γραφείου του ΚΚΕ Πελοποννήσου και έγινε επικεφαλής της διαφώτισης. Με αυτήν του την ιδιότητα εξέδωσε την εβδομαδιαία εφημερίδα «Λεύτερος Μωριάς», όργανο της Επιτροπής Πελοποννήσου του ΕΑΜ και οργάνωσε διαλέξεις.

Από τον Νοέμβριο διεύθυνε τη Σχολή Κομματικών Στελεχών στην Τρίπολη. Αρθρογραφούσε στην εφημερίδα «Ελεύθερη Αχαΐα», ημερήσιο όργανο της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΕΑΜ Αχαΐας που εξέδιδε ο Θεόδωρος Κατριβάνος. Είναι η περίοδος κατά την οποία από τη θέση του στελέχους της διαφώτισης υπογράφει κείμενα με το ψευδώνυμο Νίκος Φλογαΐτης.

Στις 11/7/1945 συνελήφθη δυνάμει της υπ. Αριθμ. 832 από 6-7-1945 παραγγελίας του εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Ζακύνθου ως διωκόμενος «υπό του ανακριτή Ζακύνθου επί φόνοις». Μετά από ένα δίμηνο αποφυλακίστηκε (άγνωστο για ποιους λόγους) και ανέλαβε τη Γραμματεία της Περιφερειακής Επιτροπής Πελοποννήσου και Δυτικής Ελλάδος του ΚΚΕ. Το 1945 κυκλοφορεί φυλλάδιο του Νίκου Μπελογιάννη από τις εκδόσεις του «Λεύτερου Μωριά» με τίτλο «Τι πρέπει να γίνει για να ζήσουν οι σταφιδοπαραγωγοί».

Ανάλογα κείμενα δημοσιεύει και από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη». Είναι η χρονιά κατά την οποία φέρεται παντρεμένος με την Ορσα Αναστασίου, επίσης στέλεχος του κόμματος, με την οποία μάλλον γνωρίστηκαν στην Πάτρα κατά τη διάρκεια της εκεί παρουσίας του.

Όπως φαίνεται «Τούτου ένεκεν άμα τη εφαρμογή του Γ’ Ψηφίσματος κατά μήνα Σεπτέμβριον ανεζητήθη προς σύλληψιν, διέφυγε πλην αντιληφθείς τούτο εδραπέτευσεν εκτελεσθείσης και της υπ. Αριθμ. 3/17-9-1946 Α΄ Βάθμιου ΕΛΑΝ Αχαΐας δι’ ης εξετοπίσθη επί εν έτος εις Νήσον Φολέγανδρον» έγραφε απόρρητο έγγραφο της ασφάλειας για τον Νίκο Μπελογιάννη. Εντάχτηκε στις δυνάμεις του αρχηγείου του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου.

Το 1947, με το Διάταγμα της 28ης Δεκεμβρίου ανέλαβε ταγματάρχης Πεζικού. Πέρασε στο Γενικό Αρχηγείο στο Βίτσι. Στην κομματική του ταυτότητα σημειώνεται «από τότε που με έδιωξαν από το Πανεπιστήμιο είμαι χωρίς επάγγελμα» και στην κατηγορία κοινωνική προέλευση σημειώνει: αγροτική-μικροαστική. Σε άλλη επίσης κομματική ταυτότητα σημείωνε τα ακόλουθα στοιχεία: ψευδώνυμο δεν έχει, βαθμός: Ταγματάρχης, Πόστο: Διαφώτιση Γ.Α. (Γενικού Αρχηγείου). Τέλος, υπάρχει η πληροφορία ότι στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας κατατάχτηκε τον Δεκέμβριο του 1946. Στο διάστημα που βρέθηκε στο βουνό κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, γνωρίζεται με την αξιωματικό του ΔΣΕ, Μαρία Κόζια, από την Κατερίνη.

Το 1948 τον Ιούλιο τραυματίστηκε σε μάχη στον Γράμμο στη θέση Γκόλιο. Τον Οκτώβριο προβιβάστηκε σε αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ.

Το 1949 τον Απρίλιο δίνει ο ίδιος διαταγή για την κατάληψη του υψώματος 1696, το οποίο έχει καταληφθεί από τις «εχθρικές» δυνάμεις. Ανέλαβε τη θέση του αντισυνταγματάρχη τον Ιούλιο. Διορίστηκε και άσκησε καθήκοντα πολιτικού επιτρόπου στη 10η Μεραρχία του ΔΣΕ και λίγο αργότερα και της 1ης, στην οποία ηγούνταν ο καπετάν Γιώτης (Χαρίλαος Φλωράκης).

Τον Αύγουστο μαζί ανέλαβαν τη συγκρότηση ενός επίλεκτου σώματος που πραγματοποίησε μια ριψοκίνδυνη επιχείρηση στην Κεντρική Ελλάδα, από τον Γράμμο έως τα Αγραφα, για την περισυλλογή αποκομμένων ανταρτών. Ο Ν. Μπελογιάννης ακολούθησε την υποχώρηση του ΔΣΕ στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.

Τον Μάιο του 1950, στην 7η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, αποφασίστηκε η επιστροφή στην Ελλάδα αρχικά του Νίκου Μπελογιάννη και στη συνέχεια του Νίκου Ακριτίδη ως αναπληρωματικών μελών της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Όλο αυτό το διάστημα από την έλευσή του στη χώρα η Ασφάλεια και οι διωκτικές αρχές τον παρακολουθούσαν στενά, χωρίς όμως να έχουν εντοπίσει ουσιαστικά στοιχεία προκειμένου να προχωρήσουν στη σύλληψή του. Με έγγραφό της που στέλνει η Διεύθυνση Εγκληματολογικών Υπηρεσιών στις 20 Δεκεμβρίου επιβεβαιώνεται η ταυτότητά του: «ο Χώχωλης Γεώργιος του Ευαγγέλου σημανθείς επί εξακριβώσει (…) προέκυψεν ότι είναι το αυτό πρόσωπο με τον ονοματεπώνυμον Μπελογιάννης Νικόλαος του Γεωργίου σεσημασμένον και κατεχωρημένον εν τω Γραφείω ημών υπό τον αύξοντα αριθμόν 219502».

Συνελήφθη 20 του Δεκέμβρη 1950, δυο μέρες πριν τη συμπλήρωση των 35 χρόνων του.

Σήμερα, συμπληρώνονται 105 χρόνια από τη γέννησή του.

Ο Νίκος Μπελογιάννης, όμως, δεν πέθανε. Γιατί, αν και το παρακράτος και οι μηχανισμοί του, έκαναν τα πάντα για να τον φέρουν απέναντι από τις κάννες ενός καθεστώτος δοσίλογων και ταγματασφαλιτών, αυτός αναμετρήθηκε ένας με τόσους και τους είπε:

“Εμείς πιστεύουμε στο ωραιότερο ιδανικό που διανοήθηκαν τα πιο προοδευτικά μυαλά της ανθρωπότητας και η προσπάθειά μας είναι να γίνει αυτό πραγματικότητα για την Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο… Δικάζοντάς μας σήμερα, δικάζετε τον αγώνα για την Ειρήνη, δικάζετε την Ελλάδα”.

https://youtube.com/watch?v=pERYS53egUg%3Ffeature%3Doembed

«Έτσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας…»

Αξίζει να ξαναδιαβαστεί η συγκλονιστική εκείνη ιδιόχειρη συνέντευξη, που έδωσε στον δημοσιογράφο Σπύρο Δενδρινό, ενώ αναμενόταν η απόφαση του Συμβουλίου Χαρίτων και στην οποία ανάμεσα στ’ άλλα έγραφε:

«…Έτσι υποχρεωθήκαμε να παλέψουμε κάτω από απαράδεκτα άνισους όρους. Αλλά, παρ’ όλα αυτά, αποδείχτηκε ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα πατριωτικό, με τίτλους εθνικούς, που κανένα άλλο κόμμα δεν έχει να παρουσιάσει.

Γιατί, στο βωμό της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της Ελλάδας, έχει προσφέρει φοβερές εκατόμβες.

ΚΙ ΑΝ δεν υπήρχαν σήμερα οι έμποροι και οι κάπηλοι του μίσους, η συμβολή του ΚΚΕ στην ειρήνευση του τόπου θα είχε εκτιμηθεί, όχι μόνον από τους φίλους, αλλά και από τους τίμιους και καλόπιστους αντιπάλους μας».

ΓΙ’ ΑΥΤΟ, καταλήγει η συνέντευξη εκείνη του Ν. Μπελογιάννη, «οι σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος δε δολοφονούν εμάς. Δολοφονούν την ειρήνευση και την τιμή της Ελλάδος».

Αυτός ήταν ο Νίκος Μπελογιάννης.

Ένα ιδεολόγος πατριώτης, διεθνιστής, άνθρωπος, κομμουνιστής.

Που στη μάχη με το παρακράτος βγήκε νικητής.

Που στάθηκε απέναντί τους κι έστρεψε πάνω τους τις κάννες που σημάδευαν αυτόν και τους συντρόφους του. Τις κάννες της λήθης και της απαξίωσης της ιστορικής μνήμης.

Που ενέπνευσε και εμπνέει όλους εμάς να ακολουθήσουμε το δρόμο του, στο δρόμο του. Γιατί ο Μπελογιάννης ζει και θα ζει, όσο και όπου υπάρχει άνθρωπος.

Επιμέλεια: Γιάννης Αγγέλου

Πηγές: Ριζοσπάστης, www.sansimera.gr, www.efsyn.gr, Περιοδικό Εξάντας του Βερολίνου, www.nostimonimar.gr

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Ιστορία

Δίστομο Οδός 10ης Ιουνίου 1944

10 Ιουνίου 2020 | 06:24  

«Ηριθμήθησαν περί τους 250 νεκροί συμμορίται»

«Εδώ ‘ναι το πικρό το χώμα του Διστόμου
ω, εσύ διαβάτη, όπου πατήσεις να προσέχεις.
Εδώ πονά η σιωπή, πονάει κι η πέτρα κάθε δρόμου
κι απ’ τη θυσία κι απ’ τη σκληρότητα του ανθρώπου.
Εδώ μία στήλη απλή, μαρμάρινη όλη κι όλη
με ονόματα σεμνά, κι η Δόξα τα ανεβαίνει
λυγμό – λυγμό, σκαλί – σκαλί, μέγιστη σκάλα».
|>               Γιάννης Ρίτσος

Ενας δρόμος διασχίζει το Δίστομο. Μια ημερομηνία το στοιχειώνει.
Η 10^η Ιούνη του 1944.
Η μέρα που «Η λόγχη και το βόλι, ανάλγητα, τους κόβουν τη φωνή και γιομίζουν τα σπίτια καταματωμένα κορμιά. Το αίμα απ’ τα θύματα γίνεται αυλάκι και κυλάει προς τα σοκάκια. Γέροι και γριές πέφτουν απ’ τα βόλια. Ανδρες κυλιώνται χάμω νεκροί μ’ απανωτές θανατηφόρες πιστολιές, κι άλλους τους βάζουν στη σειρά και τους εκτελούνε. Γυναικόπαιδα σφάζονται κι αβάφτιστα βυζανιάρικα στραγγαλίζονται και λογχίζονται κι ύστερα ξεκοιλιάζονται…»
(από το βιβλίο του Τάκη Λάππα «Η σφαγή του Διστόμου – Χρονικό»).

Ενα δρόμο έχει το Δίστομο, το δρόμο του χρέους, το δρόμο του λαού: Να μην ξεχάσει, να γυρίσει την πλάτη στη φασιστική θεωρία και πρακτική, να τιμωρήσει παραδειγματικά τους πολιτικούς απόγονους των ναζί, των τερατόμορφων της ναζιστικής κατοχής.

ΠΟΤΕ δε θα ξεχάσουμε εκείνο το Σαββατόβραδο (10 Ιούνη 1944), που τηλεφωνικά έφτανε η πρώτη είδηση για το χαλασμό, τη φοβερή σφαγή, που είχε γίνει από τους χιτλερικούς, τη μέρα εκείνη στο μαρτυρικό κεφαλοχώρι της Βοιωτίας: το Δίστομο.

ΤΟ ΦΟΒΕΡΟ μαντάτο που «έφυγε» από τη Λιβαδειά μιλούσε για άγρια θεριά, που είχαν σκορπίσει το θάνατο. Μακελειό άγριο σε κάθε χώρο που έμπαιναν και έβρισκαν συγκεντρωμένους τους κατοίκους, όπως είχαν διατάξει. Σκότωναν κάθε ζωή που ήταν στο διάβα τους, νήπια, μικρά παιδιά, νέους και νέες, γέροντες. Εικόνες φρίκης, όπως εκείνες που ‘χαν ζήσει τα Καλάβρυτα, η Κάνδανος, ο Χορτιάτης κι άλλα μαρτυρικά χωριά μας.

Από έγκλημα σε έγκλημα

1944, η ναζιστική κατοχή έχει ήδη δεχτεί χτυπήματα: Απέναντί της ορθώνεται ο Κόκκινος Στρατός. Ο ΕΛΑΣ αναλαμβάνει το χρέος του, σφίγγει τον κλοιό.
Το ανήμερο θεριό ξερνά χολή και, όπως προστάζει η ιδεολογία του, καταφεύγει από έγκλημα σε έγκλημα. Βιάννος, Ανώγεια, Κάνδανος, Καλάβρυτα, Λιγκιάδες, Κομμένο, Χορτιάτης, Κεδρύλλια, Λέχοβο και άλλα ων ουκ έστι αριθμός.
Στο Δίστομο αποτυπώνει όλη του την εγκληματική φύση. Δεν έκαψε μόνο το χωριό, δεν εκτέλεσε μόνο όποιον έβρισκε μπροστά του.

Η περιγραφή του Δ. Κιουσόπουλου (επικεφαλής της Υπηρεσίας Εγκλημάτων Πολέμου) δίνει την εικόνα: «Εις το πέρασμα των αιώνων ουδέποτε η ανθρωπότης εδοκίμασε τοσαύτην θηριωδίαν. Το Δίστομο μεταβάλλεται σε κόλασιν. Κάθε περιγραφή είναι αδύνατον να αποδώσει την τραγωδίαν εκατοντάδων κατοίκων… Αξιωματικοί, υπαξιωματικοί, στρατιώτες διαμοιράζονται εις ομάδας. Περιέρχονται τας οικίας, ως λυσσαλέαι ύαιναι, αιμοβόροι τίγρεις, κανίβαλοι της ζούγκλας! Επιπίπτουν κατά των δυστυχών κατοίκων – αδιακρίτως φύλου, ηλικίας. Σφάζουσι, φονεύουσι, βιάζουσι γυναίκες. Ξεκοιλιάζουσι εγκύους, γέροντες, νέοι είναι θύματα της αιμοβόρου μανίας. Δε φείδονται ουδενός. Φονεύουσιν τον ιερέα Σωτήριο Ζήση, εξορύσσουσι ζώντος έτι τους οφθαλμούς. Αποκόπτουσιν την κεφαλήν του, ρίπτουσιν εις τον βόρβορον. Πυροβολούσι την παρισταμένην σύζυγόν του, που κρατούσε εις τας αγκάλας της, θηλάζουσαν το μονοετές θυγάτριόν της Μαργαρίταν! Σκορπούν τα μυαλά της παιδίσκης εις το πρόσωπον της μητρός, ήτις τραυματισθείσα πίπτει χαμαί λιπόθυμος. Εκληφθείσα ως νεκρά – σώζεται διά να καταστεί, εν παραφροσύνη. Περί τους 15 κατοίκους – ελπίζοντας εις την οικίαν του ιερέως την σωτηρίαν – εφονεύθησαν. Φονεύουσιν εντός της οικίας του, την οικογένεια του Κατσινήν – τον Δάσκαλο Καρούμαλον – την Μορωσίαν, σύζυγο Ι. Φιλίππου – σύρουν εκ της κρύπτης της, με σκοπόν διά να τη βιάσουν. Αλλ’ ότε είδον ότι αύτη ήτο έγκυος, διά μαχαίρας διάνοιξαν την κοιλίαν της. Το δε εκχυθέν έμβρυον μετά λύσσης εποδοπάτησαν»…

Ηταν 10 Ιούνη του 1944

«Οι χιτλερικοί -γράφει χρόνια αργότερα στο “Ριζοσπάστη” ο Ν. Καραντηνός- είχαν μεθοδικά προετοιμάσει την επιδρομή στο Δίστομο. Ξεκίνησαν γύρω στις εφτάμισι. Το πρωί από τη Λιβαδειά, ενώ μια άλλη φάλαγγα ερχόταν από την Αμφισσα. Με δυο επιταγμένα λιβαδείτικα λεωφορεία κουβαλούσαν μασκαρεμένους σα μαυραγορίτες 18 άνδρες των Ες – Ες. Δολερό τέχνασμα για να αιφνιδιάσουν και να χτυπήσουν ΕΛΑΣίτικα τμήματα, που βρίσκονταν στην περιοχή. Πίσω από τους μασκαρεμένους, σαν αστακοί σε δεκάδες καμιόνια οι Γερμανοί, που γύρω στις 10 το πρωί φτάνανε στο χωριό αφού στη διαδρομή είχαν κυριολεκτικά θερίσει κάθε ίχνος ανθρώπινης ζωής. Ο χαλασμός άρχισε καθώς πλησίαζαν το χωριό. Ο,τι ζωντανό βρισκόταν μπροστά και δίπλα τους, το πολυβολούσαν και το “θέριζαν”. Κι έπεφταν νεκροί στα σταροχώραφα και τ’ αμπέλια: άνθρωποι, μουλάρια, πρόβατα, σκύλοι».

Είχε προηγηθεί μια σύντομη μάχη με ένα μικρό τμήμα του 34ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στο Στείρι. Οι ναζί «επρόκειτο να στήσουν παγίδα στους αντάρτες που ξεγελασμένοι θα σταματούσαν τ’ αυτοκίνητα για να πάρουν τρόφιμα. Οι αντάρτες όμως δεν έπεσαν στην παγίδα. Ξέροντας πως άλλα φορτηγά με Γερμανούς των Ες – Ες θα τους κύκλωναν από το μέρος της Αράχωβας έκαναν ξαφνική επίθεση και ύστερα από μάχη που κράτησε μιάμιση ώρα σκότωσαν τους περισσότερους καμουφλαρισμένους Γερμανούς. Και τότε οι Γερμανοί λυσσώντας για την αποτυχία τους, ξεχύθηκαν στο Δίστομο για να εκδικηθούν στους αθώους κατοίκους. Τους πρόσταξαν να κλειστούν στα σπίτια τους, κι αμέσως έπειτα, ο επικεφαλής των Γερμανών λοχαγός Κάιπφνερ, δίνει διαταγή στις ορδές του ν’ αρχίσουν την σφαγή και τη λεηλασία» (το χρονικό από την εφημερίδα «Ελευθερία», ένα χρόνο μετά στις 10 Ιουνίου 1945).

Ένας σπουδαίος άνθρωπος, ο Τάκης Λάππας, ιστορικός (Λειβαδίτης την καταγωγή), που έτυχε να βρίσκεται εκείνο τον καιρό στη περιοχή, καταγράφει ένα προς ένα τα στοιχεία της σφαγής. Στο βιβλίο του, «Η σφαγή του Διστόμου», γράφει: «Σαν και τούτο το κακό άλλο δεν ξαναγίνηκε (…) οι φονιάδες μεθυσμένοι από το κακούργο πάθος τους, σπάζουν τις πόρτες των σπιτιών κι ορμάνε μέσα. Οποιον συναντάνε, τον σκοτώνουν. Αλλοι θερίζουν χωρίς διάκριση ψυχές μέσα στα κοντινά σπίτια κι άλλοι ξεχύνονται στις γειτονιές… Τα παρακάλια κι ο θρήνος που κάνουν τα γυναικόπαιδα δε στέκουν ικανά να μαλάξουν την άγρια ψυχή των μακελάρηδων (…) Μπροστά σε τέτοιο θέαμα κι οι θεατές ακόμα του Κολοσσαίου θα σκέπαζαν τα μάτια τους από φρίκη κι αυτός ο Ηρώδης ή ο Νέρωνας θα φρένιαζαν απ’ το κακό τους, που ύστερα από τόσους αιώνες βρέθηκαν κτηνάνθρωποι σαν κι αυτούς, όχι μονάχα να τους μιμηθούνε, μα να τους ξεπεράσουν κιόλας» (η συγκεκριμένη καταγραφή κατατέθηκε στη δίκη της Νυρεμβέργης).
ℹ️ ΣΣ|> Μπορείτε να κατεβάσετε και να αποθηκεύσετε για κάθε χρήση όλο το βιβλίο σε .pdf (βλ στο τέλος του σημειώματος)

Ο ίδιος ο κατοχικός νομάρχης Βοιωτίας, Ιωάννης Γεωργόπουλος, στην «έκθεσή» του στο υπουργείο Εσωτερικών, σημειώνει και τα εξής. «Από δύο ημερών διανύω τας δραματικοτέρας της ζωής μου. Τα συμβαίνοντα εις την περιφέρειαν κατά τας δύο τραγικάς αυτάς ημέρας υπερβαίνουν και αυτήν τη νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και αυτούς τους σικελικούς εσπερινούς… Λυσσαλέα η αγριότης δεν εφείσθη ούτε των νηπίων, τα οποία άταφα έτι σφίγγονται σπασμωδικώς στοργικά εις τους άψυχους κόλπους των μητέρων».

Και ο επικεφαλής της αποστολής του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, Ελβετός George Wehrly, σημείωσε: «Το αίμα και ο κλαυθμός στο Δίστομο – σκηνές φρίκης και σαδισμού…».

Αμέτρητες οι μαρτυρίες που έχουν καταγραφεί μέσα από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη»:
Ο Θανάσης Σκούρτας: «Ψυχή δεν υπήρχε μέσα στο Δίστομο. Μονάχα η ερημιά και ο χάρος. Δεν ακουγόταν πουθενά γάβγισμα σκύλου. Τα ‘χαν κι αυτά γαζώσει μαζί με τους ανθρώπους. Φυσούσε ένας δυνατός, άγριος αγέρας. Και τα παραθυρόφυλλα κι αυτά, διαπλατωμένα, χτυπούσαν αδιάκοπα…»
Και ο Κ. Νικολάου: «… Στα πόδια μας μπροστά σκοτωμένοι ανθρώποι, σκύλοι και μουλάρια… Θάνατος και συμφορά. Το χωριό βογκούσε. Πολλοί τραυματισμένοι βρίσκονταν ακόμη αβοήθητοι. Ηταν μια νύχτα, που τίποτε και ποτέ δεν μπορεί να τη σβήσει από το νου μας…» (το ρεπορτάζ του Νίκου Καραντηνού).
Η παπαδιά Κοντύλω, γυναίκα του παπά Σωτήρη Ζήση, θυμάται χρόνια μετά: «Εγώ, τη στιγμή που μας βάλανε στο τουφεκίδι, βύζαινα το κοριτσάκι μου, τη Μαργαρίτα, ενός χρόνου. Μου ρίξανε τρεις σφαίρες. Η μια μού χάλασε το ζερβί χέρι, η άλλη με πήρε ξώπετσα κάτω από το αυτί και η τρίτη χτύπησε στο κεφάλι το κοριτσάκι μου. Της άνοιξε το κεφάλι κι όπως την κράταγα στην αγκαλιά μου όλα τα μυαλά της πετάχτηκαν στα μούτρα μου».

«Αγών εναντίον των συμμοριτών»

Το Δίστομο δεν ξεχνά, παρά τις προσπάθειες των δοσιλόγων που στα κατοπινά χρόνια πήγαν κι έστησαν στην πλατεία Ηρώων, δίπλα στο μνημείο των νεκρών, μια πλάκα που αρχικά αναφέρονταν στους …«πεσόντες από τους κομμουνιστοσυμμορίτες» και στη συνέχεια την άλλαξαν σε «πεσόντες από τους …ΕΑΜοκομμουνιστές»! Παραλλαγή μιας «γραμμής» χαραγμένης ήδη από την επομένη της σφαγής: Ενα μήνα μετά, στις 9 Ιούλη 1944, υπό τον τίτλο «Η δημοκοπία περί ωμοτήτων εις το Δίστομον», διαβάζουμε στην «Καθημερινή» εκείνης της μέρας: «Κομμουνισταί δημοκόποι διέδωσαν την φήμην, ότι εις το ειρηνικόν χωρίον Δίστομον (μεταξύ Λεβαδείας και Αραχώβης, επαρχίας Λεβαδείας) πλέον των 1.000 ανδρών, γυναικών και παιδιών (!) κατεσφάγησαν με κτηνώδη τρόπο υπό μιας γερμανικής μονάδος (…) Δια κάθε φιλοπάτριδα Ελληνα, που γνωρίζει τας μεθόδους ψεύδους της προπαγάνδας του ΕΑΜ, είναι φανερά η κομμουνιστική προέλευσις και ο σκοπός της διαδόσεως ταύτης. Περί των πραγματικών γεγονότων εις το Δίστομον επληροφορήθημεν εν λεπτομερεία τα εξής υπό της αρμόδιας αρχής. Την 10 Ιουνίου 1944 μία γερμανική μονάς ευρισκομένη εν πορεία και μεταβαίνουσα από Λεβαδείας εις Αράχωβαν, εβλήθη έμπροσθεν του χωρίου Διστόμου με όπλα, οπλοπολυβόλα και ολμοβόλα. Η μονάς απώλεσε λόγω της άνανδρου ταύτης επιθέσεως του ΕΑΜ αριθμόν τινά εις νεκρούς και τραυματίας. Εν συνεχεία ανελήφθη ο αγών εναντίον των συμμοριτών οι οποίοι είχον οχυρωθή μέσα εις το Δίστομον, με όλα τα υπάρχοντα μέσα. Κατόπιν της χρησιμοποιήσεως των βαρέων γερμανικών όπλων, εκυριεύθη εξ εφόδου το Δίστομον, η φωλέα αυτή της συμμορίας. Ηριθμήθησαν περί τους 250 νεκροί συμμορίται».

Σύμβολο – καταγγελία της ναζιστικής θηριωδίας το Δίστομο,
76 χρόνια μετά διεκδικεί ακόμα την αναγνώριση…

Οι ναζιστικές θηριωδίες, όχι μόνο μετά τις ανατροπές και την καπιταλιστική παλινόρθωση στην ΕΣΣΔ και στις άλλες σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης –συμπεριλαμβανόμενης της DDR, αλλά και στα χρόνια που στη (δυτική) Γερμανία μεσουρανούσε η σοσιαλδημοκρατία γιορτάζονταν με κάθε τρόπο, θυμίζοντας πως «εδώ είμαστε!» (μη νομίζετε πως …)
Το «μακρινό» 1984 (40 χρόνια από το Δίστομο, αλλά και από τα άλλα παρόμοια εγκλήματα του ναζισμού –σαν σήμερα 10-Ιουν-1942, το Λίντιτσε στην Τσεχοσλοβακία έζησε τη δική του μαρτυρική μοίρα «να διαγραφεί από το χάρτη»! …198 άνδρες και έφηβοι άνω των 15 χρόνων δολοφονήθηκαν επί τόπου ως συνεργάτες της αντίστασης, γυναίκες μεταφέρθηκαν στην Πράγα για ανάκριση κι εκτελέστηκαν και οι υπόλοιπες 184 στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης) στο Marktheidenfeld της Βαυαρίας η σφαγή στο Δίστομο γιορταζόταν με Prost! (στην υγειά σας) και αγκυλωτούς σταυρούς ομάδα των σύγχρονων SS.
Μάλιστα έγινε, κατά κάποιον τρόπο και σχετική μνεία –μετά από επιστολή στην εφημερίδα Süddeutsche Zeitung

Βουλευτής του SPD (στρατιώτης στον 2^ο παγκόσμιο), που τον καλούσαν σε αυτοσυγκράτηση οι «παλιοί του σύντροφοι», μίλησε για κάποια –πιθανά άγνωστα, εκόντως ακόντως στους συναδέλφους «Δίστομο και Κλεισούρα», εγκλήματα που διαπράχτηκαν στο όνομα του νέου κόσμου.
Στη συνέχεια διαμαρτυρήθηκε διότι αυτοί οι «κύριοι SS-Polizei-Panzergrenadierdivision» απεικόνιζαν τον εαυτό τους ως «μέρος του τακτικού στρατού πρώην Wehrmacht» και συνεπώς ταύτιζαν «κάθε στρατιώτη» με τα SS, κάνοντας τους παλιούς στρατιώτες να βλέπουν όλο και περισσότερο τους εαυτούς τους ως «δολοφόνους» ή «rambos», κάτι που ήταν τα Waffen-SS αλλά όχι και η Wehrmacht…

Δείτε ακόμη |> Δίστομο 10 Ιουνίου 1944: Το ολοκαύτωμα
Ιστορία, χρονικά, μαρτυρίες, αναμνήσεις, καταγραφές, λογοτεχνικές προσεγγίσεις, διεκδικήσεις επιμέλεια: Γιώργος Χ. Θεοχάρης – εκδόσεις Σύγχρονη Έκφραση, 2010 |> 552 σελ.
ISBN 978-960-98900-2-1

Γράφοντας ο Τ. Λάππας για το «Χρονικό» αναθυμάται μια ΕΑΜική σύναξη με ομότεχνούς του, παράνομη βέβαια, στην οποία έπαιρνε μέρος κι ο Γιάννης Κορδάτος, ο μπάρμπα – Γιάννης όπως τον αποκαλούσαν, όχι με ηλικιακά κριτήρια αλλά για τη μεγάλη αγωνιστική ιστορική και φιλολογική προσφορά του.
Σε μια τέτοια συνάντηση ο Γ. Κορδάτος είχε τονίσει πως ήταν εθνική ανάγκη να συγκεντρωθεί και να καταγραφεί ό,τι περιστατικό αναφερόταν σχετικό με την Εθνική Αντίσταση και το λαϊκό αγώνα. Και γυρίζοντας προς τον Λάππα που τον γνώριζε από τις έρευνές του γύρω στο Εικοσιένα, του είπε: Λάππα, καινούριο Εικοσιένα γράφεται τώρα στα βουνά και στις πολιτείες.
Έχουμε υποχρέωση να καταγράψουμε, όσα μπορούμε πιο πολλά.
Να τ’ αφήσουμε σ’ αυτούς που θα ‘ρθουν ύστερα από μας. Και το γεγονός, που έπρεπε να καταγραφεί, σε λίγο έφτανε… Οι μελέτες για το Εικοσιένα μπήκαν προσωρινά στην άκρη κι άρχισε το ρεπορτάζ κι η έρευνα για τη φοβερή σφαγή του Διστόμου, χωριό που μαζί του είχε συγγενικές ρίζες κι έξι πρωτοξάδελφά του ήταν μέσα στους σκοτωμένους.

«Δεν χωράει αμφιβολία – γράφει προλογικά ο Τ. Λάππας πως ό,τι απόμεινε για το Εικοσιένα -η Σφαγή της Χίου, για τη μαρτυρική σκλαβιά του 1941-’44 θα μείνει η Σφαγή του Διστόμου.
Στο βιβλίο μου λοιπόν τούτο μ’ αυτή θα καταπιαστώ.
Οχι σαν άλλος Ιερεμίας να θρηνολογήσω πάνω στα χαλάσματα και στους τάφους του Διστόμου, μα σαν ένας σύγχρονος τα γεγονότα να ιστορήσω σε τύπο χρονικού, βασισμένος σε μαρτυρίες από αυτόπτες και παθούς καθώς και σε διάφορα έγγραφα.
Είναι η προσφορά μου στη μελλούμενη Ιστορία…».

ΟΧΤΩ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ από το ολοκαύτωμα του Διστόμου αλλά και τ’ άλλα τ’ αμέτρητα ολοκαυτώματα, τα φοβερά ναζιστικά εγκλήματα κι όλες αυτές οι θυσίες εξακολουθούν να μένουν τραγικά και προκλητικά αδικαίωτες.
Μας μακέλεψαν άγρια τότε και με της εξουσίας το ραβδί μας κυνηγάνε… γράφει ο Νίκος Καραντηνός
Και γι’ αυτό δε θέλουν ν’ ακούνε, να μαθαίνουν τα παιδιά μας της Ιστορίας τον κρυστάλλινο λόγο και την πράξη του περήφανου κι απροσκύνητου λαού μας.
Θέλουν παραμυθόλογα. Αλλά το Δίστομο ποτέ δεν ξεχνιέται…

https://youtube.com/watch?v=elScq6yUW6A%3Ffeature%3Doembed

Δείτε επίσης |> [koutipandoras.gr] |> Συγκλονιστικές ιστορίες από το «Χρονικό της Σφαγής του Διστόμου» του Τάκη Λάππα και τον Τύπο της εποχής

Τάκη-Λάππα-«Η-σφαγή-του-Διστόμου-Χρονικό»

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Ιστορία

«Κοπέλες απ΄ το Δίστομο φέρτε νερό και ξύδι»

10 Ιουνίου 2020 | 06:11 

«Κοπέλες απ΄ το Δίστομο φέρτε νερό και ξύδι»,

γράφει ο Νίκος Καββαδίας στο ποίημα «Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα», υμνώντας τον αγώνα του Ελληνικού και Ισπανικού λαού ενάντια στον φασισμό. Αναφορά στον Λόρκα, τον ισπανικό εμφύλιο, την Καισαριανή, το Δίστομο.

10 Ιουνίου 1944 και σήμερα συμπληρώνονται 76 χρόνια από τη σφαγή του Διστόμου, μια από τις μεγαλύτερες θηριωδίες του Ναζισμού στη κατεχόμενη Ελλάδα.

Ιούνιος 1944, οι Γερμανοί χάνουν τις μάχες σε όλα τα μέτωπα.

Στο Ανατολικό μέτωπο, η επέλαση του Κόκκινου Στρατού συνεχίζεται με γρήγορους ρυθμούς. Είναι η περίοδος που καταδιώκει  τις Γερμανικές δυνάμεις στο έδαφος της Ουκρανίας. Ήδη από τις 8 Απριλίου έχει περάσει τα σύνορα της Τσεχοσλοβακίας και βρίσκεται την περίοδο αυτή στα σύνορα της Πολωνίας.

Στις 9 Ιουνίου (μία ημέρα πριν την σφαγή του Διστόμου) ξεκινάει την επίθεση στις Γερμανικές δυνάμεις στην Φιλανδία ενώ την ίδια ημέρα ο κύριος σύμμαχος της Γερμανίας στην περιοχή, η Ρουμανία, ζητάει να μάθει τους όρους της παράδοσής της.

Στο μέτωπο του Αρνό στην Ιταλία στις 4 Ιουνίου του 1944 οι Αμερικάνικες δυνάμεις μπαίνουν στην Ρώμη ολοκληρώνοντας την επίθεση που ξεκίνησαν στις 11 Μαΐου του 1944.

Στις 6 Ιουνίου έχει ξεκινήσει η απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων στην Νορμανδία και στο διάστημα 6-11 Ιουνίου χτίζονται τα προγεφυρώματα. Είναι επιτακτική η ανάγκη των Γερμανών να μεταφέρουν στρατιωτικές μονάδες στο συγκεκριμένο μέτωπο.

Από την άλλη πλευρά έχουν να αντιμετωπίσουν τις αντάρτικες ομάδες που δρουν σε πολλές χώρες. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τα μέσα του 1943 η δράση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ έχει αναγκάσει τους Γερμανούς να μετακινήσουν ακόμη 3 μεραρχίες στην Ελλάδα με την συνολική τους δύναμη την 1^η Μαΐου 1944 να φτάνει τις 302.168 Γερμανούς στρατιώτες, στους οποίους πρέπει να προστεθεί μία δύναμη 31.000 Ιταλών από τους περίπου 250.000 που ήταν στην Ελλάδα, 55.000 Βούλγαροι και περίπου 6000 από διάφορες εθνικότητες (πηγή ιστορία του Ελληνικού Έθνους). Σε αυτούς πρέπει να προστεθούν 30.000 τουλάχιστον ένοπλοι Έλληνες ταγματασφαλίτες και Γερμανοτσολιάδες συνεργάτες των Γερμανών.

Έχοντας λοιπόν ανάγκη από κάθε διαθέσιμο στρατιώτη από την μία, αλλά μην μπορώντας να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από τις χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται ισχυρές αντάρτικες ομάδες  και με την αντίστασή τους να μεγαλώνει, δεν έχουν άλλη λύση από το να καταστρέψουν τη σχέση του άμαχου πληθυσμού με αυτούς που τους πολεμούσαν.  Και δεν ήταν μόνο οι Έλληνες τα θύματα της στρατηγικής αυτής, τα ίδια θα γίνουν και στην Γαλλία, την Πολωνία, την Γιουγκοσλαβία, αλλά και στο Βέλγιο και την Ολλανδία.

Σφαγές αμάχων και καταστροφές χωριών είχαμε καθ’  όλη την διάρκεια της κατοχής με συνέπεια πάνω από 1000 χωρία να καταστραφούν, 1.000.000 Έλληνες να δουν τα σπίτια τους να λεηλατούνται ή να πυρπολούνται και πάνω από 20.000 άνθρωποι να είναι τα θύματα των μαζικών σφαγών. Από τα τέλη του 1943 όμως οι επιχειρήσεις τους γίνονται ολοένα και πιο φρικτές.  Και κορυφώνονται το διάστημα Απριλίου–Ιουνίου του 1944 με εκατοντάδες αμάχους να δολοφονούνται ή να εκτελούνται.

Την άνοιξη του 1944 η Ρούμελη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη λύσσα του κατακτητή. Η δραστηριότητα και η ισχυρή παρουσία του ΕΛ.ΑΣ στη περιοχή, δεν αφήνουν περιθώρια στον Γερμανό διοικητή της Λειβαδιάς να αναβάλει τα δολοφονικά του σχέδια. Στις 25 Απρίλη οι Γερμανοί μεταφέρουν και εκτελούν στον Καρακόλιθο, ανάμεσα στη Λειβαδιά και στο Δίστομο, 117 νέους Ρουμελιώτες.

Το πρωί του Σαββάτου 10 Ιουνίου, 2 επιταγμένα φορτηγά με οδηγούς τον Λουκά Ζάχο και τον Σπύρο Πελεκάνο, ξεκινούν από τη Λειβαδιά με Γερμανούς στρατιώτες των ταγμάτων Ες Ες, μεταμφιεσμένους σε μαυραγορίτες για καμουφλάζ. Λίγη ώρα αργότερα, άλλα 5 φορτηγά θα ξεκινήσουν με τον ίδιο προορισμό, το Δίστομο. Στη διασταύρωση μεταξύ Διστόμου και Αράχοβας, τα φορτηγά θα συναντηθούν με περίπου άλλα 60 γερμανικά φορτηγά και η φάλαγγα θα κατευθυνθεί προς το Δίστομο. Τα δολοφονικά τους σχέδια θα φανούν αμέσως, καθώς πριν φθάσουν στη χωριό, δολοφονούν όποιον βρίσκουν μπροστά τους στα χωράφια. Είναι περίοδος θερισμού και οι αγρότες θερίζουν τα στάρι τους. Φθάνοντας, περικυκλώνουν το χωριό και ζητούν από τους κατοίκους να μείνουν στα σπίτια τους. Πολλοί υπακούουν πιστεύοντας πως έτσι θα σωθούν και μάλιστα πολλοί μαζεύονται σε σπίτια συγγενών, ώστε να αντιμετωπίσουν μαζί το κακό. Οι Γερμανοί, όμως, μπαίνουν στα σπίτια, σκοτώνουν αδιακρίτως με κτηνώδη τρόπο και αβυσσαλέο μίσος. Φεύγοντας από κάθε σπίτι, αφήνουν ένα κόκκινο σταυρό στην πόρτα, σημάδι ότι πέρασαν και σκότωσαν, ενημερώνοντας έτσι τους συναδέλφους τους, ώστε να κερδίσουν χρόνο

Όλο το χωριό πνίγεται στο αίμα. Όσοι ζουν, παρακολουθούν με φρίκη από τα παράθυρα τη σφαγή όσων βρίσκονται στους δρόμους του χωριού.

Στο σπίτι του παπά έχουν μαζευτεί 17 άτομα. Η παπαδιά Κοντύλω περιγράφει τις μαρτυρικές στιγμές: «Εγώ, τη στιγμή που μας βάλανε στο τουφεκίδι, βύζαινα το κοριτσάκι μου την Μαργαρίτα, ενός χρόνου. Μου ρίξανε τρεις σφαίρες. Η μια μου χάλασε το ζερβί χέρι, η άλλη με πήρε ξώπετσα κάτω από το αυτί και η τρίτη χτύπησε στο κεφάλι το κοριτσάκι μου. Της άνοιξε το κεφάλι κι όπως την κράταγα στην αγκαλιά μου όλα τα μυαλά της πετάχτηκαν στα μούτρα μου»

«Τη Φροσύνη Σταθά τη βρίσκουν σπίτι της κι αυτή, την ώρα που βύζαινε το αβάφτιστο βρέφος της εφτά μηνών. Δε διστάζουν να τη σκοτώσουν την ιερή αυτή στιγμή. Ανίδεο το βρέφος εξακολουθεί να τρώει από τη νεκρή μάνα του κι οι φονιάδες με μαχαίρι κόβουν απ’ το βυζί της μάνας τη ρώγα, που απομένει στο στόμα του βρέφους, κι ύστερα το στραγγαλίζουν. Με τη λόγχη ανοίγουν την κοιλιά του και βγάζοντας τα σπλάχνα του, τα περιτριγυρίζουν γύρα απ’ το λαιμό. Το δεύτερο, το Γιάννη, τριών χρονών το σκοτώνουν και με την μπότα τους του λιώνουν το κεφάλι.»

Περισσότεροι από 218 κάτοικοι, βρήκαν φρικτό θάνατο, ανάμεσα τους βρέφη, παιδιά και γυναίκες. Τις επόμενες μέρες τα κάρα κουβαλούσαν νεκρούς στο νεκροταφείο του χωριού, όπου ολόκληρες οικογένειες θάβονται ομαδικά. Όσοι έζησαν δεν ξέχασαν ποτέ.

Λίγους μήνες μετά, ο ανταποκριτής του περιοδικού Life Ντμίτρι Κέσελ, έρχεται στο Δίστομο για να γράψει για τη σφαγή. Αποθανατίζει τη Μαρία Παντσίκα (πέθανε το 2009), να πλένει τα μαύρα ρούχα της και να κλαίει με λυγμούς.

Η φωτογραφία δημοσιεύτηκε στις 29 Νοεμβρίου 1944, με τίτλο «Τι έκαναν οι Γερμανοί στην Ελλάδα» Η λεζάντα έγραφε: «Η Μαρία Παντσίκα ακόμα κλαίει με λυγμούς, δυο μήνες αφότου οι Γερμανοί σκότωσαν η μητέρα της σε σφαγή στην ελληνική πόλη Δίστομο».

Το Δίστομο, τα Καλάβρυτα και οι χιλιάδες νεκροί του τόπου μας δε δικαιώθηκαν, ποτέ. Οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν είχαν καν το θάρρος να διεκδικήσουν τις πολεμικές επανορθώσεις.

Ήταν 10 Ιουνίου του 1944, την ίδια ακριβώς ημέρα που έγινε η σφαγή στο Δίστομο, στο Οραντούρ-Σιρ-Γκλαν, 20 χιλιόμετρα από τη Λιμόζ οι ναζί συγκέντρωσαν όλους τους κατοίκους και τους χώρισαν σε άνδρες και γυναικόπαιδα. 648 κάτοικοι της κωμόπολης, μεταξύ αυτών και 207 παιδιά, δολοφονήθηκαν από μονάδα των Ες Ες που κατευθυνόταν προς το μέτωπο της Νορμανδίας. Ο Ρομπέρ Εμπράς, ένας από τους μόλις έξι επιζώντες της σφαγής, ήταν τότε 19 ετών και ως τα βαθιά γεράματά του θυμόταν ακόμα την κάθε λεπτομέρεια.

Όπως διηγήθηκε, όταν άρχισαν οι πυροβολισμοί, έπεφτε ο ένας πάνω στον άλλο. Μετά τους κάλυψαν με διάφορα εύφλεκτα υλικά για να τους κάψουν ζωντανούς. Όταν τον έζωσαν οι φλόγες, αποφάσισε ότι έπρεπε με κάθε τρόπο να διαφύγει. Η μητέρα και η αδελφή του ήταν ανάμεσα στα 207 παιδιά και τις 245 γυναίκες που πυρπολήθηκαν μέσα στην εκκλησία του χωριού.

«Για μένα το δράμα του Οραντούρ είναι εδώ. Εδώ που οι γυναίκες και τα παιδιά εκτελέστηκαν εν ψυχρώ», έλεγε ο ίδιος.

Το Οραντούρ παρέμεινε ερειπωμένο, ως αιώνιο μνημείο της ναζιστικής βαρβαρότητας. Σε κοντινή απόσταση χτίστηκε ένα νέο χωριό.

Ο Adolf Diekmann ο επικεφαλής της ομάδας που εκτέλεσε την σφαγή στο Οραντούρ, ισχυρίστηκε στην αναφορά του ότι κάτι αντίστοιχο έγινε και στο Δίστομο χαρακτηρίζοντας τα δύο περιστατικά ως επιβεβλημένα αντίποινα για την δράση των αντάρτικων ομάδων. Ο Diekmann δεν τιμωρήθηκε για το έγκλημά του, αφού πέθανε λίγες ημέρες αργότερα στη Νορμανδία.

Ρούλα Καραγιάννη

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Ιστορία

Πηγή : ALT.GR

α

Ο αγωνιστής Γρηγόρης Λαμπράκης μέσα από το λαϊκό τραγούδι

20 Μαΐου 2020 | 06:55

Το μυαλό όλων μας, στο άκουσμα του ονόματος του μαραθωνοδρόμου της ειρήνης και βουλευτή της ΕΔΑ που έπεφτε νεκρός από τα χτυπήματα του αστικού κράτους και παρακράτους στη Θεσσαλονίκη το 1963, πάει στο πικρό σάουντρακ μιας ολόκληρης εποχής όπου το πολιτικοποιημένο μαζικό κίνημα, βγήκε μπροστά –και μάτωσε παραπάνω από μια φορά, ξεπερνώντας τα απλά «δημοκρατικά» αιτήματα, φέρνοντας στο προσκήνιο της ιστορικής μνήμης το παλιό ΕΑΜίτικο Παπαντρέα-παπατζή, χίτης ήσουνα και συ…

Από τις αρχές της 10ετίας του 60, από τον «αγκαθοστέφανο», Βελδεμίρης με «το αγκάθινο στεφάνι στο μέτωπό σου πελώριο φωτοστέφανο στους κροτάφους του σύμπαντος…» (Γ. Ρίτσος) το 24χρονο παλληκάρι που το 1961 έπεσε νεκρό στη Θεσσαλονίκη από σφαίρες χωροφύλακα επειδή μοίραζε προκηρύξεις της ΕΔΑ, το  στρατιώτη Διονύση Κερπινιώτη, που επίσης δολοφονήθηκε στο Δεμίρι Αρκαδίας και αργότερα στον 22 οικοδόμο – φοιτητή από τον Κολωνό τον Σωτήρη Πέτρουλα … που «σε πήρε ο Λαμπράκης σε πήρε η Λευτεριά | Μάρτυρες ήρωες οδηγούνε | αηδόνι και λιοντάρι βουνό και ξαστεριά | τα γαλάζια μάτια σου μας καλούνε»… στα Ιουλιανά του 1965 και εν μέσω Αποστασίας, μέχρι και το μαύρο 1967 της αμερικανοκίνητης δικτατορίας των συνταγματαρχών.

https://youtube.com/watch?v=v2m8O5CWn7o%3Ffeature%3Doembed

Το «γελαστό παιδί» που έγραψε ιστορία

(στίχοι Brendan Behan | μετάφραση Βασίλης Ρώτας, μουσική Μίκης Θεοδωράκης, πρώτη εκτέλεση Ντόρα Γιαννακοπούλου, «κλασσική» εκτέλεση Μαρία Φαραντούρη)

Ηταν πρωί του Αυγούστου κοντά στη ροδαυγή
βγήκα να πάρω αέρα στην ανθισµένη γη
βλέπω µια κόρη κλαίει σπαραχτικά θρηνεί
σπάσε, καρδιά µου, εχάθη το γελαστό παιδί
…
Είχεν αντρεία και θάρρος και αιώνια θα θρηνώ
το πηδηχτό του βήµα το γέλιο το γλυκό
ανάθεµα την ώρα, κατάρα τη στιγµή
σκοτώσαν οι δικοί μας (ΣΣ |> μετά παραφράστηκε και έγινε «εχθροί µας»)
το γελαστό παιδί
…
Μον’ να ‘ταν σκοτωµένο στου αρχηγού το πλάι
και µόνον από βόλι Εγγλέζου να ‘χε πάει
κι από απεργία πείνας µέσα στη φυλακή
θα ‘ταν τιµή µου που ‘χασα το γελαστό παιδί

Στις 27.5.1963, η ΚΕ του ΚΚΕ υπογράμμιζε σε ανακοίνωσή της:
«Τιμώντας τον άξιο μαχητή της ειρήνης και της δημοκρατίας, η εργατική τάξη και όλος ο λαός, αψηφώντας τις κυβερνητικές απαγορεύσεις, θα δυναμώσει τις αγωνιστικές αυτές εκδηλώσεις, και την ημέρα της κηδείας του με απεργίες, συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις θα εκδηλώσει τη διαμαρτυρία του και θα διατρανώσει τη θέληση και την απόφασή του να παλέψει ενωμένος για την αποπομπή της κυβέρνησης του αίματος, την άμεση τιμωρία των δολοφόνων, τη διάλυση των νεοφασιστικών συμμοριών».
Η παραπάνω Απόφαση της ΚΕ παραβιάστηκε από το Γραφείο του Κλιμακίου Εσωτερικού.
Θεωρήθηκε «τυχοδιωκτική» και έτσι η κηδεία δεν πήρε το χαρακτήρα εκδήλωσης –ούτε καν για την ανατροπή της κυβέρνησης.

Το έργο An Giall (1958) – «Ενας όμηρος» του Brendan Behan Ιρλανδού ποιητή, μυθιστοριογράφου, θεατρικού συγγραφέα και διηγηματογράφου (Μπέρντραν Μπήαν 9-Φεβ-1923 | 20-Μαρτ-1964),  μεταφράστηκε από τον Βασίλη Ρώτα (σε συνεργασία με τη σύντροφό του Βούλα Δαμιανάκου)  και παρουσιάστηκε δύο φορές στην Αθήνα (το 1962 πριν τη δολοφονία του Λαμπράκη και το 1966) σε σκηνοθεσία του Λεωνίδα Τριβιζά και σκηνικά του Γιάννη Τσαρούχη.
Η πρώτη είχε πρωταγωνιστές τη Νέλλη Αγγελίδου, τον Κώστα Μπάκα και την Τασσώ Καββαδία.
Η 2^η του 1966, στο «Μετάλλειον» του Παγκρατίου, σε σκηνοθεσία πάλι του Τριβιζά, αλλά αυτή τη φορά με Μάρθα Βούρτση και Τίτο Βανδή και σε μουσική Μίκη (νέα εκτέλεση).

Το έργο διαδραματίζεται σ’ ένα μπορντέλο του Δουβλίνου όπου ένας νεαρός άγγλος στρατιώτης κρατείται όμηρος ως αντίποινα για τη φυλάκιση ενός νεαρού μέλους του ΙRA, ενώ μέσα στην ομήγυρη με τραβεστί, πόρνες, πρώην επαναστάτες εκτυλίσσεται μια ερωτική ιστορία στον πίσω καμβά των πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Ανάμεσα στα τέσσερα τραγούδια περιλαμβάνεται και «Το γελαστό παιδί» – με τη συνοδεία της κιθάρας του σολίστα Δημήτρη Φάμπα – και, όπως είναι φυσικό για εκείνη την εποχή, τα τραγούδια έπεσαν πάνω στη λογοκρισία, οι στίχοι απορρίφθηκαν και ο Μίκης προχώρησε στη φωνοληψία των τραγουδιών – εκτός δισκογραφίας – και με μόνο ερμηνευτή (μια φωνή και ένα πιάνο) τον ίδιο.
Λίγο αργότερα ο Αλέκος Πατσιφάς της Lyra κατόρθωσε να πάρει την έγκριση της λογοκρισίας και έτσι ηχογραφήθηκε ο δίσκος με ορχήστρα και ερμηνευτή τον ίδιο συνθέτη – 16 τραγούδια.
Το 1966 ακολούθησε ο δίσκος με τη Μαρία Φαραντούρη, που δεν πρόλαβε να κυκλοφορήσει  λόγω δικτατορίας, αλλά αυτό δεν έχει καμιά σημασία –τραγουδιόταν παντού, κατ’ ιδίαν, στις παρέες, στις εκδρομές.

Ετσι, παρότι οι στίχοι μιλούσαν για τον ιρλανδικό αγώνα και κάποιον από μέσα προδότη το «γελαστό παιδί» έγινε ο ύμνος της ΕΔΑ και των Λαμπράκηδων και ζει ακόμη σήμερα, πλάι στα «πότε θα κάνει ξαστεριά», επισκιάζοντας ολόκληρο το βινύλιο που αποτελούταν από 15 κομμάτια, το καθένα κατάλληλο

1. Αγία Γραφή
2. Ακούσλα ταίρι μου
3. Άνοιξε λίγο το παράθυρο
4. Δεν παίρνει εδώ κανείς
5. Είμαι Άγγλος νιος και τυχερός
6. Ήταν 18 Νοέμβρη
7. Θα σου δώσω ένα τόπι χρυσό
8. Θα σου στείλω μάνα
9. Θες να ζεις από τις γυναίκες
10. Λατρεύω το Σωτήρα μου
11. Ποιος δε μιλά για τη λαμπρή
12. Τη μάνα σου μην την πετροβολάς
13. Της κόλασης καμπάνες
14. Το γελαστό παιδί
15. Το Σεπτέμβριο θυμάμαι

https://youtube.com/watch?v=OUCCkEKeDkk%3Ffeature%3Doembed

https://youtube.com/watch?v=u_Y2y8__QV0%3Ffeature%3Doembed

Εδώ και δυο χρόνια, με αφορμή τη συμπλήρωση 55 χρόνων από την δολοφονική επίθεση κατά του Γρηγόρη Λαμπράκη, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή: Ριμέικ (την ίδια που προβλήθηκε το 2003)

Στο τεύχος 101 του περιοδικού «Επιθεώρηση Τέχνης» (Μάιος 1963), υπήρχε ένα εκτενές αφιέρωμα, κάποιων επώνυμων (Νικηφόρος Βρεττάκος, με το επιτάφιο επίγραμμα και 12 ακόμη ποιήματα, Μήτσος Λυγίζος κά), καθώς και οι «τέσσερις Θρήνοι» (Σταυρούλα Ζυγούρη, Βικτωρία Θεοδώρου, Μιχάλης Δωρής, Λάμπης Χρονόπουλος) -ξεχωρίζουμε το λαϊκό μοιρολόι που αυτοσχεδίασε η εβδομηντάχρονη Ζυγούρη, από την Καλαμάτα, πάνω από φέρετρο του Λαμπράκη.
Το μοιρολόι αυτό αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίου του Τάκη Αδάμου με τίτλο «Το λαϊκό τραγούδι της Αντίστασης» που πρωτοεκδόθηκε το 1964 από τις ΠΛΕ (Πολιτικές & Λογοτεχνικές Εκδόσεις)

«Γρηγόρη, σε φορτώσανε, βαριά είσαι φoρτωμένος.
Γρηγόρη μου, τις μυρουδιές να μην τις εσκορπίσεις,
να τις βαστάς στην Κάτω Γης, στους νιούς να τις δωρίσεις,
να βάλουνε στα πέτα τους να βγούνε στο σεργιάνι.
Γρηγόρη μου, η Κάτω Γης έχει αναστατώσει,
τι έμαθε η λεβεντιά πως κάποιος κατεβαίνει.
Τρέχουνε για συνάντηση, να σε προϋπαντήσουν,
τρέχουν στις βρύσες για νερό, στους κηπουρούς για φρούτα,
και στις καλές νοικοκυρές γι’ αφράτο παξιμάδι.
Τραπέζι σού τοιμάζουνε, Γρηγόρη, να δειπνήσεις
και το κρεβάτι στρώνουνε να πέσεις να πλαγιάσεις».

ΣΣ |> Κάπου στο περιθώριο, με ψιλά γράμματα η ΕΤ αναφέρει την «ιδιότητα» της Ζυγούρη |> «μητέρα του πολιτικού κρατούμενου Νίκου Ζυγούρη –τέσσερα άλλα παιδιά της εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς…

https://youtube.com/watch?v=PV2n1MFhehs%3Ffeature%3Doembed

https://youtube.com/watch?v=JeVMYlQS5Ts%3Ffeature%3Doembed

Όλο το Soundtrack του «Ζ»

1. Main Title (O Adonis)
2. To yelasto pedi Mikis Theodorakis
3. La Course De Manuel (Chase)
4. Arrival of Helen (To yelasto pedi)
5. Batucada
6. To Yelasto Paidi (From Z)[Bouzouki Version]
7. To Yelasto Pedi (From ‘Z’)
8. Finale (To Gelasto Pedi) – Finale

https://youtube.com/watch?v=kvfqjaGiBec%3Ffeature%3Doembed

80 χρόνια από την κρίσιμη ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη του 1944

3 Δεκεμβρίου 2024 | 08:20

Ο Δεκέμβρης του 1944 αποτελούσε την προέκταση και την κατάληξη των συνθηκών διεξαγωγής της ταξικής πάλης στο τέλος της Κατοχής και τις μέρες της Απελευθέρωσης.

«Ηταν όμορφες κείνες οι μέρες. Δεν προφτάσαμε να τις χαρούμε», έγραφε χαρακτηριστικά ο Γ. Ρίτσος στις «Γειτονιές του κόσμου». Και πράγματι, ο εργαζόμενος λαός, μετά από 42 μήνες πρωτόγνωρων δεινών και θυσιών, είχε κάθε λόγο να χαίρεται έχοντας κατακτήσει την ελευθερία του με το όπλο στο χέρι.

Καθ’ όλη αυτή την περίοδο, άλλωστε, οι εργατικές – λαϊκές δυνάμεις είχαν καταφέρει να εισέλθουν δυναμικά στο προσκήνιο της Ιστορίας, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια ριζική ανατροπή των προπολεμικών ταξικών πολιτικών συσχετισμών και την οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας: Δίκαιης, φιλολαϊκής, απαλλαγμένης από την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.

Ωστόσο, οι εργατικές – λαϊκές δυνάμεις -και πρώτα και κύρια η πολιτική τους πρωτοπορία, το ΚΚΕ- βρέθηκαν στρατηγικά απροετοίμαστες μπρος στην επαναστατική κατάσταση που είχε διαμορφωθεί εκείνες τις μέρες της Απελευθέρωσης.

Απεναντίας, οι αστικές δυνάμεις, παρά την πολιτική τους αποδυνάμωση στις λαϊκές μάζες λόγω της στάσης τους στη διάρκεια του πολέμου και της Κατοχής, είχαν αρχίσει να προετοιμάζονται για «την επόμενη μέρα» από καιρό. Ακολούθως, ξεπερνώντας τις παλιές τους διαφωνίες (ανάμεσα σε βασιλικούς και βενιζελικούς, φιλογερμανούς και φιλοβρετανούς) ενώθηκαν σε συμμαχία με τον βρετανικό ιμπεριαλισμό σε έναν λυσσώδη ταξικό αγώνα ζωής και θανάτου προκειμένου να διαφυλάξουν την εξουσία τους.Βασικό βήμα για αυτό μετά την Απελευθέρωση υπήρξε βεβαίως ο αφοπλισμός του λαϊκού κινήματος. Ετσι, στις 30 Νοέμβρη 1944 ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου και ο Βρετανός στρατηγός Ρ. Σκόμπι απαίτησαν τελεσιγραφικά τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής.

Παρά την προβληματική στρατηγική του, το ΚΚΕ αρνήθηκε να υποκύψει στους αστικούς εκβιασμούς. Την ίδια μέρα οι υπουργοί του ΕΑΜ παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ενώ ο ΕΛΑΣ τέθηκε σε επιφυλακή.

Από την άλλη μεριά, ο ταξικός αντίπαλος είχε ήδη αρχίσει να κινείται, με την Ορεινή Ταξιαρχία να ακροβολίζεται στους λόφους του Υμηττού, βρετανικές δυνάμεις να αποβιβάζονται στο Φάληρο και τον Ν. Ζέρβα να μεταβαίνει στην Ηπειρο, όπου βρισκόταν ο κύριος όγκος του ΕΔΕΣ. Στις 2 Δεκέμβρη το υπουργικό συμβούλιο – δίχως πλέον τους αντιπροσώπους του ΕΑΜ – υπέγραψε τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ και κήρυξε γενική επιστράτευση.

Στις 3 Δεκέμβρη μια πραγματική λαοθάλασσα κατέκλυσε το Σύνταγμα σε διαμαρτυρία, ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα του ΕΑΜ. Δυνάμεις της αστυνομίας υπό τον Α. Εβερτ άνοιξαν πυρ αιματοκυλίζοντας το άοπλο πλήθος: 21 νεκροί, 140 τραυματίες. Η δολοφονική επίθεση επαναλήφθηκε και την επόμενη μέρα, στην κηδεία των θυμάτων, με αποτέλεσμα τον θάνατο 40 και τον τραυματισμό 70 ακόμη αγωνιστών. Ο ΕΛΑΣ κινητοποιήθηκε για τον αφοπλισμό της αστυνομίας και της χωροφυλακής, μη προχωρώντας όμως σε αποφασιστικό χτύπημα των αστικών δυνάμεων στην πρωτεύουσα και αποφεύγοντας προσωρινά την εμπλοκή με τους Βρετανούς.

Οι αντίπαλες δυνάμεις

Στην αρχική φάση των μαχών σε Αθήνα και Πειραιά ο ΕΛΑΣ παρέταξε το Α’ Σώμα Στρατού καθώς και τη 2η Μεραρχία (Αττικοβοιωτίας). Σύνολο: 10.350 μαχητές. Στην πορεία οι δυνάμεις αυτές ενισχύθηκαν με μονάδες του ΕΛΑΣ που κινητοποιήθηκαν από τις γύρω περιοχές ξεπερνώντας τις 16.000. Ο οπλισμός τους ήταν περιορισμένος, ελαφρύς και προερχόταν κυρίως από «λάφυρα» του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα.

Οι αστικές δυνάμεις αποτελούνταν αρχικά από την Ορεινή Ταξιαρχία, τη Χωροφυλακή, την Αστυνομία Πόλεων, τα Τάγματα Εθνοφυλακής, την «Χ», τον ΕΔΕΣ Αθήνας και τους ταγματασφαλίτες που στρατωνίζονταν στου Γουδή. Σύνολο: 11.000 άνδρες. Σε αυτούς προστέθηκαν στη συνέχεια άλλοι 12.000 ταγματασφαλίτες (που η κυβέρνηση συγκέντρωσε στην πρωτεύουσα από διάφορα σημεία της χώρας και τους επανεξόπλισε) καθώς και σημαντικές βρετανικές δυνάμεις, που σταδιακά έφτασαν τους 60.000 άνδρες. Η αστική πλευρά διέθετε άφθονο και βαρύ οπλισμό, πυροβολικό, άρματα μάχης, αεροπορία και τη δύναμη πυρός του στόλου.¹

Η εξέλιξη των μαχών

Παρά τις όποιες ταλαντεύσεις, το ένοπλο λαϊκό κίνημα εξουδετέρωσε γρήγορα όλες τις εστίες του ταξικού αντιπάλου, περιορίζοντάς τον στο κέντρο της Αθήνας και σε δύο σημεία στον Πειραιά (μέγαρο Βάττη και Σχολή Δοκίμων). Στη γοργή και σχεδόν καθολική αυτή επικράτηση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ στην πρωτεύουσα συνέβαλε καταλυτικά η πολιτική, ηθική, αλλά και συχνά ενεργός, πολύμορφη στήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας των λαϊκών μαζών: «Νομίζει κανείς πως βράζει η γη. Ο ΕΛΑΣ, παρά τις μεγάλες απώλειες που έχει, από την πρώτη στιγμή πολεμάει με απερίγραπτη γενναιότητα (…). Στο μεταξύ, από τις ηρωικές συνοικίες μας ξεκινάει μια άλλη φάλαγγα, μια φάλαγγα χωρίς ντουφέκια και αυτόματα (…). Είν’ ο Λαός που πάει να βοηθήσει τον μαχόμενο Στρατό του».²

Από τις σημαντικότερες μάχες που έδωσε ο ΕΛΑΣ κατά τον Δεκέμβρη του 1944 ξεχώρισαν: Η συντριβή των Χιτών στο Θησείο (4/12). Η μάχη κατά του Συντάγματος Χωροφυλακής Μακρυγιάννη (από τις 6/12), που γλίτωσε μόνο χάρη στην επέμβαση των βρετανικών τανκς. Η μάχη της Καισαριανής (ξεκίνησε στις 6/12 και το μέτωπό της κράτησε 25 μέρες) – το «Στάλινγκραντ της Ελλάδας» όπως την χαρακτήρισε ο «Ριζοσπάστης».³Η άλωση της Σχολής Ευελπίδων (11/12). Η νικηφόρα επίθεση κατά των βρετανικών εγκαταστάσεων στα «Παραπήγματα» (12/12). Η κατάληψη του Αρχηγείου της Βρετανικής Αεροπορίας στην Κηφισιά (19/12) κ.ά.

Απαράμιλλος υπήρξε ο ηρωισμός: Των μαχητών του λόχου Σπουδαστών «Λόρδος Βύρων» στη μάχη του Πολυτεχνείου (5-6/12) και των Εξαρχείων (1-2/1/1945). Της διμοιρίας των ανταρτοΕΠΟΝιτών, που με δυναμική έφοδο κατέλαβε τον άρτια οχυρωμένο και πολλαπλάσια υπερασπιζόμενο λόφο του Αράπη (12/12). Των 15 ΕΛΑΣιτών, που με επικεφαλής τον Καπετάνιο του Τάγματος Καισαριανής Ορέστη και τον Διοικητή του 3ου Λόχου Βουτυρά, πολέμησαν περικυκλωμένοι μέχρι την τελευταία σφαίρα (13/12). Σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση, το πτώμα του Καπετάν Ορέστη είχε 50 χτυπήματα από μαχαίρι στο στήθος και το κεφάλι. Των 30 ΕΛΑΣιτών υπερασπιστών της Καστέλας, που έπεσαν όλοι μαχόμενοι επί ώρες σώμα με σώμα (16/12). Των ΕΛΑΣιτών υπερασπιστών του εργοστασίου «ΦΙΞ», που χρειάστηκε να εμβολιστεί με άρματα μάχης, για να καμφθεί η αντίστασή τους (17/12). Των ΕΛΑΣιτών μαχητών της Ομόνοιας, που προτίμησαν να θαφτούν στα χαλάσματα των βομβαρδισμών, παρά να παραδοθούν (2/1/1945). Τα παραδείγματα είναι πράγματι πολλά.

Δίπλα στον ένοπλο λαό στάθηκαν οι άοπλες λαϊκές μάζες, που ρίχτηκαν με αυτοθυσία και ηρωισμό στη μάχη των οδοφραγμάτων (μόνο στον Πειραιά στις 5-6 Δεκέμβρη υψώθηκαν σχεδόν 2.000 οδοφράγματα), στη στελέχωση των λαϊκών οργανώσεων, στη στήριξη των Λαϊκών Επιτροπών, των δικτύων – δομών Υγείας κ.λπ. Χιλιάδες τρόφιμα κ.ά. είδη πρώτης ανάγκης μοιράστηκαν στις εργατοσυνοικίες, εκατοντάδες συσσίτια οργανώθηκαν για τα παιδιά, τους απόρους, τους πρόσφυγες των βομβαρδισμών κ.λπ.

Τόσο στις λαϊκές μαζικές οργανώσεις όσο και στα μάχιμα τμήματα του ΕΛΑΣ διακρίθηκε τον Δεκέμβρη η νεολαία, καθώς και οι γυναίκες, που ήδη από την περίοδο της Κατοχής είχαν ενταχθεί μαζικά στο ΚΚΕ και στο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Ενδεικτικό της δυναμικής του ένοπλου λαϊκού κινήματος ήταν το γεγονός ότι οι Βρετανοί εξέταζαν σοβαρά ακόμη και το ενδεχόμενο αποχώρησης των δυνάμεών τους από την Αθήνα, μέχρι τουλάχιστον να συγκεντρωθούν οι ενισχύσεις που απαιτούνταν για την επικράτησή τους επί του ΕΛΑΣ. Ο Σκόμπι παρουσίασε τα παραπάνω στο πολεμικό συμβούλιο που συνήλθε στις 11/12 με τη συμμετοχή και του Διοικητή της Ορεινής Ταξιαρχίας Θρ. Τσακαλώτου, ο οποίος αντέδρασε έντονα. Εντονα όμως αντέδρασε και το Λονδίνο, που διέταξε τον Σκόμπι να κρατήσει πάση θυσία τις θέσεις του μέχρι να καταφθάσουν οι ενισχύσεις που ήδη ήταν καθ’ οδόν. Η απόσπαση βρετανικών στρατευμάτων από το μέτωπο της Ιταλίας (κατά των Γερμανών) στο μέτωπο της Αθήνας (κατά του ένοπλου λαϊκού κινήματος) είναι χαρακτηριστική των προτεραιοτήτων των αστικών δυνάμεων (εγχώριων και διεθνών), καθώς ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος έβαινε προς το τέλος του. Ομως είναι και ένα από τα πολλά χαρακτηριστικά παραδείγματα ότι το κυρίαρχο στοιχείο και μέσα στους κόλπους των «συμμαχικών δυνάμεων» που πολεμούσαν κατά του φασιστικού Αξονα ήταν η ταξική σύγκρουση και όχι η αντιφασιστική πάλη.

Από τις 20 Δεκέμβρη η πλάστιγγα της σύγκρουσης άρχισε να γέρνει σαφώς προς την πλευρά των αστικών δυνάμεων, με τον ΕΛΑΣ να περνά κυρίως σε θέσεις άμυνας. Ταυτόχρονα, στις περιοχές που καταλαμβάνονταν από τον ταξικό αντίπαλο, εκατοντάδες άνθρωποι συλλαμβάνονταν, φυλακίζονταν, κλείνονταν σε στρατόπεδα, βασανίζονταν, μόνο και με την υποψία της συνεργασίας τους με το ΚΚΕ και το ΕΑΜ. Η πείνα αποτέλεσε επίσης βασικό όπλο των αστικών δυνάμεων: Ηδη από τις 4/12 η UNRRA είχε διακόψει τη διανομή τροφίμων στην πρωτεύουσα, ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός παρεμποδιζόταν, ενώ βρετανικά αεροπλάνα στόχευαν σκοπίμως τα συσσίτια των Λαϊκών Επιτροπών.

Στις 25 Δεκέμβρη κατέφθασε στην Αθήνα ο ίδιος ο Βρετανός πρωθυπουργός Ου. Τσόρτσιλ και στις 26-27 πραγματοποιήθηκε διάσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών με τη συμμετοχή εκπροσώπων του αστικού πολιτικού συστήματος και του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Οταν ο Γ. Σιάντος ρώτησε τον προεδρεύοντα Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό για το αντικείμενο της διάσκεψης, εκείνος του είπε: «Για να παραδώσετε τα όπλα». Για να λάβει την απάντηση: «Αν μας καλέσατε γι’ αυτό, ελάτε να τα πάρετε. Νέο Λίβανο δεν πρόκειται να ‘χουμε».⁴ Η διάσκεψη έληξε χωρίς αποτέλεσμα και οι μάχες συνεχίστηκαν.

Τα μεσάνυχτα της 4ης προς 5 Γενάρη, η ΚΕ του ΕΛΑΣ, αξιολογώντας τις εξελίξεις στα πεδία των μαχών (τη συντριπτική υπεροπλία του αντιπάλου, τη μη δυνατότητα άμεσης ενίσχυσης του ΕΛΑΣ και τον κίνδυνο υπερφαλάγγισης των δυνάμεών του στην πρωτεύουσα), εξέδωσε διαταγή για γενική σύμπτυξη προς Πεντέλη – Πάρνηθα. Η σύμπτυξη του ΕΛΑΣ πραγματοποιήθηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας έως το πρωί, με απόλυτη πειθαρχία και συνοχή. Χιλιάδες άοπλοι πολίτες, μέλη των μαζικών λαϊκών οργανώσεων, του ΕΑΜ και του ΚΚΕ ακολούθησαν τον ΕΛΑΣ σε αυτή την πορεία. Στις 11 Γενάρη υπογράφτηκε ανακωχή, σύμφωνα με την οποία ο ΕΛΑΣ υποχρεωνόταν να αποσυρθεί από την Αττική και μια σειρά άλλες περιοχές.

Επίλογος

Η ένοπλη ταξική σύγκρουση του Δεκέμβρη 1944 υπήρξε μια αντικειμενική και αναπόφευκτη, κρίσιμη και κορυφαία έκφραση της βασικής αντίθεσης κεφαλαίου – εργασίας, σε συνθήκες όπου εκ των πραγμάτων είχε τεθεί επί τάπητος το «ποιος – ποιον», δηλαδή το ποια τάξη θα καταλάμβανε την εξουσία.

Στην αρνητική έκβαση της σύγκρουσης συντέλεσαν μια σειρά παράγοντες σε στρατιωτικό επίπεδο, όπως η μη έγκαιρη συγκέντρωση δυνάμεων στην πρωτεύουσα (το επίκεντρο των μαχών), η μη γενίκευση των μαχών στην υπόλοιπη Ελλάδα, η καθυστερημένη εμπλοκή με τα βρετανικά στρατεύματα, η αξιοποίηση των κύριων και πλέον αξιόμαχων μονάδων του ΕΛΑΣ σε «δευτερεύοντες» στόχους (εναντίον του Ζέρβα στην Ηπειρο) κ.ά. Τα βαθύτερα όμως αίτια της αρνητικής έκβασης της σύγκρουσης (που είχαν αντανάκλαση και σε στρατιωτικό επίπεδο) είχαν τις ρίζες τους στη στρατηγική του Κόμματος περί «εθνικής ενότητας» και «ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης». Ετσι, η μάχη του Δεκέμβρη έλαβε τον χαρακτήρα της άμυνας απέναντι στην αστική επιθετικότητα, της πίεσης για έναν «έντιμο συμβιβασμό» και όχι της πάλης για την εργατική εξουσία, σε συνθήκες επαναστατικής κατάστασης. Η ολέθρια γραμμή της αντιφασιστικής εθνικής ενότητας είχε οδηγήσει στις Συμφωνίες του Λιβάνου και της Καζέρτας, καθώς και στη συμμετοχή του ΚΚΕ και του ΕΑΜ στην κυβέρνηση Παπανδρέου. Αυτές οι εξελίξεις προδιέγραψαν και την έκβαση του ηρωικού Δεκέμβρη 1944.

Παρ’ όλα αυτά, η στάση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ να μην υποχωρήσουν στην αξίωση της ντόπιας αστικής τάξης και των διεθνών συμμάχων της για αφοπλισμό του λαϊκού κινήματος ήταν σωστή και επιβεβλημένη. Μια τέτοια υποχώρηση θα σήμαινε την απόλυτη πολιτική και ηθική απαξίωση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, ενώ θα τσάκιζε το εργατικό – λαϊκό κίνημα. Τουναντίον, η ενεργός, ένοπλη απάντηση στους αστικούς εκβιασμούς έδειξε πως το ΚΚΕ και το εργατικό – λαϊκό κίνημα διέθεταν ταξικά αντανακλαστικά και εφεδρείες, επιλέγοντας τα όπλα και όχι τις αλυσίδες, τόσο τον Δεκέμβρη του 1944, όσο και αργότερα, κατά την τρίχρονη εποποιία του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας.Παραπομπές:

1. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1939-1949, Β1 Τόμος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 398-399.
2. «6η Ακτίδα της ΚΟΑ του ΚΚΕ, Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014, σελ. 28.
3. «Ριζοσπάστης», 7/12/1944.
4. Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1939-1949, Β1 Τόμος, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2018, σελ. 413.

Του
Αναστάση ΓΚΙΚΑ*
*Ο Αναστάσης Γκίκας είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Μοιράσου το…

Ετικέτες: Ιστορία

Πηγή : ALT.GR

1932

Γεννιέται ο σοβιετικός σκηνοθέτης του κινηματογράφου Αντρέι Ταρκόφσκι (Андре́й [Арсе́ньевич] Тарко́вский).

θεωρείται ως ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους κινηματογραφιστές. Ηταν γιος του ποιητή Αρσένι Ταρκόφσκι και έτσι ανατράφηκε από παιδάκι μέσα σε καλλιτεχνικό περιβάλλον.

Σπούδασε στο Πανενωσιακό Κρατικό Ινστιτούτο της Μόσχας. Γύρισε την πρώτη του ταινία μικρού μήκους στα 1956 και αμέσως έδειξε τις μεγάλες δυνατότητές του.

Ο λυρισμός και η ποίηση που έχει μέσα στο έργο του φανερώνονται στη διπλωματική του εργασία “Ο οδοστρωτήρας και το βιολί” – 1961. Θέμα της της ταινίας μια φιλία. Ένα τρυφερό και ευαίσθητο παιδί που παίζει βιολί θα ανακαλύψει όλη την ομορφιά και το λυρισμό του κόσμου χάρη σε μια φαινομενικά αταίριαστη σχέση, σε μια σχέση φιλική που αναπτύσσεται ανάμεσα σ’ εκείνο και στο ρωμαλέο οδηγό ενός οδοστρωτήρα.

Ο ήλιος και το νερό, τα όνειρα και οι φαντασιώσεις του μικρού βιολιστή θα πάρουν ποιοτικές αποχρώσεις. Ο Ταρκόφσκι θα γίνει γνωστός έξω από τη χώρα του με την ταινία “Τα παιδικά χρόνια του Ιβάν”,που γύρισε στα 1962.

Η ταινία αποσπά τις καλύτερες κριτικές και κερδίζει το “Χρυσό Λιοντάρι” στο Φεστιβάλ Βενετίας. Αργότερα, ο Ταρκόφσκι θα γυρίσει την τεράστια επική τοιχογραφία και με θαυμαστό τρόπο θα αναπλάσει το ρωσικό Μεσαίωνα.

Ο Ρουμπλιώφ, διατρέχει έναν κόσμο φρικτής βίας και καταστροφής, ώσπου χάνει το κουράγιο του και εγκαταλείπει τη ζωγραφική. Θα αλλάξει γνώμη μόνον όταν συναντήσει ένα νέο που παλεύει να χύσει μια καμπάνα αλλά δεν ξέρει τον τρόπο. Μόνο του όπλο είναι το πάθος. Ένα πάθος που συγκινεί τον Ρουμπλιώφ και τον επαναφέρει στον κόσμο της τέχνης.

Θα συνεχίσει με το “Σολάρις”, τη ρώσικη απάντηση στο “2001” του Κιούμπρικ, και, το 1975 θα γυρίσει τον “Καθρέφτη”, που είναι η πιο αυτοβιογραφική ταινία του.

Ο σκηνοθέτης είναι πια στη μέση ηλικία, και πριν συνεχίσει τη σύντομη πορεία του βάζει έναν καθρέφτη μπροστά του. Βλέπει τον εαυτό του, τους άλλους, το παρελθόν του, το μέλλον, το παρόν, τη μοίρα του.

Στα 1982, ο Ταρκόφσκι φεύγει για την Ιταλία. Εκεί γυρίζει, τι άλλο; – τη “Νοσταλγία” που ήδη είχε αρχίσει να φωλιάζει μέσα του. Στα 1984 γυρίζει στη Σουηδία τη “Θυσία”.

Η “Θυσία”, που είναι και η τελευταία του ταινία, είναι ίσως η θυσία του καλλιτέχνη που έχει πια αντικρίσει το θάνατο και παρατηρεί χωρίς να δειλιάσει, το τέλος να πλησιάζει. Ο σκηνοθέτης είναι βαριά άρρωστος και κάνει μια θυσία, γυρίζει την πλάτη στο θάνατο και γυρίζει τη Θυσία. Παρά το περιορισμένο σε αριθμό έργο του, ο σκηνοθέτης πέρασε στην ιστορία της 7ης τέχνης ως ένας από τους κορυφαίους σύγχρονους κινηματογραφιστές.. Οι επτά μεγάλες του ταινίες είναι ψυχογραφήματα, καταδύσεις στο εγώ, επιστροφή στη φύση, και μια αέναη ανάλυση και αναζήτηση της αλήθειας.

Πηγή: Ριζοσπάστης