ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΑΜΕ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ
«Οταν ένας εργάτης σηκώνει τη φωνή του στην Ελλάδα, ακούγεται και στην Παλαιστίνη»
Συνέντευξη με τον Γιώργο Πέρρο, μέλος της Γραμματείας του ΠΑΜΕ και της αντιπροσωπείας που βρέθηκε στη Δυτική Οχθη
Τα ξημερώματα της Κυριακής 12 Οκτώβρη έφτασε στη Ραμάλα της Δυτικής Οχθης αντιπροσωπεία συνδικαλιστών του ΠΑΜΕ, προκειμένου να εκφράσει τη διεθνιστική στήριξη των συνδικάτων και των εργαζομένων της Ελλάδας προς τον ηρωικό Παλαιστινιακό λαό, αλλά και να αντικρίσει από πρώτο χέρι τις συνέπειες της κατοχής από το κράτος – δολοφόνο του Ισραήλ. Ο Γιώργος Πέρρος, μέλος της Γραμματείας του ΠΑΜΕ, μιλάει στον «Ριζοσπάστη» για τις πέντε ημέρες που πέρασε η αντιπροσωπεία του ΠΑΜΕ στην κατεχόμενη Παλαιστίνη: Για τις συναντήσεις με τα παλαιστινιακά συνδικάτα, για τις στιγμές που συγκλόνισαν την αποστολή, για την αγριότητα της κατοχής που είδαν από κοντά, αλλά κυρίως για την αξιοπρέπεια και το πείσμα ενός λαού που δεν λυγίζει.
Οι Παλαιστίνιοι δεν είναι μόνοι!
– Η αποστολή του ΠΑΜΕ στην Παλαιστίνη συνέπεσε με μια κρίσιμη στιγμή για τον Παλαιστινιακό λαό. Πώς «διαβάζουν» τα συνδικάτα της Παλαιστίνης τις τελευταίες εξελίξεις; Ποιες είναι οι εκτιμήσεις τους για τη συνέχεια;
– Η αποστολή του ΠΑΜΕ στην Παλαιστίνη, πράγματι, πραγματοποιήθηκε σε μια κρίσιμη στιγμή για τον Παλαιστινιακό λαό, έχοντας συμπέσει με τη συμφωνία για «εκεχειρία» στη Γάζα. Μια συμφωνία που, όπως επισημαίνουν τα παλαιστινιακά συνδικάτα, προσφέρει μια ανάσα στους αμάχους και στον πολύπαθο λαό της Γάζας, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αναιρεί τη συνεχιζόμενη κατοχή και τα εγκλήματα του κράτους – δολοφόνου Ισραήλ στα παλαιστινιακά εδάφη.
Στις συζητήσεις μας, τα συνδικάτα τόνισαν ότι αυτή η συμφωνία δεν αποτελεί λύση ούτε βήμα προς τη δικαίωση των πόθων του Παλαιστινιακού λαού. Πρόκειται για «ειρήνη» με το πιστόλι στον κρόταφο, που εξυπηρετεί τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, κυρίως των ΗΠΑ και του Ισραήλ, αλλά και των συμμάχων τους στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ.
Οι ίδιοι οι Παλαιστίνιοι εργαζόμενοι βιώνουν καθημερινά ότι πίσω από τα μεγάλα λόγια των αρχιτεκτόνων της συμφωνίας – του Τραμπ, των στελεχών της κυβέρνησης των ΗΠΑ και του εγκληματία Νετανιάχου – περί «ειρήνης» κρύβεται η προσπάθεια να παγιωθεί το καθεστώς κατοχής, εποικισμού και αποκλεισμού, ενώ η καταστροφή των υποδομών, οι δολοφονίες και η φτώχεια συνεχίζονται τόσο στη Γάζα όσο και στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη.
Οπως συνεχίζεται και ο πόλεμος με οικονομικά μέσα και τη δύναμη του χρήματος, στο πλαίσιο των σχεδιασμών για τη λεγόμενη ανοικοδόμηση, καθώς δεν έχει εγκαταλειφθεί το σχέδιο Τραμπ για τη μετατροπή της Λωρίδας της Γάζας σε «Ριβιέρα».
Ωστόσο, τα παλαιστινιακά συνδικάτα δεν μιλούν με απογοήτευση, αλλά με αξιοπρέπεια και αποφασιστικότητα. Ξεκαθαρίζουν ότι ο αγώνας του λαού τους θα συνεχιστεί μέχρι τη δικαίωση, μέχρι να τερματιστεί η κατοχή και να εγκαθιδρυθεί ανεξάρτητο Παλαιστινιακό κράτος στα σύνορα του 1967 με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Παράλληλα, υπογραμμίζουν τη σημασία της διεθνούς ταξικής αλληλεγγύης. Η παρουσία του ΠΑΜΕ και των συνδικάτων, οι δεσμοί που ενισχύονται μέσα από την ΠΣΟ θεωρούνται από τους Παλαιστίνιους εργάτες ως χειροπιαστή απόδειξη ότι δεν είναι μόνοι στον αγώνα τους για ελεύθερη πατρίδα, αλλά μέρος της ευρύτερης πάλης των λαών ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την εκμετάλλευση και τον πόλεμο.
Ζεστή, συντροφική υποδοχή
– Στην Ελλάδα το ΠΑΜΕ πρωτοστατεί στην οργανωμένη έκφραση της αλληλεγγύης στον Παλαιστινιακό λαό. Ποιος είναι ο απόηχος αυτής της δράσης στην Παλαιστίνη και πώς υποδέχθηκαν τα συνδικάτα και οι Παλαιστίνιοι εργαζόμενοι την αντιπροσωπεία του ΠΑΜΕ;
– Η παρουσία της αντιπροσωπείας του ΠΑΜΕ στην Παλαιστίνη έγινε δεκτή με ιδιαίτερη συγκίνηση και ζεστασιά. «Καλωσορίσατε στη δεύτερη πατρίδα σας», ήταν η φράση με την οποία μας υποδέχονταν παντού.
Σε κάθε συνάντηση, σε κάθε χώρο δουλειάς, στα συνδικάτα και στους προσφυγικούς καταυλισμούς, οι Παλαιστίνιοι εργαζόμενοι και τα συνδικαλιστικά στελέχη εξέφρασαν την ευγνωμοσύνη τους για τη σταθερή, ανιδιοτελή και συνεπή στήριξη του ΠΑΜΕ, η οποία εκφράζεται και θα συνεχίσει να εκφράζεται όχι μόνο με λόγια, αλλά με πράξεις, κινητοποιήσεις, συγκεντρώσεις, συλλογή υλικής βοήθειας και διεθνείς παρεμβάσεις.
Ο απόηχος αυτής της δράσης στην Παλαιστίνη έχει αφήσει βαθύ αποτύπωμα, γιατί οι Παλαιστίνιοι βλέπουν ότι η αλληλεγγύη του ΠΑΜΕ δεν περιορίζεται σε «ανθρωπιστική» υποστήριξη, αλλά έχει ξεκάθαρο πολιτικό και ταξικό περιεχόμενο, είναι αλληλεγγύη λαού προς λαό, εργατών προς εργάτες, απέναντι στον κοινό εχθρό, τον ιμπεριαλισμό και το σύστημα της εκμετάλλευσης.
Οι παλαιστινιακές οργανώσεις εκτιμούν ότι το ΠΑΜΕ είναι από τις δυνάμεις εκείνες στην Ευρώπη που μιλούν με καθαρή φωνή για το δίκαιο του Παλαιστινιακού λαού, καταγγέλλοντας όχι μόνο τα εγκλήματα του κράτους – δολοφόνου του Ισραήλ, αλλά και τη συνενοχή των κυβερνήσεων της ΕΕ και της Ελλάδας.
Η υποδοχή της αντιπροσωπείας είχε έντονο συναισθηματικό χαρακτήρα. Υπήρξαν στιγμές όπου εργάτες, συνδικαλιστές και οικογένειες μαρτύρων εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους με δάκρυα, τονίζοντας ότι «η φωνή της εργατικής τάξης της Ελλάδας μέσα από το ΠΑΜΕ μας δίνει δύναμη να συνεχίσουμε». Παράλληλα, οι Παλαιστίνιοι εργαζόμενοι έστειλαν το δικό τους μήνυμα στους Ελληνες συναδέλφους τους, να συνεχίσουν να σηκώνουν τη σημαία της αλληλεγγύης, να δυναμώσουν τον αγώνα ενάντια στους ιμπεριαλιστές, ενάντια στο κράτος – δολοφόνο και τους συμμάχους του.
Από αυτήν την άποψη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η δράση του ΠΑΜΕ δεν αντιμετωπίζεται απλώς ως πράξη συμπαράστασης, αλλά ως κομμάτι του ίδιου αγώνα που δίνει ο Παλαιστινιακός λαός μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες, ένας αγώνας για ζωή, αξιοπρέπεια και λευτεριά.
Εικόνες ανεξίτηλα χαραγμένες
– Υπάρχουν κάποια στιγμιότυπα που ξεχωρίζετε από τις επαφές και τις επισκέψεις σας στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη;
– Υπήρξαν πολλές στιγμές στη διάρκεια της επίσκεψής μας που θα μείνουν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη μας. Θα χρειάζονταν τόνοι μελάνι, για να περιγράψει κανείς τα συναισθήματα και τις εικόνες που ζήσαμε στη διάρκεια της επίσκεψής μας στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη. Ισως το πιο δυνατό στοιχείο ήταν ότι πίσω από κάθε χειραψία, κάθε βλέμμα, κάθε αφήγηση, διακρίναμε μια τεράστια δύναμη ψυχής, μια αξιοπρέπεια που δεν λυγίζει, ακόμα και μέσα στα ερείπια της κατοχής, στη φτώχεια, στην καταπίεση, στην απώλεια και τον θάνατο.
Συγκλονιστική ήταν και η επίσκεψή μας στον προσφυγικό καταυλισμό της Jalazone, λίγα μέτρα πιο μακριά από τα τείχη του παράνομου οικισμού Ισραηλινών εποίκων Μπέιτ Ελ, όπου ζουν πίσω από ηλεκτροφόρους φράχτες, στρατιωτικά φυλάκια και συρματοπλέγματα πάνω από 6.000 έποικοι, ενώ βρίσκεται και μια βάση της πολεμικής μηχανής του κράτους – δολοφόνου. Εκεί συναντήσαμε οικογένειες προσφύγων που ζουν τρεις και τέσσερις γενιές σε λίγα τετραγωνικά μέτρα.
Εκεί, ανάμεσα σε παιδιά που παίζουν δίπλα σε τοίχους με αφίσες και στένσιλ δολοφονημένων από την κατοχή, νιώθεις τι σημαίνει στην πράξη η λέξη «αντοχή». Ηταν σε εκείνη την επίσκεψη που οι πρόσφυγες μας συγκλόνισαν όταν μας είπαν ότι «εμείς λογαριάζουμε στους λιμενεργάτες του Πειραιά να μην αφήσουν άλλες σφαίρες να έρθουν για εμάς και τα παιδιά μας», αγκαλιάζοντας τον πρόεδρο του Εργατικού Κέντρου Πειραιά και των λιμενεργατών.
Στην Τουλκαρέμ, σε αγρόκτημα, το οποίο είχε δεχτεί επίθεση το προηγούμενο βράδυ από τον κατοχικό στρατό, σε μία ακόμη προσπάθεια να αναγκάσει τους ιδιοκτήτες του να εγκαταλείψουν τη γη τους. Η επίσκεψη αυτή μας αποκάλυψε με τον πιο άμεσο τρόπο τη συνεχή δολοφονική βία που δέχονται οι Παλαιστίνιοι αγρότες από το κράτος – τρομοκράτη Ισραήλ, απλώς και μόνο γιατί επιμένουν να καλλιεργούν τη γη τους.
Σε σχολείο της περιοχής, που έχει μετατραπεί σε πρόχειρο προσφυγικό καταυλισμό, απέναντι από τις γειτονιές που έχει ισοπεδώσει ο ισραηλινός στρατός, συναντήσαμε ανθρώπους που έγιναν τρίτη και τέταρτη φορά πρόσφυγες μέσα στην ίδια τους τη γειτονιά, στον ίδιο τους τον τόπο, ξεριζωμένους ξανά, μετά την εκδίωξή τους από τον καταυλισμό της Τουλκαρέμ, όπου ο ισραηλινός στρατός τούς έδωσε μόλις πέντε λεπτά για να φύγουν. Δακρύσαμε τη στιγμή που ένας Παλαιστίνιος εργάτης, κάτοικος του καταυλισμού, κρατώντας το δύο μηνών παιδί του, μας είπε με αποφασιστικότητα ότι «εμείς θα συνεχίσουμε να παλεύουμε γιατί αγαπάμε τη ζωή».
Ξεχωρίζουμε, επίσης, τη συνάντηση με εργαζόμενους της Ιεριχούς. Μας μίλησαν για τις δυσκολίες, αλλά και για την αποφασιστικότητά τους να συνεχίσουν να παλεύουν οργανωμένα, μέσα από τα συνδικάτα τους.
Τέλος, δεν μπορεί να ξεχαστεί η συγκίνηση όταν Παλαιστίνιοι εργάτες είπαν πως η παρουσία του ΠΑΜΕ «δεν είναι μια τυπική επίσκεψη, αλλά μια συνάντηση ανθρώπων του ίδιου αγώνα». Αυτή η φράση συνοψίζει όλη την ουσία της αποστολής: Τη βαθιά συνείδηση ότι οι λαοί δεν έχουν τίποτα να χωρίσουν, μόνο να ενωθούν απέναντι στην αδικία, στην εκμετάλλευση και τον ιμπεριαλισμό.
Η άγρια πραγματικότητα της κατοχής
– Τα μέλη της αντιπροσωπείας του ΠΑΜΕ είδαν από κοντά την αγριότητα της κατοχικής βίας από το κράτος του Ισραήλ. Υπήρξε μάλιστα και προσπάθεια τρομοκράτησης της ίδιας της αποστολής κατά την αποχώρησή της από το Τελ Αβίβ. Μιλήστε μας λίγο περισσότερο για το τι σημαίνει στην πράξη η κατοχή για την καθημερινότητα των Παλαιστινίων.
– Είδαμε από κοντά τι σημαίνει στην πράξη κατοχή, όχι ως μια αφηρημένη πολιτική ή διπλωματική έννοια, αλλά ως μια σκληρή, απτή πραγματικότητα που διαπερνά κάθε πτυχή της ζωής του κάθε Παλαιστίνιου. Είδαμε την ασυδοσία και τη βία του κατοχικού στρατού, τα τείχη, τα σημεία ελέγχου, τις περιφράξεις, τη φτώχεια και την ανασφάλεια που επιβάλλει ένα καθεστώς βίας, δολοφονιών, μόνιμης ταπείνωσης και αποκλεισμού.
Η καθημερινότητα των Παλαιστινίων είναι μια διαρκής πάλη για τα αυτονόητα, για να πάνε στη δουλειά τους χωρίς να συλληφθούν ή ακόμα χειρότερα να δολοφονηθούν, για να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο χωρίς να κινδυνεύουν, για να περάσουν από έναν δρόμο χωρίς να τους σταματήσουν οπλισμένοι στρατιώτες.
Κάθε μετακίνηση, κάθε πράξη, ακόμη και η καλλιέργεια της γης, περνά μέσα από την έγκριση ή την αυθαιρεσία των ισραηλινών δυνάμεων κατοχής. Καθαρίστρια που διώχθηκε από το σπίτι της από έποικους, λόγω της μεγάλης ανεργίας αναγκάστηκε να δουλέψει για αυτούς, λέγοντάς μας ότι πολλές φορές οι έποικοι αρνούνται να τους πληρώσουν, φτάνοντας μάλιστα σε σημείο να τους απειλούν με όπλα.
Επισκεφθήκαμε σπίτια που έχουν γκρεμιστεί επειδή χτίστηκαν «χωρίς άδεια» των κατοχικών δυνάμεων σε παλαιστινιακή γη, χωράφια που καταστράφηκαν από στρατιωτικά οχήματα, εργοστάσια και καταστήματα που δεν μπορούν να λειτουργήσουν λόγω αποκλεισμών. Στην Τουλκαρέμ, στη Ραμάλα, στην Ιεριχώ, στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, οι κάτοικοι μας μίλησαν για τις νυχτερινές εφόδους, τις συλλήψεις, τους θανάτους παιδιών και νέων ανθρώπων που δολοφονούνται εν ψυχρώ.
Ακόμα και κατά την αποχώρησή μας από το Τελ Αβίβ, υπήρξε προσπάθεια τρομοκράτησης της αποστολής, μια μικρή μόνο γεύση του μηχανισμού τρομοκρατίας και καταστολής που οι Παλαιστίνιοι αντιμετωπίζουν καθημερινά. Μας κράτησαν για ώρες, μας ανέκριναν, έψαξαν εξονυχιστικά τα πράγματά μας, σε μια επίδειξη αυθαιρεσίας που δεν είχε κανέναν λόγο ύπαρξης πέρα από τον ωμό εκφοβισμό.
Αυτό το πλέγμα κατοχής και τρόμου δεν έχει μόνο φυσική διάσταση. Είναι ένας συνεχής ψυχολογικός πόλεμος που στοχεύει να κάμψει το ηθικό ενός ολόκληρου λαού. Και όμως, αυτό που κυριαρχεί δεν είναι η μοιρολατρία, αλλά η αντίσταση.
Οι Παλαιστίνιοι εργάτες και οι οικογένειές τους ζουν μέσα στην αδικία, αλλά συνεχίζουν να παλεύουν, να μορφώνουν τα παιδιά τους, να καλλιεργούν τη γη τους, να κρατούν ζωντανή την ελπίδα. Μια μάνα ανέφερε γεμάτη περηφάνια την κόρη της, η οποία πέρασε πρώτη στην Ιατρική Σχολή, διαβάζοντας στα λίγα τετραγωνικά μέτρα του δωματίου όπου ζουν, χωρίς φως, χωρίς καμία υποδομή.
Αυτό το πείσμα για ζωή, αυτή η δύναμη μέσα στην καταστροφή, είναι ίσως η πιο συγκλονιστική απάντηση. Γιατί, όπως μας είπε ένας Παλαιστίνιος αγρότης, «η κατοχή μπορεί να μας στερεί τη γη, αλλά δεν μπορεί να μας στερήσει το δίκιο και την αξιοπρέπειά μας».
Οπλο η αλληλεγγύη των λαών
– Επιστρέφοντας στην Ελλάδα ποιο είναι το μήνυμα που μεταφέρει η αντιπροσωπεία στους Ελληνες εργαζόμενους;
– Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, θα θέλαμε να μεταφέρουμε στους Ελληνες συναδέλφους μας, στον ελληνικό λαό, ένα μήνυμα βαθιά ανθρώπινο, ταξικό και διεθνιστικό. Ενα μήνυμα που συνοψίζεται σε λίγες λέξεις: Ο Παλαιστινιακός λαός δεν είναι μόνος του. Η αλληλεγγύη των λαών είναι όπλο ισχυρότερο από τις βόμβες του κράτους – δολοφόνου Ισραήλ και των συμμάχων του.
Αυτό που είδαμε στην Παλαιστίνη δεν είναι μια «μακρινή τραγωδία», αλλά μια ζωντανή υπενθύμιση του τι σημαίνει ιμπεριαλισμός, καταπίεση και εκμετάλλευση και του πόσο κοινός είναι ο αγώνας των εργατών σε κάθε γωνιά της Γης. Οι Παλαιστίνιοι εργάτες μάς είπαν επανειλημμένα ότι αντλούν δύναμη από τη στάση των Ελλήνων συναδέλφων τους, από τις πορείες, τις απεργίες, τα συνθήματα, τις ανακοινώσεις και τη δράση του ΠΑΜΕ και των ταξικών σωματείων όπως το μπλοκάρισμα των λιμενεργατών στη μεταφορά πολεμικού υλικού στην πολεμική βιομηχανία του κράτους – δολοφόνου.
Το μήνυμα που μεταφέρουμε, λοιπόν, είναι κάλεσμα να δυναμώσει ακόμα περισσότερο αυτή η αλληλεγγύη. Να μετατραπεί σε πίεση προς την ελληνική κυβέρνηση, που συμμετέχει ενεργά στα ιμπεριαλιστικά σχέδια των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και στηρίζει το κράτος – δολοφόνο του Ισραήλ, για να διακόψει κάθε οικονομική, πολιτική και στρατιωτική σχέση μαζί του, για να εφαρμόσει άμεσα την ομόφωνη απόφαση της ελληνικής Βουλής του 2015 για αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους στα σύνορα του 1967 με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Να βρει έκφραση μέσα στους χώρους δουλειάς, στα συνδικάτα, στους δρόμους, με το σύνθημα: «Κανένας λαός δεν είναι ελεύθερος όσο ο λαός της Παλαιστίνης στενάζει από την κατοχή».
Η εμπειρία αυτής της αποστολής ενίσχυσε τη βεβαιότητά μας ότι ο αγώνας για ζωή και ελευθερία είναι ένας και κοινός για όλους τους λαούς, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, την εκμετάλλευση, την προσφυγιά και τον πόλεμο. Και όπως μας είπαν οι Παλαιστίνιοι συνδικαλιστές «όταν ένας εργάτης σηκώνει τη φωνή του στην Ελλάδα, ακούγεται και στην Παλαιστίνη». Αυτό το μήνυμα ακριβώς φέρνουμε πίσω, να μη σωπάσει καμιά φωνή απέναντι στο έγκλημα και τη γενοκτονία, να δυναμώσει η αλληλεγγύη και να υψωθεί πιο δυνατά η σημαία του διεθνισμού.
«Βασιζόμαστε σε εσάς»
Κάθε φορά που ένας δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη» αναχωρεί για μια αποστολή, γνωρίζει εκ των προτέρων ότι το υλικό που θα συγκεντρώσει θα είναι ιδιαίτερο. Δεν είναι ζήτημα ικανοτήτων, αλλά οπτικής. Οπου κι αν βρεθεί, σε μια απεργία, μια διαδήλωση, μια πλημμύρα, μια φωτιά ή σεισμό, το βλέμμα του στα γεγονότα περνάει μέσα από πρίσμα των εργαζομένων και του λαού. Το χέρι του καταγράφει την καταστροφή, τον ανθρώπινο πόνο, την καταπίεση, αλλά το μάτι του αναζητά πάντα τον αγώνα, την αντίσταση, την οργάνωση, την αλληλεγγύη. Μ’ ένα τέτοιο «χρέος» συνόδευσε η εφημερίδα μας την αποστολή του ΠΑΜΕ στην Παλαιστίνη.
Στην πολύπαθη γη των Παλαιστινίων δεν χρειάζεται να ψάξεις πολύ για να βρεις το ρεπορτάζ. Βρίσκεται παντού. Είναι στην καθημερινότητα της επιβίωσης που γίνεται αντίσταση. Είναι στους εργάτες που αφήνουν τα αυτοκίνητα έξω από την Ιερουσαλήμ, για να περάσουν τους ελέγχους πεζή και να πάνε στη δουλειά. Είναι στους δεκάδες που μιλούν για το πώς είναι να οργανώνουν τις διεκδικήσεις τους, ενώ η πατρίδα τους είναι υπό κατοχή.
Είναι στις γυναίκες που έχουν γίνει πρόσφυγες τρεις και τέσσερις φορές. Είναι στον αγρότη που στέκεται πάνω από τα σημάδια της ερπύστριας στο χωράφι του και λέει «εμείς θα ζήσουμε και θα πεθάνουμε εδώ». Είναι ακόμα και στον σερβιτόρο του ξενοδοχείου τα βράδια, που έχει μάθει για την αποστολή και δείχνει τα σημάδια από τις σφαίρες του κατοχικού στρατού στο πόδι του. Και δεν είναι καθόλου λίγοι όλοι αυτοί. Είναι ένας ολόκληρος λαός…
Πριν φτάσεις εκεί, τίποτα απ’ όσα έχει ακούσει και διαβάσει δεν σε προετοιμάζει για το πώς είναι η καθημερινότητα αυτού του λαού κάτω από την αγριότητα της κατοχής. Πώς να κοιτάξεις όλους αυτούς στα μάτια, ενώ κρατάνε τα μωρά στα χέρια σε έναν προσφυγικό καταυλισμό – σχολείο; Ενώ διηγούνται το πώς αναγκάζονται να δουλεύουν χωρίς δικαιώματα για αυτούς που τους αρπάζουν τη γη, για το πώς περνάνε τους ελέγχους και τα check points; Τι θα πρωτογράψεις; Τι θα αφήσεις έξω; Πώς θα μεταφέρεις την πραγματικότητα χωρίς να τη μειώσεις σε απλές εικόνες;
Εκείνες τις στιγμές καταλαβαίνεις πως στα μάτια τους δεν είσαι απλός επισκέπτης ή παρατηρητής. Συνειδητοποιείς ότι καταγράφεις τη στιγμή που η αλληλεγγύη παύει να είναι μια λέξη γραμμένη στα πανό, μια αφηρημένη έννοια και γίνεται απτή πραγματικότητα. Τη στιγμή που μία εργάτρια στην Ιεριχώ, ένας αγρότης στην Τουλκαρέμ, μια αποφυλακισμένη συνδικαλίστρια στην Ιερουσαλήμ καταλαβαίνουν ότι ένας εργάτης στον Πειραιά, στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη αγωνίζεται για τους ίδιους, στέκεται στο πλευρό τους.
Για αυτό τα βλέμματά τους φωτίζουν όταν γράφουν στο χαρτί τα στοιχεία επικοινωνίας των σωματείων τους, για να τα μεταφέρει η αποστολή του ΠΑΜΕ στους συναδέλφους τους στην Ελλάδα. Κι όταν οι Παλαιστίνιοι συνδικαλιστές στη Ραμάλα καλωσορίζουν τους συνδικαλιστές από την Ελλάδα ως «πρεσβευτές της αλληλεγγύης του ελληνικού λαού», καταλαβαίνεις ότι δεν εκφράζουν έναν τυπικό χαιρετισμό. Αναγνωρίζουν μια κοινή γλώσσα. Αυτή της κοινής πάλης των λαών.
Ετσι, η ερώτηση «θα μας δείξεις τι έχεις γράψει ή θα ψάξουμε μόνοι μας», οι έλεγχοι και οι απειλές από τις ισραηλινές αρχές στο αεροδρόμιο δεν είναι εκφοβισμός. Είναι επιβεβαίωση. Η αλληλεγγύη ενοχλεί το κράτος – δολοφόνο. Γιατί ξέρουν ότι η κουβέντα του Ρεντ από τον καταυλισμό Al-Jalazone, αυτό το «βασιζόμαστε σε εσάς» στον πρόεδρο του σωματείου των Ελλήνων λιμενεργατών, όταν φτάνει μέσα από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη» στην Ελλάδα, είναι ένα χρέος συνέχισης και ενίσχυσης της αλληλεγγύης που το εργατικό κίνημα εδώ θα το αναλάβει.
Και δεν το γνωρίζουν μόνο οι αρχές του κατοχικού κράτους. Εδειξαν πως το καταλαβαίνουν και οι εργάτες από τα παλαιστινιακά συνδικάτα, όταν στις συσκέψεις ο σύντροφος Ακελ Τακάζ σύστηνε τα μέλη της αποστολής και στο τέλος μετέφραζε: «…και μαζί μας έχουμε και τον “Ριζοσπάστη”, που θα μας βοηθήσει να μεταφέρουμε όλα όσα βλέπει και ακούει η αποστολή εδώ πίσω στον ελληνικό λαό».
Δ. Μ.
Πηγή : Ριζοσπάστης 25 – 26 / 10 – 2025
Σάββατο 25 Οχτώβρη 2025 – Κυριακή 26 Οχτώβρη 2025
ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΠΑΖΑΡΙ ΣΕ ΑΙΓΑΙΟ ΚΑΙ ΑΝΑΤ. ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Επιταχύνουν το επόμενο βήμα επικίνδυνων διευθετήσεων με σφραγίδα ΗΠΑ – ΝΑΤΟ
Αναθερμαίνεται το παζάρι για ΝΑΤΟικής κοπής διευθετήσεις σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο, με την «πρωτοβουλία 5×5» της κυβέρνησης (για μια διάσκεψη με τη συμμετοχή Τουρκίας, Αιγύπτου, Λιβύης, Κύπρου και Ελλάδας για τον καθορισμό ΑΟΖ και άλλα ανοιχτά ζητήματα) να αποτυπώνει τις κινήσεις των ΗΠΑ στο παρασκήνιο, στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν την ευρωατλαντική συνοχή, να τρέξουν τα ενεργειακά σχέδιά τους στην περιοχή και να σηκώσουν αναχώματα απέναντι στη διείσδυση άλλων ιμπεριαλιστικών κέντρων.
Αξιοποιώντας έτσι τα αποτελέσματα και τις «συγκλίσεις» προηγούμενων γύρων του παζαριού, επιταχύνεται ο ευρωατλαντικός «οδικός χάρτης» στα Ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό, στο πλαίσιο «ρυθμίσεων» που προωθούνται ευρύτερα στην περιοχή, με καταλύτη τη στροφή στην πολεμική οικονομία και την Ενέργεια.
Είναι πολύ χαρακτηριστικές οι εξελίξεις αυτής της βδομάδας, με τον Κυρ. Μητσοτάκη, εν αναμονή της αμερικανικής «πρωτοβουλίας» για το μεγάλο παζάρι με τα μερτικά της καπιταλιστικής «λείας» στην Ανατ. Μεσόγειο, να βγαίνει την Τετάρτη στον ραδιοφωνικό σταθμό «ΣΚΑΪ» για να υπερασπιστεί την πρόταση που διατύπωσε ήδη από τις 16/10 στη Βουλή για διάσκεψη σε επίπεδο Ανατ. Μεσογείου, ενώ καθησύχασε ντόπια κεφάλαια για την κατάληξη ενός τέτοιου ιμπεριαλιστικού παζαριού, που γίνεται υπό την εποπτεία των ΗΠΑ και με βάση τους συσχετισμούς δυνάμεων και την αναβαθμισμένη Τουρκία: «Ακριβώς επειδή η εικόνα της χώρας είναι ισχυρή, δεν φοβόμαστε να καθίσουμε στο τραπέζι με τις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, υπό κάποιες προϋποθέσεις όμως (…) Η μία είναι η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας και η δεύτερη είναι ότι το απαραίτητο πλαίσιο για να οδηγηθούμε τελικά σε μια τέτοια πολυμερή – η οποία χρειάζεται μεγάλη προετοιμασία, δουλειά από το υπουργείο Εξωτερικών, συναντήσεις ενδεχομένως των υπουργών Εξωτερικών σε πρώτο στάδιο, πριν φτάσουμε σε αυτό το σημείο – είναι ο απαραίτητος σεβασμός στο Διεθνές Δίκαιο και ειδικά στο Δίκαιο της Θάλασσας» – το οποίο βέβαια επικαλείται και η τουρκική αστική τάξη, και κόβεται και ράβεται καταπώς συμφέρει κάθε φορά τους σχεδιασμούς του κεφαλαίου.
Είχαν προηγηθεί άλλωστε οι δηλώσεις Φιντάν ότι «δεν δέχομαι 12 μίλια, εσείς δεν δέχεστε 6 μίλια. Στεκόμαστε λοιπόν σε ορισμένα σημεία, έχουν γίνει διερευνητικές συνομιλίες στο παρελθόν, έχουν καλυφθεί ορισμένες αποστάσεις. Το ζήτημα του Αιγαίου δεν είναι ένα άλυτο πρόβλημα. Οσο υπάρχει η βούληση, αυτό το πρόβλημα μπορεί να λυθεί», όπως και η συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν στο περιθώριο του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ τη Δευτέρα, με τον Ελληνα ΥΠΕΞ να στέλνει ξανά μήνυμα στην Αγκυρα ότι «είναι η εποχή των συνδέσεων, είναι η εποχή της συνδεσιμότητας, είναι η εποχή να κοιτάξουμε μεγαλύτερες περιφερειακές συνεργασίες (…) Είναι η εποχή να δούμε το μέλλον με όραμα. Οι διχόνοιες μόνο καταστροφικά αποτελέσματα μπορούν να έχουν».
Θυμίζουμε ότι και η Τουρκία από τη μεριά της – όλη την τελευταία πενταετία τουλάχιστον – έχει φέρει επανειλημμένα πρόταση για σύγκληση «Διεθνούς Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο», με τη συμμετοχή μάλιστα όχι μόνο των παράκτιων χωρών αλλά και όσων «έχουν συμφέροντα στην περιοχή», προτείνοντας ταυτόχρονα τη δημιουργία «ενεργειακής πλατφόρμας στη Μεσόγειο».
Αντίστοιχα σχήματα αμερικανικής κοπής με επίκεντρο τις μοιρασιές στην Ενέργεια έχουν στηθεί ήδη από το 2019, όπως το «East Med Gas Forum» («Φόρουμ για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο») με έδρα το Κάιρο, ο πρώτος διακυβερνητικός ενεργειακός οργανισμός της περιοχής που διαμορφώθηκε με «χορηγίες» των ΗΠΑ, σχήμα που «αναβαθμίστηκε» μετά και το 1ο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας – Αιγύπτου τον περασμένο Μάη, λίγο πριν την αποκατάσταση των σχέσεων Αιγύπτου – Τουρκίας. Υπενθυμίζεται εξάλλου πως οι κυβερνήσεις Ελλάδας και Αιγύπτου έχουν υπογράψει συμφωνία μερικής διευθέτησης για υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ στην Ανατ. Μεσόγειο. Η συμφωνία αυτή αναγνωρίζει μειωμένη επήρεια για την Ελλάδα ακόμα και νοτιοανατολικά του μεγαλύτερου ελληνικού νησιού, της Κρήτης, και «γκριζάρει» όλη την περιοχή από ανατολικά της Ρόδου μέχρι το Καστελόριζο, κλείνοντας το μάτι στην Αγκυρα και δημιουργώντας επικίνδυνο προηγούμενο, όπως αποδεικνύουν όλες οι εξελίξεις.
«Πρέσπες» του Αιγαίου
Και δεν είναι μόνο παράγοντες της κυβέρνησης, αλλά και της βολικής αντιπολίτευσης που σπεύδουν να βάλουν πλάτη στην κατεύθυνση για απαράδεκτες διευθετήσεις.
Λες και ήταν συντονισμένοι, ίδια μέρα, την Τετάρτη, ο Αλ. Τσίπρας βγήκε με άρθρο του στην «Καθημερινή» να δώσει οδηγίες προς ΝΑΤΟικούς «ναυτιλλομένους», με την πείρα άλλωστε του «μπαρουτοκαπνισμένου» στην προώθηση ευρωατλαντικών σχεδιασμών.
Χαρακτηριστικά, με αφορμή την πρόταση της κυβέρνησης, η πρωτοβουλία για την οποία όπως εκτιμά (βουλωμένο γράμμα διαβάζει) ανήκει στην αμερικανική κυβέρνηση, ο Τσίπρας κάλεσε σε στοίχιση πίσω από τα αμερικανικά σχέδια, για τα οποία βάζει και μια γερή μπουγάδα, αφού βρίσκει και πάλι τον Τραμπ …διαβολικό αλλά για καλό, λέγοντας πως επιδιώκει «την επίλυση των διαφορών μέσω της αρχής “peace through strength” (σ.σ. ειρήνη μέσω της δύναμης)» (!) και ζητώντας από την κυβέρνηση να θέσει τις «κόκκινες γραμμές της», όπως είχαν κάνει οι ίδιοι στις Πρέσπες, «όταν ο Πρόεδρος Τραμπ είχε στηρίξει αποφασιστικά τους όρους που είχε θέσει η τότε ελληνική κυβέρνηση», φυσικά για να «τρέξει» ο ΣΥΡΙΖΑ τη ΝΑΤΟποίηση των Βαλκανίων.
Με τέτοιες «περγαμηνές» και τον ίδιο άξονα – την προσπάθεια αναβάθμισης της αστικής τάξης μέσα από την προώθηση των ευρωατλαντικών σχεδιασμών – ο Τσίπρας, ενόψει και των νέων επικίνδυνων διευθετήσεων που δρομολογούνται σε Αιγαίο και Ανατ. Μεσόγειο, κάλεσε για μια «εθνική» στρατηγική, με βασικά στοιχεία τη μετατροπή του παζαριού σε ευρω-τουρκικό (με τη σύνδεση της αναθεωρημένης Τελωνειακής Συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας με την κατάθεση συνυποσχετικού στη Χάγη, βάζοντας δηλαδή «τον λύκο να φυλάξει τα πρόβατα») συντονισμένες διμερείς οριοθετήσεις και, αν χρειαστεί, παράλληλες προσφυγές στο Διεθνές Δικαστήριο (καλλιεργώντας προσδοκίες για τον ρόλο της «Χάγης», ένα μέρος ενός συστήματος όπου εκπληρώνουν ιδιαίτερο ρόλο οι συσχετισμοί δυνάμεων και οι ιμπεριαλιστικές επιδιώξεις). Πρωτοβουλίες που όχι μόνο δεν μπορούν να εξαλείψουν τις αιτίες των ανταγωνισμών στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τη διασφάλιση των κυριαρχικών δικαιωμάτων, αλλά αντίθετα λειτουργούν ως μοχλός όξυνσης των ανταγωνισμών, με ανυπολόγιστους κινδύνους για τους λαούς και τα κυριαρχικά δικαιώματα.
Εν αναμονή των Αμερικανών
Ολα αυτά με την – μπροστά και πίσω από τις κουρτίνες – «υψηλή εποπτεία» των ΗΠΑ, οι οποίες θέλουν να διασφαλίσουν τη ΝΑΤΟική «συνοχή» στην περιοχή, απέναντι στα άλλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, και τα «ζωτικά συμφέροντα» των ενεργειακών τους ομίλων.
Εξ ου και η κινητικότητα του συμπέθερου του Τραμπ, Μ. Μπούλος, ο οποίος τις τελευταίες βδομάδες έχει συναντηθεί με όλους τους παράγοντες στην περιοχή, όπως και με τον Κυρ. Μητσοτάκη στις 27/9 στη Νέα Υόρκη, σε μια συνάντηση όπου συμμετείχαν ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης και η υφυπουργός Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου. Ο Μπούλος, ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία Τ. Μπάρακ και η – αναμενόμενη στην Αθήνα τις επόμενες μέρες – νέα πρέσβειρα Κίμπερλι Γκιλφόιλ αναμένεται να «δουλέψουν» το σχέδιο της διευθέτησης σε στενή «συνεργασία» με τις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας.
Να σημειωθεί και ότι της πρότασης Μητσοτάκη είχε προηγηθεί εκείνη του Μπάρακ για Σύνοδο των χωρών της Ανατ. Μεσογείου με αντικείμενο τη μοιρασιά του ενεργειακού πλούτου της περιοχής (και μάλιστα χωρίς την παρουσία της Κύπρου), όπως είχε γραφτεί στον Τύπο. Επιπλέον, στις 6 και 7 Νοέμβρη η κυβέρνηση φιλοξενεί τη συνεδρίαση των υπουργών της «Σύμπραξης για τη Διατλαντική Συνεργασία στην Ενέργεια» (P-TEC), με τη συμμετοχή του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας Κρις Ράιτ, εκπροσώπων 20 κυβερνήσεων και άνω των 400 αξιωματούχων ενεργειακών εταιρειών.
Με οδηγό το Ελσίνκι και «θεμελιωμένο εσωτερικό μέτωπο»
Να καταγραφούν και όσα είπαν η Ντ. Μπακογιάννη και ο Ευ. Βενιζέλος, επίσης την Τετάρτη, σε εκδήλωση στην Πάτρα με θέμα τις «Γεωπολιτικές Εξελίξεις Ελληνικού Ενδιαφέροντος».
Η Μπακογιάννη, αφού πρώτα ζήτησε για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής «συναίνεση από τα τρία κόμματα που κυβέρνησαν αυτήν τη χώρα», χαρακτήρισε «μεγάλη αλλαγή για Τούρκο υπουργό Εξωτερικών» τις πρόσφατες δηλώσεις Φιντάν «να τα βρουν» οι δύο πλευρές στα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο, αποδίδοντάς τες στην πρεμούρα της τουρκικής αστικής τάξης να μπει στο SAFE και να κάνει μπίζνες με ευρωενωσιακά κονδύλια. Είπε ακόμα ότι η στάση της Αγκυρας τής θυμίζει την εποχή Ελσίνκι, 20 χρόνια πριν. Της θυμίζει δηλαδή μια απαράδεκτη Συμφωνία του 1999 που έκανε λόγο για «εκκρεμείς συνοριακές διαφορές και άλλα συναφή ζητήματα» μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας και άνοιξε πόρτα στο γκριζάρισμα του Αιγαίου.
Για τη δε «πρωτοβουλία 5×5» επέμεινε ότι «είναι στη σωστή κατεύθυνση», «μια συζήτηση που έπρεπε να ανοίξει και άνοιξε». Και έκανε πρόταση συμπληρωματικά να κληθούν σε ένα «τραπέζι διαλόγου με πρακτικά» όλοι οι πρώην πρωθυπουργοί της χώρας (Καραμανλής, Σαμαράς, Τσίπρας, Παπανδρέου) συν ο Ευ. Βενιζέλος (ως αντιπρόεδρος της συγκυβέρνησης ΝΔ – ΠΑΣΟΚ) και ο νυν πρωθυπουργός Μητσοτάκης, ώστε να καταγραφούν απόψεις, προτάσεις και συγκλίσεις.
Ο Βενιζέλος από την πλευρά του έβαλε θέμα ότι δεν υπάρχει «καλλιεργημένο και θεμελιωμένο εσωτερικό μέτωπο» συναίνεσης, «αν και τα κόμματα που κυβέρνησαν, κυβέρνησαν με ενιαία στρατηγική και ελάχιστες παρεκκλίσεις», με βάση και το πλαίσιο που έστησε από τη δεκαετία του ’70 ο Κων. Καραμανλής όπως είπε. «Πρέπει να συνεννοηθούμε», πρόσθεσε, ενώ επιβεβαίωσε ότι συζητούσαν «εκδοχές μερικής επέκτασης» των χωρικών υδάτων επί 57 γύρους διερευνητικών επαφών από το 2003 μέχρι το 2013.
Σε αυτό το μοτίβο, την Πέμπτη διεξήχθη άλλη μια συνάντηση αντιπροσωπειών Ελλάδας και Τουρκίας για Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (η προηγούμενη έγινε στις 28 Απρίλη στη Θεσσαλονίκη), ενώ στην Αθήνα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Π. Μαρινάκης, κλείνοντας το μάτι στην Αγκυρα, είπε ότι η «πρωτοβουλία» της Αθήνας «είναι μια πρόταση η οποία βασίζεται σε μια σειρά από κοινές διεκδικήσεις, τις οποίες μπορούν να προβάλουν χώρες που αντιμετωπίζουν κοινούς κινδύνους». Στο ίδιο φόντο, ερωτηθείς αν μιλάμε για «αμερικανικής εμπνεύσεως» πρωτοβουλία, ο Μαρινάκης προσπάθησε να το διαψεύσει και είπε ότι «με την Αμερική είμαστε στρατηγικοί σύμμαχοι και θέλουμε να ενισχύσουμε τη σχέση μας αυτή. Ομως είναι λάθος να βαφτίζεται μια πρωτοβουλία με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ως κάτι τέτοιο». Σε κάθε περίπτωση, παρέπεμψε για περισσότερες ειδήσεις και λεπτομέρειες «προσεχώς».
Εν αναμονή λοιπόν εξελίξεων, και από όλα τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι ο λαός δεν πρέπει να δείξει κανέναν εφησυχασμό για όσα θα ακολουθήσουν, πολύ περισσότερο όταν στο έδαφος των ιμπεριαλιστικών σχεδίων και των ανταγωνισμών που οξύνονται η μεγαλύτερη εμπλοκή της χώρας με τη συναίνεση όλων των αστικών κομμάτων και μορφωμάτων αυξάνει τους κινδύνους για τα κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου, ευρύτερα για τους λαούς της περιοχής και την ειρήνη.
ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΧΙΟΥΡΜΑΝ ΣΤΟ ΨΕΥΔΟΚΡΑΤΟΣ
«Νέοι» πρωταγωνιστές, ίδιο ΝΑΤΟικό «έργο» και σχέδια διχοτόμησης
«Ο καθορισμός μιας εξωτερικής πολιτικής στην Κύπρο χωρίς διαβούλευση με την Τουρκία δεν θα είναι ποτέ ζήτημα κατά τη διάρκεια της θητείας μου», ξεκαθάρισε στις πρώτες κιόλας δηλώσεις που έκανε μετά την επικράτησή του ο νέος ηγέτης του ψευδοκράτους στην Κύπρο, Τουφάν Ερχιουρμάν, ο οποίος την Κυριακή 19 Οκτώβρη επικράτησε με 62,76%, έναντι 35,81% του κεντροδεξιού Ερσίν Τατάρ.
Παρά τις κάλπικες προσδοκίες για «νέα σελίδα στο Κυπριακό» που καλλιεργούν μια σειρά αστικά επιτελεία καταρχάς σε Κύπρο και Ελλάδα, ο σοσιαλδημοκράτης νομικός έχει ξεκαθαρίσει επανειλημμένα ότι στηρίζει τους ίδιους στόχους διχοτόμησης στους οποίους υποτάσσουν τις συνομιλίες για «λύση του Κυπριακού» και οι ΗΠΑ – ΝΑΤΟ – ΕΕ. Το πλαίσιο άλλωστε και το «τέμπο» των διεργασιών τα θέτουν ξεκάθαρα τα σχέδια ΝΑΤΟποίησης της Κύπρου, όπως και αυτά για την εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου της περιοχής.
Δεν είναι τυχαίο ότι μόλις τέσσερις μέρες πριν τις «εκλογές» η κατοχική «Βουλή» συζήτησε και ενέκρινε ψήφισμα για την «εργασία για την άρση της άδικης πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής απομόνωσης που έχει επιβληθεί στην “Τουρκική Δημοκρατία Βόρειας Κύπρου”, για την επιτάχυνση των προσπαθειών για την επίτευξη διεθνούς αναγνώρισης και προώθησης της “ΤΔΒΚ”», αλλά και για «να εξηγηθεί στη διεθνή κοινότητα ότι η διευθέτηση των δύο κρατών αποτελεί τη βάση για πραγματική και διαρκή ειρήνη στην Κύπρο».
Οι βουλευτές του σοσιαλδημοκρατικού Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (ΡΤΚ) του Ερχιουρμάν δεν καταψήφισαν την πρόταση, αποχώρησαν πριν την ψηφοφορία και οι μόλις δύο που παρέμειναν έκαναν αποχή. Ο ίδιος ο Ερχιουρμάν πήρε τον λόγο για να χαρακτηρίσει «επιπολαιότητα» τη συζήτηση ενός τέτοιου ψηφίσματος λίγες μέρες πριν τις «εκλογές», αλλά και για να κατηγορήσει την κυπριακή κυβέρνηση ότι «δεν θέλει να μοιράζεται υδρογονάνθρακες, δεν αποδέχεται πολιτική ισότητα, λέει “μηδέν στρατό, μηδέν εγγυήσεις”». Βρήκε δε την ευκαιρία να ξεκαθαρίσει ότι «δεν θα ανεχτούμε ποτέ να συνάπτει μονομερείς συμφωνίες σε αυτούς τους τομείς η ελληνοκυπριακή πλευρά. Δεν μπορεί να δημιουργηθεί κανένας εμπορικός ή ενεργειακός αγωγός που να αποκλείει την Τουρκία και τον τουρκοκυπριακό λαό»!
Επιπλέον, οι ίδιες οι θέσεις του κόμματός του για το Κυπριακό δεν αφήνουν περιθώρια παρεξήγησης: Οπως έχει επισημάνει σε συνεντεύξεις του, σε τομείς όπως Ασφάλεια, Ενέργεια, Υδρογονάνθρακες, Θαλάσσιες δικαιοδοσίες, Εμπορικές οδοί και Υπηκοότητα «οι αποφάσεις θα λαμβάνονται από κοινού, με βάση την πολιτική ισότητα» και «όλες οι υπόλοιπες εξουσίες θα ασκούνται κυριαρχικά από το τουρκοκυπριακό κράτος και το ελληνοκυπριακό κράτος» (state). Διευκρίνισε δε ότι «το τουρκοκυπριακό κράτος θα έχει επίσης την εξουσία να υπογράφει συμφωνίες με διεθνή κράτη σε ορισμένες δικαιοδοσίες», αλλά και ότι «ο εγγυητικός ρόλος της Τουρκίας θα συνεχιστεί, καθώς οι μοναδικές και οι κοινές δικαιοδοσίες της διατηρούνται».
Με άλλη ευκαιρία έχει εξηγήσει: «Είτε το ονομάζετε δύο κράτη, ομοσπονδία ή κάτι άλλο (…) δεν με ενδιαφέρουν τα ονόματα. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το περιεχόμενο. Λέω ότι λόγω του καθεστώτος αυτής της χώρας, οι αποφάσεις γι’ αυτά τα έξι ζητήματα δεν μπορούν να ληφθούν χωρίς τη βούληση του τουρκοκυπριακού λαού (…) Το όνομα δεν έχει σημασία. Το τουρκοκυπριακό κράτος και το ελληνοκυπριακό κράτος θα είναι δύο ισότιμα κράτη (…) Αυτό είναι το μοντέλο που περιγράφω (…) θα το χαρακτήριζα το “sui generis” (με μοναδικά χαρακτηριστικά) των μοντέλων ομοσπονδίας». Ανάλογες είναι οι θέσεις του και για το θέμα της «διακυβέρνησης», όπου ως «πολιτική ισότητα» – τόνισε – εννοείται ότι «δεν θα είναι δυνατόν τα όργανα του ομοσπονδιακού κράτους να λάβουν οποιαδήποτε απόφαση που δεν έχει εγκριθεί από τουλάχιστον έναν Τουρκοκύπριο αξιωματούχο».
Στο μεταξύ, τη βδομάδα που πέρασε επιβεβαιώθηκε ξανά η σημασία που έχει για τις ΗΠΑ να επιταχυνθεί δραστικά και ο εξοπλισμός της Κύπρου: Στην Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων της αμερικανικής Γερουσίας κατατέθηκε νέο νομοσχέδιο ώστε η άρση του αμερικανικού εμπάργκο όπλων στην Κύπρο να παραταθεί, όχι μόνο για έναν χρόνο αλλά για πέντε. Και ενώ πληθαίνουν δημοσιεύματα για το «αυξανόμενο ενδιαφέρον» που αποκτά για τις ΗΠΑ το Κυπριακό, μαζί με όλα τα «ανοιχτά» θέματα στην Ανατολική Μεσόγειο, μαζί πληθαίνουν και τα δημοσιεύματα για τα υπερσύγχρονα οπλικά συστήματα που μεταφέρονται ή / και ήδη λειτουργούν στην Κύπρο, στο πλαίσιο της «συμβολής» της στη «σταθερότητα της περιοχής»: Ρεπορτάζ του τουρκικού TRT κατέγραφε ότι στην αεροπορική βάση της Πάφου σταθμεύουν και αμερικανικά ελικόπτερα V-22 Osprey, όπως και ότι οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες Mossad και Shin Bet έχουν ενισχύσει την παρουσία τους στα αεροδρόμια Λάρνακας και Πάφου. Στο μεταξύ, την Πέμπτη ανακοινώθηκε ότι ο Αμερικανός Πρόεδρος προτείνει ως νέο πρέσβη των ΗΠΑ στην Κυπριακή Δημοκρατία τον Τζον Μπρέσλοου, επιχειρηματία από την Αριζόνα.
Στον προκρούστη τα κυριαρχικά δικαιώματα για την επαναχάραξη του ενεργειακού χάρτη
Χοντρό κομμάτι του ιμπεριαλιστικού παζαριού στην περιοχή αφορά τους ενεργειακούς σχεδιασμούς, με την αμερικανική κυβέρνηση να προωθεί τη μετατροπή της περιοχής σε κόμβο διαμετακόμισης του αμερικανικού LNG, ώστε να αποτελέσουν τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία «πύλη εισόδου» για τις αγορές των Βαλκανίων, της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης όπως και της Ουκρανίας για το αμερικανικό αέριο, στο φόντο και της πλήρους διακοπής των ροών ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ από το 2027. Τα παραπάνω συνδυάζονται βέβαια και με την παρουσία των αμερικανικών μονοπωλίων εξόρυξης υδρογονανθράκων, την «ExxonMobil» και την «Chevron» στα ελληνικά θαλάσσια «οικόπεδα».
Αλλωστε, την Πέμπτη πραγματοποιήθηκε συνάντηση μεταξύ του υπουργού και του υφυπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρου Παπασταύρου και Νίκου Τσάφου, με τον αντιπρόεδρο της «ExxonMobil», αρμόδιο για τις Ευρωπαϊκές Σχέσεις, Nikolaas Baeckelmans και τον γενικό διευθυντή του Γραφείου της «Mobil Oil» στην Ελλάδα, Γεώργιο Πράσινο.
Είχαν προηγηθεί αντίστοιχες συναντήσεις του αντιπροέδρου του αμερικανικού κολοσσού, John Ardill τόσο με τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στη Νέα Υόρκη, και του υπουργού ΠΕΝ στο Gastech Forum του Μιλάνο.
Χαρακτηριστικό επίσης του πολυεπίπεδου ενεργειακού παζαριού στην ευρύτερη περιοχή ήταν ότι πριν ο Στ. Παπασταύρου συναντηθεί με τα στελέχη της «ExxonMobil» την Πέμπτη, είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον υπουργό Ενέργειας του Ισραήλ, Eli Cohen, κατά τη διάρκεια της οποίας, σύμφωνα με το υπουργείο, «συζητήθηκαν θέματα αμοιβαίου ενεργειακού ενδιαφέροντος στην Ανατολική Μεσόγειο».
Η κινητικότητα στην ενεργειακή σκακιέρα θα παραμείνει έντονη το επόμενο διάστημα, καθώς στις 6 και 7 Νοέμβρη η ελληνική κυβέρνηση θα φιλοξενήσει την 6η συνάντηση της «Συνεργασίας Διατλαντικής Ενεργειακής Εταιρικής Σχέσης» (Partnership for Transatlantic Energy Cooperation – P-TEC), με τη συμμετοχή του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας Κρις Ράιτ, εκπροσώπων 20 κυβερνήσεων και άνω των 400 αξιωματούχων ενεργειακών εταιρειών.
Η P-TEC συντονίζεται από το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ. Σε αυτήν συμμετέχουν μαζί με τις ΗΠΑ και την ΕΕ και οι Αλβανία, Αυστρία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Βουλγαρία, Κροατία, Κύπρος, Τσεχία, Εσθονία, Γεωργία, Γερμανία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Κόσοβο, Λετονία, Λιθουανία, Μολδαβία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Πολωνία, Ρουμανία, Σερβία, Σλοβακία, Σλοβενία και Ουκρανία.
Παράλληλα, το δικό της κομμάτι από τους σχεδιασμούς αυτούς – και με το αυξημένο γεωπολιτικό βάρος της – διεκδικεί η Τουρκία.
Υπενθυμίζεται πως τον Σεπτέμβρη, κατά την επίσκεψη του Προέδρου Ερντογάν στον ΟΗΕ, κρατική ενεργειακή εταιρεία της Τουρκίας, η BOTAS, υπέγραψε μια μεγάλη συμφωνία 20ετούς διάρκειας για την προμήθεια αμερικανικού LNG με την εταιρεία «Mercuria», με απώτερο σκοπό τη μείωση του μεριδίου των ρωσικών εξαγωγών φυσικού αερίου στην Τουρκία. Η συμφωνία προβλέπει την παράδοση περίπου 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως από το 2026 και μετά, με συνολικό όγκο περίπου 70 δισ. κυβικών μέτρων, ενώ ήρθε να προστεθεί και σε πολλές ακόμα αντίστοιχες συμφωνίες που έχει κλείσει τους τελευταίους μήνες η Τουρκία, η οποία έχει αυξήσει ραγδαία και τις υποδομές υποδοχής και εξαγωγής LNG.
Την ίδια ώρα και παρά τα ευρωατλαντικά παραμύθια περί «διασφάλισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων», η παρουσία των αμερικανικών ομίλων σε μια σειρά θαλάσσια οικόπεδα και τα σχέδια εκμετάλλευσης του ενεργειακού πλούτου επιταχύνουν τις διεργασίες οριοθέτησης με το «κόψιμο και ράψιμο» των κυριαρχικών δικαιωμάτων στα μέτρα των σχεδιασμών, παζαριών και ανταγωνισμών τους.
Διόλου τυχαία, όπως έγραφε τις προάλλες η «Καθημερινή», «για την Ουάσιγκτον το ζήτημα έχει σημαντική οικονομική διάσταση, καθώς εταιρείες όπως η “Chevron” και η “ExxonMobil” επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στην περιοχή» και «η πιθανότητα επίλυσης ή εξομάλυνσης μιας γεωπολιτικής εκκρεμότητας (…) δημιουργεί και ευκαιρία προσπορισμού οικονομικών οφελών για τις αμερικανικές εταιρείες».
ΤΕΧΝΕΣ
«Διαρκές σκάνδαλο η διαφθορά και η κατάχρηση εξουσίας»
Ο Θύμιος Παπαδόπουλος είναι ένας από τους πιο πολυσχιδείς δημιουργούς της ελληνικής μουσικής, με πορεία που γεφυρώνει το έντεχνο, το λόγιο και το λαϊκό ρεύμα.
Η πορεία του περιλαμβάνει συνεργασίες – μεταξύ άλλων – με τον Θ. Μικρούτσικο, την Χ. Αλεξίου, την Μ. Φαραντούρη, τον Μ. Πασχαλίδη, τον Γ. Νταλάρα, τον Χ. Θηβαίο, τον Δ. Τσακνή, τον Αλ. Ιωαννίδη, σε έργα που συνταιριάζουν την ποίηση, τη μουσική και την κοινωνική ευαισθησία. Καθώς η ελληνική δισκογραφία άλλαξε, εκείνος επιλέγει να λειτουργεί στο δημιουργικό πεδίο, ως επαναπροσδιοριστής της μουσικής κοινότητας.
Στο πρόσωπο αυτού του βιρτουόζου σαξοφωνίστα, κλαρινετίστα και φλαουτίστα, του καταξιωμένου ενορχηστρωτή και παραγωγού, η ελληνική μουσική αποκτά έναν δημιουργό που δεν φοβάται την αλλαγή, την αναζήτηση, την αμφισβήτηση και κυρίως έναν συνομιλητή του κοινού, με σεβασμό στη ρίζα και με ανοικτό βλέμμα στο μέλλον.
Με ευαισθησία, τεχνική ακρίβεια και ιδεολογικό βάθος, ο Παπαδόπουλος στέκεται ως ένας από τους λίγους μουσικούς που δεν υπηρέτησαν απλώς το έργο των άλλων, αλλά το ανέδειξαν σε συλλογική εμπειρία.
Πρόκειται για μια από τις πιο φωτεινές και επιδραστικές μορφές της ελληνικής μουσικής σκηνής. Η προσφορά του δεν μετριέται μόνο σε νότες και συνθέσεις – αλλά στην αισθητική ενσυναίσθηση, στην τόλμη να ενσωματώνει διαφορετικά μουσικά ιδιώματα και στην ικανότητα να δημιουργεί γέφυρες ανάμεσα στην παράδοση και το σύγχρονο. Οταν το σαξόφωνο, το κλαρίνο, το φλάουτο – και ταυτόχρονα οι ενορχηστρώσεις και η παραγωγή – συνυπάρχουν με μια γλώσσα που μιλάει στην καρδιά και το μυαλό, αναδεικνύεται η μουσική του υπογραφή.
Από νεαρός, ο Θύμιος δεν περιορίστηκε σε έναν μόνο ρόλο: Υπήρξε πολυοργανίστας, παραγωγός, ενορχηστρωτής και συνθέτης, με μια καλλιτεχνική οπτική που μπορεί να αγκαλιάζει την τζαζ, τον λυρισμό, την ερμηνεία και το «πείραμα». Η μουσική του διατρέχει δεκάδες δίσκους και συναυλίες, αλλά και θεατρικές παραγωγές.
Κεντρικό σημείο στη διαδρομή του είναι αναμφίβολα η στενή συνεργασία με τον Θάνο Μικρούτσικο. Ο «σκηνοθέτης του μουσικού κόσμου», όπως τον αποκάλεσαν πολλοί, ανέθεσε στον Θύμιο να γίνει επί πολλά έτη το «μουσικό του alter ego». Η συνεργασία αυτή υπήρξε καρποφόρα και βαθιά: Από τα «Πολιτικά Τραγούδια» και το «Εμπάργκο», μέχρι την επανεκτέλεση και επιμέλεια σύγχρονων εκδοχών που συνεχίζουν να συγκινούν.
Τον συνάντησα στο στούντιο, σε ηχογραφήσεις γνωστών καλλιτεχνών. Σε λίγο καιρό θα παίξει σε συναυλίες του Μίλτου Πασχαλίδη, ενώ πρόκειται να επιμεληθεί συναυλίες για τον Θάνο Μικρούτσικο. Στο μεταξύ, δεν παύει να δίνει προτεραιότητα και έμφαση σε νέους καλλιτέχνες.
***
– Ο ήχος σου έχει μια ιδιότυπη ταυτότητα – ανάμεσα στο παραδοσιακό, το λόγιο και το σύγχρονο. Πώς χτίστηκε αυτή η μουσική «γλώσσα»;
Είναι μια πολύ «τονωτική» ερώτηση αυτή! Σ’ αυτή την εποχή (που έχει διευκολύνει πολύ την πρόσβαση σε πολυποίκιλα μουσικά ακούσματα) είναι ανακουφιστικό για μένα και ενθαρρυντικό μαζί να νιώθω ότι προσέχτηκε ο ήχος μου!
Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη μουσική «εξ απαλών ονύχων». Σ’ αυτή την ηλικία δεν μπορούσα να ξεχωρίσω τη μελέτη από το παιχνίδι. Ευτυχώς, πέρασαν τα χρόνια, αλλά ακόμη νιώθω έτσι. Δίπλα στο κρεβάτι μου είναι πάντα ένα μουσικό όργανο, μήπως μου έρθει παρόρμηση για μελέτη – παίξιμο, που πρέπει να ικανοποιηθεί το γρηγορότερο!
Τότε, ο χώρος μου ήταν η δυτική κλασική μουσική. Ομως ήταν μια εποχή αναζήτησης νέων ήχων και μουσικής πρωτοπορίας, που θα δίνανε την ευκαιρία πρόσθεσης κι άλλων χρωμάτων στη μουσική μας παλέτα. Αυτό ήταν πολύ γοητευτικό για μένα. Ετσι, ήρθε στη ζωή μου το δημοτικό, το ρεμπέτικο (κύρια της πρώτης περιόδου, ήμουν και παραμένω θαυμαστής του Μάρκου Βαμβακάρη), η εναλλακτική και πολύ δημιουργική Jazz/Rock των δεκαετιών ’70 και ’80, η δυτική λεγόμενη «avant garde», το Woodstock, οι ντόπιοι Socrates, η ινδική βόρεια κλασική μουσική.
Διαβεβαιώνω ότι το μυαλό μου και κατά συνέπεια η μελέτη μου, θεωρητική και πρακτική, πέρασε από έναν απόλυτο αχταρμά… Η ενασχόλησή μου με το σύγχρονο ελληνικό τραγούδι ήταν ακόμη αραιή και διάσπαρτη.
Ο Χατζιδάκις και ο Μικρούτσικος και τα αρώματα
Κι εκεί έγινε η απόλυτη ανατροπή: Γνώρισα τον Μάνο Χατζιδάκι: Ενας χείμαρρος έμπνευσης, λεπτής καλλιτεχνικής σκέψης και απίστευτα υψηλής αισθητικής με έκανε να νιώθω μικρός κι άμαθος. Με ενθάρρυνε, με βοήθησε απλόχερα, και κοντά του διδάχτηκα τούτο: Ολα επιτρέπονται, αν καταφέρει κανείς να τα συνδυάζει με λιτότητα, γούστο και κομψότητα.
Λίγο αργότερα κι άλλο τυχερό γεγονός: Αρχισα να συνεργάζομαι με τον Θάνο Μικρούτσικο. Εναν προοδευτικό, ρηξικέλευθο, λόγιο συνθέτη, που ποτέ δεν αναγνώρισε τη διαφορά μεταξύ της λεγόμενης «κλασικής» δυτικής μουσικής και του τραγουδιού: Αντιμετώπιζε με την ίδια επιμέλεια και προσοχή και τα δύο, πολλές φορές δημιουργώντας νεωτεριστικά έργα που δεν είναι εύκολο να τα κατατάξει κανείς κάπου. Ετρεμα στην αρχή, φοβόμουνα ότι δεν θα τα καταφέρω, ξέροντας τις πολυπλοκότητες που είχαν οι παρτιτούρες του. Αλλά με βοήθησε να ενταχθώ, μου έδωσε ιδέες, έβαλε σε τάξη τις δικές μου, επέλεγε άδολα από τα ηχοχρώματα που θα μπορούσα να συνεισφέρω στο έργο του και με ώθησε να μελετώ, να πειραματίζομαι και να τολμώ. Μου εξήγησε τι θα πει σεβασμός στη φόρμα, όπως το ‘χε ακούσει κι αυτός από τον Γιάννη Ρίτσο. Με τίμησε με τη φιλία του κι έτσι ξεκίνησε μια μακροχρόνια συνεργασία που μου ‘μαθε πολλά…
Ναι, στο παίξιμό μου επιδιώκω να ενσωματώνω αρώματα από αυτές και άλλες μουσικές εμπειρίες.
– Τι ρόλο παίζει ο αυτοσχεδιασμός στη δική σου δημιουργική διαδικασία; Είναι ελευθερία ή πειθαρχία;
Είναι γνωστό ότι η δυτική λόγια μουσική εξοβελίζει τον αυτοσχεδιασμό. Ισχύει ο σεβασμός προς τον δημιουργό.
Το παράδοξο βέβαια είναι ότι πολλές από τις συνθέσεις ξεκινούν από αυτοσχεδιασμούς, ας πούμε, στο πιάνο, που μετά ο συνθέτης «φορμάρει» σε έργο με σαφή δομή και καταγράφει.
Σε άλλα είδη μουσικής, ας πούμε στην Jazz (όπως επίσης στη δική μας παραδοσιακή μουσική ή στην κλασική ινδική), ο αυτοσχεδιασμός είναι οργανικό τμήμα του έργου. Δεν σημαίνει βέβαια αναγκαστικά ότι παίζει κανείς ό,τι του κατέβει. Μόνο με επίπονη γνώση μηχανισμών των νοτών, και με τη χρήση μιας πολυποίκιλης παλέτας ιδεών και μοτίβων, μπορεί να φτάσει κανείς σ’ αυτό που (μη δόκιμα) αποκαλώ μουσική σύνθεση «ενεστώτος χρόνου». Αυτό είναι και το ιδανικό μου, και προσπαθώ να το πετύχω όσο περισσότερο μπορώ. Το παρομοιάζω συχνά με μια παρτίδα σκάκι με κάποιον πολύ δυνατό αντίπαλο, τον χρόνο. Απαιτεί απόλυτη, αθλητική αυτοσυγκέντρωση, χρήση όλης της εσωτερικής δύναμης, όμως καταλήγει, αν πάει καλά, σε μια βαθιά αίσθηση ελευθερίας.
Εχουμε ακούσει τον Θάνο Μικρούτσικο να αυτοσχεδιάζει παρουσιάζοντας τους «Εφτά Νάνους». Κάποιες φορές, αμέσως μετά, του εντόπιζα θέματα που είχε παίξει και δεν τα θυμόταν, λες και είχε ζήσει εξωσωματική εμπειρία. Αυτό ήταν και το μόνιμο πείραγμά μου: «Θάνο, μην ξεχνάς, είμαστε μαρξιστές, αυτό είναι στα όρια του μεταφυσικού!».
Και σαφήνεια και αισθητική
– Εχεις συνεργαστεί με πολλούς και διαφορετικούς καλλιτέχνες. Ποια συνεργασία σε «μετακίνησε» θετικά περισσότερο και ποια σε δυσκόλεψε και γιατί;
Ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας επανακαθόρισαν μέσα μου την έννοια της τραγουδοποιίας. Η σχεδόν όμως ανυπέρβλητη δυσκολία και η αίσθηση ότι είμαι ανεπαρκής ήταν όταν κάθισα κοντά στον μύστη της ινδικής κλασικής Devendra Murdeshwar. Ηταν τόσο πράος και γλυκομίλητος, αλλά πάντα λακωνικός και αινιγματικός. Οταν από την ανασφάλειά μου τον ρώτησα: «Δάσκαλε, σου αρέσει πια πώς παίζω;», μου απάντησε: «Μελετάς με επιμέλεια. Αν συνεχίσεις έτσι, σε λίγα χρόνια θα αρέσεις στον εαυτό σου και δεν θα σου χρειάζεται να με ρωτάς».
Μια από τις περιόδους της ζωής μου, αυτή του δισκογραφικού παραγωγού, μου έφερε δυσκολίες και στριμώγματα, όμως μου άφησε επίσης τις πιο γλυκές αναμνήσεις. Είναι τόσο όμορφο να δουλεύεις με τους πρωτοεμφανιζόμενους τότε Ορφ. Περίδη, Φ. Δεληβοριά, ή τον S. Wood στους δίσκους του Μ. Φραγκούλη. Πόσο να μιλήσεις για τον Μ. Λιδάκη, την Ελ. Τσαλιγοπούλου, τον Κ. Μακεδόνα, τον Γ. Ανδρέου, τον Π. Τερζή;
Ας σταματήσω εδώ, ήμουν πολύ τυχερός…
– Ζούμε σε μια εποχή όπου οι τέχνες συχνά υποτιμούνται – κυρίως οικονομικά, αλλά και θεσμικά. Πώς το βιώνει αυτό ένας ενεργός μουσικός;
Είναι έτσι. Και παρότι μου φαίνεται θετικό που εύκολα πια μπορεί να εντοπίσει κάποιος τη μουσική που θέλει, φοβάμαι επίσης ότι η αδιάκοπη έκθεση σε μουσικά ακούσματα (που απλοποιήθηκε με τη σύγχρονη τεχνολογία) μπορεί να οδηγήσει σε ένα παράδοξο αποτέλεσμα: Σε άμβλυνση του μουσικού αισθητηρίου κάποιων ακροατών μας.
Οι νεότεροι συνάδελφοι είναι λιγότερο τυχεροί από τη γενιά μου, έχουν λιγότερες ευκαιρίες. Ομως, ας κοιτάμε μπροστά με αισιοδοξία και δημιουργικότητα. Κάθε γενιά είναι καλό να αφήνει το δικό της στίγμα στην πανανθρώπινη μουσική κοινότητα.
– Η μουσική μπορεί ακόμη να λειτουργήσει ως συλλογικό βίωμα, ή την έχουν απορροφήσει η ατομικότητα και το streaming;
Η διαδικτυακή επαφή με τη μουσική, σε συνθήκες μοναχικότητας, μπορεί να σε ενημερώσει για τη μουσική εύκολα και γρήγορα. Ομως δεν μπορεί να σου δώσει την εμπειρία μιας καλής συναυλίας. Εκεί, με ομόψυχο παλμό, μπορούμε να ακούσουμε τραγούδια ή γενικότερα μουσικές συνθέσεις οργανωμένες μαζί, σε ένα σύνολο που βγάζει νόημα που έχει αρχή, μέση και τέλος. Ναι, συνιστώ σε φίλους μου να μη χάνουν τις καλές συναυλίες και ξέρω ότι εκεί μπορεί να βιώσουν αυτά που η ατομικότητα δεν μπορεί να δώσει.
– Πιστεύεις πως η τέχνη στην εποχή μας οφείλει να είναι κοινωνικά στρατευμένη ή αρκεί να είναι ειλικρινής; Η μουσική μπορεί να είναι μια μορφή πολιτικής πράξης;
Η τέχνη είναι ένα μέσο επικοινωνίας, η μουσική είναι μια γλώσσα. Δεν έχει την ευκρίνεια και σαφήνεια του λόγου, όμως είναι σαν ένα υγρό που μπορεί να εισχωρεί στις χαραμάδες ανάμεσα από τις λέξεις, να αποκαλύπτει το νόημά τους, και να βοηθάει στην επικοινωνία ακόμα και άρρητων ιδεών.
Οι δημιουργοί ξέρουν ότι αυτό που ξεχωρίζει την επιστημονική επικοινωνία από την καλλιτεχνική, είναι ότι η πρώτη έχει κύριο χαρακτηριστικό τη σαφήνεια και την ενάργεια, ενώ η δεύτερη την αισθητική και την ομορφιά. Αλλά ό,τι κάνουμε είναι πάντα σύνθετο και ακροβατεί ανάμεσα στα δύο άκρα. Ετσι διαρκώς έχουμε έργα τέχνης με ξεκάθαρα κοινωνικά μηνύματα, ενώ ενσωματώνουν ταυτόχρονα αφοπλιστική ομορφιά!
Λοιπόν, διαστρέφω το ερώτημα:
Αν η τέχνη είναι ειλικρινής και προέρχεται από έναν κανονικό, σκεπτόμενο άνθρωπο, τότε είναι και 100% στρατευμένη στις ιδέες του!
Η υπαρκτή μουσική είναι, αυτοδύναμα και απαραίτητα, μια δήλωση με πολιτικό περιεχόμενο!
Η Πρωτοπορία, η Σειρήνα, το Νέκταρ και το Σθένος
– Οι μουσικοί στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν χρόνια επισφάλεια, ειδικά μετά την πανδημία. Τι πιστεύεις πως πρέπει να γίνει άμεσα στον κλάδο σας;
Δύσκολα μπορεί κάποιος να επιβιώσει επαγγελματικά σ’ αυτήν τη δουλειά πια. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα με το ελεύθερο επάγγελμα. Ολο και περισσότεροι στρέφονται στη διδασκαλία, ή προσπαθούν να εξασφαλίσουν μια θέση στις κρατικές ορχήστρες. Επίσης, τα δισκογραφικά εισοδήματα έχουν συρρικνωθεί, πλησιάζουν το ανύπαρκτο. Δημιουργοί που θέλουν να ηχογραφήσουν αντιλαμβάνονται ότι πλέον δεν πρόκειται κανείς να τους χρηματοδοτήσει, ούτε, με οποιονδήποτε τρόπο, να τους βοηθήσει στην παραγωγή και γνωστοποίηση του έργου τους.
Εργοδότες, σε πολλές περιπτώσεις, επωφελούνται από την ανάγκη των συναδέλφων και έχουν βάναυσα αντεργατική συμπεριφορά. Η μόνη μας ελπίδα είναι να στηρίζουμε τον σύλλογό μας που (ευτυχώς) είναι πολύ δραστήριος, και να υψώνουμε όλοι μαζί τη φωνή μας. Και να μην ανεχόμαστε την παραβίαση των αυτονόητων δικαιωμάτων μας ως εργαζομένων.
– Τι έχεις να πεις για την κυβερνητική επίθεση στα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, το 13ωρο, αλλά και τα απανωτά σκάνδαλα;
Είναι απίστευτο ότι κάποιοι έχουν το θράσος να σκέφτονται να ακυρώσουν δικαιώματα που έχουν κατοχυρώσει διεθνώς οι εργαζόμενοι, όχι βέβαια χωρίς θυσίες και αγώνες, πολλές δεκαετίες τώρα. Δεν επιτρέπεται να πισωγυρίσουμε.
Διαρκές σκάνδαλο η διαφθορά και η ανερυθρίαστη κατάχρηση εξουσίας.
Ομως, όλος αυτός ο σωρός από σκάνδαλα σημαίνει ότι μάλλον έχουμε δει μόνο την κορυφή του παγόβουνου και ότι η ληστεία και η ιδιοποίηση του πλούτου που παράγουν οι εργαζόμενοι καλά κρατεί. Και ότι η σημερινή εξουσία το θεωρεί αυτό σκοπό της και δικαίωμά της.
– Χαρακτήρισέ μου με μια μόνο λέξη τα ονόματα Μικρούτσικος, Αλεξίου, Φαραντούρη, Νταλάρας, Τερζής, Παπακωνσταντίνου, Πασχαλίδης.
Μικρούτσικος: Πρωτοπορία
Αλεξίου: Σειρήνα
Φαραντούρη: Νέκταρ
Νταλάρας: Νόστος
Τερζής: Βάρδος
Παπακωνσταντίνου: Σθένος
Πασχαλίδης: Ψυχή
Συνέντευξη στη
Σεμίνα ΔΙΓΕΝΗ
Πηγή : Ριζοσπάστης 25 – 26 / 10 – 2025
Κυριακή 26 Οχτώβρη 2025
ΦΩΝΤΑΣ ΛΑΔΗΣ – «ΜΙΚΡΕΣ ΣΗΜΑΙΕΣ»
Μια ποιητική σύνθεση αντίστασης για όλες τις εποχές
Επανεκδίδεται σε καλόγουστη τυπογραφική εμφάνιση από τη «Σύγχρονη Εποχή»
| Ο Φώντας Λάδης, φωτογραφημένος σε ένα από τα αγαπημένα του τοπόσημα του παλιού ιστού της πόλης (φωτ.: N. Djavanshir) |
Με όλες τις μηχανές της συγγραφής αναμμένες, οι οποίες είχαν αρχίσει να ζεσταίνονται από τα μαθητικά χρόνια του στη Δράμα, ο Φώντας Λάδης, σαν έτοιμος από καιρό, κατεβαίνει στην πρωτεύουσα, όπου σπουδάζει στην τότε Πάντειο Ανώτατη Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Εχει στις αποσκευές του την έκδοση σχολικού εντύπου και δημοσιεύματα ως ανταποκριτής αθλητικής εφημερίδας.
Και καθώς το πάθος του, που έρχεται κατευθείαν από την καρδιά, είναι το γράψιμο, μπαίνει ως δημοσιογράφος στον ημερήσιο αριστερό Τύπο. Ως ποιητής εκφράζει – συμμετέχοντας στις συναυλίες του Μίκη Θεοδωράκη – τη δύσκολη πολιτικά και κοινωνικά δεκαετία του ’60.
Πίσω από τον φανατικό για γράμματα νέο ακούγεται η αναπνοή του υποστηρικτικού πατέρα, του προοδευτικού δημοτικιστή φιλόλογου – γυμνασιάρχη Θόδωρου Λάδη.
Με αφιέρωση στον πατέρα – στήριγμα Θόδωρο Λάδη
Η οφειλή του γιου προς τον γεννήτορα και προστάτη του μετουσιώνεται στην αφιέρωση της – σε 15 μέρη – ποιητικής σύνθεσης «Μικρές σημαίες»:«Στον πατέρα μου». Επανεκδίδεται μετά από 52 χρόνια, με εξώφυλλο και σχέδια της Μαριάννας Τσαγκάρη, από τη «Σύγχρονη Εποχή».
Μια έκδοση – κομψοτέχνημα, κάτι που οφείλεται στη συνολική τυπογραφική εμφάνισή της: Μεγάλο σχήμα, με εξώφυλλο σαν να αιωρείται, φιλική στο μάτι γραμματοσειρά και με πρωτότυπη εικαστική παρέμβαση σε κάθε σελίδα, που σχολιάζει αφαιρετικά το περιεχόμενο των στίχων.
Η πρώτη έκδοση, με σύμβολο αντίστασης τον ήλιο
| Το εξώφυλλο και ένα δισέλιδο από το εσωτερικό της ποιητικής σύνθεσης «Μικρές σημαίες», με τον εικαστικό σχεδιασμό της Μαριάννας Τσαγκάρη |
Το πρώτο τύπωμα αυτής της νεανικής ποιητικής απόπειρας γίνεται τον Δεκέμβρη 1973, με πανταχού παρόντα τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου. Τα μελάνια έπεσαν στο τυπογραφείο «Προμηθεύς», επί της οδού Παλαμήδου 5 στου Ψυρρή των χειροτεχνών και των βιοτεχνών. Την κρατάμε στα χέρια μας και αισθανόμαστε ότι εκφράζει δύστηνους καιρούς, με μοναδικό διακοσμητικό σχέδιο έναν ήλιο, που συμβολίζει την κάθαρση από την επικρατούσα πολιτική σκλαβιά.
Με την υπογραφή της Ντίνας Καραχάλιου, ο φωταυγής κύκλος διακοσμεί τα ποιήματα με τους αριθμούς 1 και 11, ενώ «μετασχηματίζεται» στο εξώφυλλο σε υφασμάτινη σημαία, στηριγμένη πάνω σε ένα κλαδάκι ανθοφορίας. Γραμμένα με το χέρι τα στοιχεία του – σε σχήμα τσέπης – βιβλίου: «Φώντας Λάδης. Μικρές σημαίες. Ποίηση. Αθήνα ’74».
Αποσπάσματα του πολυμερούς ποιήματος δημοσιεύει γενναιόδωρα ο Γιώργος Βαλέτας (1907 – 1989), φιλόλογος και ερευνητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και προδημοσιεύονται στο περιοδικό του, «Αιολικά Γράμματα. Δίμηνη Επιθεώρηση της Λεσβιακής Τέχνης» (τεύχος 16, Ιούλιος – Αύγουστος 1973).
Με αφηγηματική ροή γράφεται ένα λυρικό έπος
Ωστόσο, πρέπει να επιστρέψουμε στην προηγούμενη δεκαετία της κυκλοφορίας του βιβλιακού σώματος, γιατί τότε κυοφορείται και ολοκληρώνεται το σύνθεμα. Η ροή του είναι στην πλειονότητά του αφηγηματική, εκτός από ελάχιστα μέρη που με στοχασμό μάς ζητούν να αντιμετωπίσουμε το κατά βάση επικό υλικό, κουρδισμένο με συγχορδίες λυρισμού.
Τα ποιήματα αρχίζουν να γράφονται μέσα στο καλοκαίρι του 1966 και ολοκληρώνονται τον Φλεβάρη του 1967. Εχει προηγηθεί η σύλληψη της στιχουργικής ενότητας «Γράμματα από τη Γερμανία», τον Μάρτη της ίδιας χρονιάς, και μέσα σε έναν μήνα, τον Απρίλη, τους δίνει μουσική ο Μίκης Θεοδωράκης.
| Το εξώφυλλο και ένα δισέλιδο από το εσωτερικό της ποιητικής σύνθεσης «Μικρές σημαίες», με τον εικαστικό σχεδιασμό της Μαριάννας Τσαγκάρη |
Ο Φώντας Λάδης είναι μόλις 23 ετών και ζει την εκρηκτική ατμόσφαιρα η οποία έχει σημείο έναρξης τα Ιουλιανά του 1965, που μέσα σε δύο χρόνια θα έχουν οδηγήσει τη χώρα στον γύψο.
«Να εκφράσω τους συνεχείς αγώνες του λαού»
Ζητάμε από τον ίδιο τον δημιουργό να σχολιάσει τι τον παρακίνησε να υψώσει τις δικές του «μικρές σημαίες» αντίστασης: «Ενώ όλα τα τεκμήρια δείχνουν ότι πηγαίνουμε για δικτατορία, η Αριστερά επαναπαύεται, χωρίς να παίρνει τα κατάλληλα μέτρα προφύλαξης. Μέσα σ’ αυτό το γενικό δημιουργικό κλίμα, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τα πιστεύω μου, τους συνεχείς αγώνες του λαού μας και ειδικά της νέας γενιάς, όχι μόνο της δικής μου, αλλά της κάθε εποχής».
Τα 15 μέρη γράφονται στην Αθήνα και στη λουτρόπολη των Μεθάνων, όπου διαμένει, για ένα δεκαπενθήμερο, μετά από παρότρυνση του πατέρα Λάδη, ο οποίος παρέχει στον γιο του φτηνή διαμονή μα προπαντός αυτοσυγκέντρωση και ψυχική ηρεμία, για να λειτουργήσει η ποιητική των πραγμάτων μεταμόρφωση.
Παρών ο δεκαπεντασύλλαβος του δημοτικού τραγουδιού
Το δημοτικό τραγούδι, με τα δίστιχα και το μέτρο του δεκαπεντασύλλαβου, η φωνή του ανώνυμου λαού, όπως και κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης επανέρχεται στο εργαστήρι του τότε νεαρού ποιητή, ο οποίος αποπειράται να γράψει ένα φιλόδοξο ποίημα, στα χνάρια που προσδοκά το «Αξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη.
Επιθυμία του είναι να μπολιάσει το ήθος του αυθόρμητου, απαίδευτου αοιδού – κάτι που τελικά το καταφέρνει – με τον ανασασμό των κοινωνικών αγώνων, αλλά και να ενσωματώσει στο δικό του δημιούργημα στοιχεία από τις αναζητήσεις της νεότητάς του, που είχαν σχέση με τη λειτουργία του σύμπαντος. Η ερμηνεία που δίνει ο δημιουργός: «Αντανακλά τα διαβάσματα εκείνων των καιρών και αποτυπώνει ποιητικά τις φιλοσοφικές απόψεις για τον ιστορικό και διαλεκτικό υλισμό».
Με συμπαραστάτη την «Αμοργό» του Νίκου Γκάτσου
| Το εξώφυλλο και ένα δισέλιδο από το εσωτερικό της ποιητικής σύνθεσης «Μικρές σημαίες», με τον εικαστικό σχεδιασμό της Μαριάννας Τσαγκάρη |
Ετσι, το ονειρικό, το οποίο χαρακτηρίζει την πρωτογενή σύλληψη του στίχου, δεν λείπει από την ποίηση του Φώντα Λάδη, η οποία πιθανότατα πρέπει να έχει δεχτεί επιδράσεις από τον υπερρεαλισμό του Νίκου Γκάτσου της «Αμοργού». Την παρουσία του στις προθέσεις του δηλώνει και ο Διονύσιος Σολωμός, με τους ενορατικούς «Ελεύθερους Πολιορκημένους»:
«Κύμα, πότε κόπηκες από το γρανίτη του νερού; / Δες αμμουδιές άγριες, εχθρικές, / μελαχρινά αγόρια με τα πόδια στο νερό, / ακτές φιλικές, στο χρώμα του γυμνού πορτοκαλιού. / Ασε τα λιμάνια. / Κάψου στις απελπισμένες προελάσεις των ωκεανών / δες τον ουρανό / κι αφήσου στη δίνη / να σε πάει ως το νερό βυθό / και πάλι να σε φέρει».
Οι «Μικρές σημαίες» μεταφορικά μιλώντας είναι ποιήματα ορθοστασίας μπροστά στα επινοημένα προσκόμματα που σκηνοθετεί το σύστημα. Είναι μαθήματα της αλύγιστης συνείδησης, παιδευτικά μαθήματα για τις κομμουνίστριες και τους κομμουνιστές. Γι’ αυτές και γι’ αυτούς που το νόημα των στίχων δεν εγκιβωτίζεται σε εσωστρεφείς ασκήσεις λεκτικού ύφους. Ας τον ακούσουμε: «Η διαδήλωση. Ο φόβος, το πρώτο δίλημμα. / Το μαστίγωμα. Ο πόνος, η πρόφαση. / Το απόσπασμα. Η απόφαση. / Ορθιοι!».
Στο τελευταίο δίστιχο, με το οποίο κλείνει το έργο, ο ποιητής ζητάει το απόλυτο του ηθικού βίου μπροστά στο λαϊκό δικαστήριο: «Θα δικάσω τους ποιητές, γιατί νόθεψαν τα ποτάμια τους / Θα δικάσω τους επαναστάτες, / γιατί πολύ τσακίστηκαν και μείναμε στα τρίστρατα».
| Το εξώφυλλο του περιοδικού «Αιολικά Γράμματα» και η πρώτη σελίδα της προδημοσίευσης των ποιημάτων από τον Γιώργο Βαλέτα |
| Το εξώφυλλο του περιοδικού «Αιολικά Γράμματα» και η πρώτη σελίδα της προδημοσίευσης των ποιημάτων από τον Γιώργο Βαλέτα |
| Η πρώτη έκδοση, τον Δεκέμβρη του 1973, με σχέδια της Ντίνας Καραχάλιου |
Γράφει ο
Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ
Δημοσιογράφος, συγγραφέας, κριτικός βιβλίου
Πηγή : Ριζοσπάστης 25 26 / 10 – 2025