ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ «ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ» ΤΩΝ ΗΠΑ
Η Ελλάδα «πύλη εισόδου» στον νέο γύρο ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών
Αποκαλυπτική συνέντευξη του επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας των ΗΠΑ, Νταγκ Μπέργκαμ
| Από την πρόσφατη «επιθεώρηση» του Μπέργκαμ στον σταθμό LNG της Ρεβυθούσας |
Στον ρόλο που διαδραματίζει η Ελλάδα στους σχεδιασμούς «ενεργειακής κυριαρχίας» των ΗΠΑ και πώς εντάσσονται αυτοί στην αντιπαράθεση της Αμερικής με αντιπάλους της, όπως η Κίνα, η Ρωσία και το Ιράν, αναφέρθηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο Αμερικανός υπουργός Εσωτερικών και επικεφαλής του Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας των ΗΠΑ, Νταγκ Μπέργκαμ.
Η συνέντευξη δόθηκε σε μια περίοδο που βρίσκονται σε εξέλιξη έντονες διεργασίες στην ευρύτερη περιοχή γύρω από τους ενεργειακούς σχεδιασμούς, μπροστά και στην επικείμενη συνεδρίαση της «Σύμπραξης για τη Διατλαντική Συνεργασία στην Ενέργεια» (P-TECC), την οποία θα φιλοξενήσει η ελληνική κυβέρνηση στις 6 και 7 Νοέμβρη στην Αθήνα. Σε αυτή θα συμμετάσχουν ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, Κρις Ράιτ, άλλοι 24 υπουργοί Ενέργειας ευρωπαϊκών χωρών και πάνω από 400 στελέχη ενεργειακών εταιρειών, ενώ ενόψει της συνεδρίασης ο Κυρ. Μητσοτάκης συναντήθηκε την Παρασκευή με τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, αρμόδιο για «θέματα διαχείρισης και πόρων», M. Rigas στο περιθώριο της παρουσίας του στην τελετή ενθρόνισης του νέου αρχιεπισκόπου Σινά.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η παρουσία του Αμερικανού υπουργού Ενέργειας αναμένεται να συνοδευτεί από συζητήσεις με την ελληνική κυβέρνηση για θέματα όπως η εμβάθυνση της συνεργασίας στους τερματικούς σταθμούς LNG, η επανεκτίμηση των θαλάσσιων ερευνών νότια της Κρήτης, η συμμετοχή αμερικανικών funds σε ενεργειακές υποδομές της Ελλάδας και ενδεχόμενες διμερείς συμφωνίες στον τομέα της αποθήκευσης Ενέργειας.
Από την «ασφάλεια» στην κυριαρχία…
Οπως τονίστηκε στο συνέδριο του «Foundation for Defense of Democracies», στο περιθώριο του οποίου ο Νταγκ Μπέργκαμ έδωσε τη συνέντευξη, το αμερικανικό «Εθνικό Συμβούλιο Ενεργειακής Κυριαρχίας έχει την αποστολή να διασφαλίσει Ενέργεια στο εσωτερικό ενώ αξιοποιεί τους πόρους των ΗΠΑ για να προβάλει ισχύ στο εξωτερικό. Αυτή η αποστολή είναι κρίσιμη, όχι μόνο για να τροφοδοτηθεί και να κεφαλαιοποιηθεί η επανάσταση της Τεχνητής Νοημοσύνης – ο αγώνας εξοπλισμών της Τεχνητής Νοημοσύνης – αλλά και για την ενίσχυση της ικανότητας της Αμερικής να αποτρέψει και, αν χρειαστεί, να νικήσει τη Κίνα, και να αντιμετωπίσει απειλές από τη Ρωσία, το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα».
Ο Μπέργκαμ εξήγησε ότι οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ πέρασαν από τη στόχευση της «ενεργειακής ασφάλειας και ανεξαρτησίας» σε αυτήν της «ενεργειακής κυριαρχίας», τονίζοντας πως σκοπός είναι να εξασφαλιστεί ότι οι σύμμαχοι και εταίροι των ΗΠΑ θα πρέπει να «απεξαρτηθούν» από προμηθευτές Ενέργειας όπως η Ρωσία και το Ιράν.
«Το επόμενο βήμα», είπε, «είναι να χτίσουμε υποδομές στην Ανατολική Ευρώπη ώστε να έχουν εναλλακτικές πηγές από τις ΗΠΑ». Και εξήγησε χαρακτηριστικά: «Μπορούμε να πιέζουμε μια περίκλειστη χώρα στην Ανατολική Ευρώπη και να της λέμε: “Σταματήστε να αγοράζετε ρωσικό LNG”. Αλλά αν έχουν μόνο έναν αγωγό που μπαίνει στη χώρα, απαντάνε: “Τι να κάνω; Εχω έναν αγωγό”. Εχουμε όμως την ευκαιρία να χτίσουμε υποδομές που θα αφαιρέσουν μόνιμα αυτήν την εξάρτηση από τη Ρωσία. Είναι εξαιρετικό γι’ αυτές τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, για τις οικονομίες τους, και είναι εξαιρετικό για τις ΗΠΑ».
Σταυροδρόμι για το αμερικανικό LNG η Ελλάδα
Σε αυτό το πλαίσιο, ο Μπέργκαμ αναφέρθηκε και στον ρόλο της Ελλάδας: «Η Ελλάδα είναι ένα σταυροδρόμι όπου εισέρχεται σημαντική ποσότητα αμερικανικού LNG για να εξυπηρετήσει την Ανατολική Ευρώπη. Η Ελλάδα υπήρξε εξαιρετικός εταίρος. Ο πρωθυπουργός τους το καταλαβαίνει, είναι απολύτως σύμφωνος».
Ο Μπέργκαμ αναφέρθηκε στην πρόσφατη επίσκεψή του στην Ελλάδα, και ειδικότερα στον τερματικό σταθμό LNG της Ρεβυθούσας, τονίζοντας ότι ο Αξονας Βορρά – Νότου (ή αλλιώς Νότιος Διάδρομος φυσικού αερίου), το σχήμα «3+1» (Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου υπό την «υψηλή εποπτεία» των ΗΠΑ) αλλά και οι περισσότεροι ενεργειακοί πόροι που έχουν εντοπιστεί στην Ανατολική Μεσόγειο αποτελούν καίριες πρωτοβουλίες «για να τερματιστεί η εξάρτηση που είχε η Ανατολική Ευρώπη από τη Ρωσία».
Ο συνομιλητής του Μπέργκαμ τόνισε πως μαζί με τον διάδρομο Βορρά – Νότου και το «3+1» «υπάρχει και η ευρύτερη ιδέα του IMΕC, που συνδέει την Ινδία, τη Μέση Ανατολή, [μέσω μιας] πιθανής ομαλοποίησης των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας – Ισραήλ. Αυτό το ενεργειακό δίκτυο με αμερικανική Ενέργεια και υποδομές φαίνεται σαν ένα παγκόσμιο, ολοκληρωμένο σχέδιο όπου οι ΗΠΑ καθοδηγούν μια ενεργειακή ατζέντα για την εθνική ασφάλειά τους».
Ο Αμερικανός υπουργός επιχείρησε ξανά να παρουσιάσει την ενεργειακή ατζέντα ως ρήτρα ασφάλειας για την περιοχή, σημειώνοντας: «Και αυτό, περισσότερο κι από το ΝΑΤΟ, θα σταματήσει τον κίνδυνο σύγκρουσης σε αυτό το σύνορο που βλέπουμε εδώ και έναν αιώνα. Πάμε να τελειώνουμε – ας χτίσουμε τις υποδομές ώστε αυτές οι χώρες να ευημερήσουν, να έχουν εθνική ασφάλεια, να γίνουν ισχυροί σύμμαχοι, πλήρεις εταίροι».
Η «ενεργειακή κυριαρχία» προϋπόθεση για τον πόλεμο!
Ωστόσο, χαρακτηριστική για το πώς συνδέεται ο σχεδιασμός ενεργειακής κυριαρχίας των ΗΠΑ με τα πολεμικά τους σχέδια, στο πλαίσιο των ανταγωνισμών τους με αντίπαλα ιμπεριαλιστικά κέντρα, ήταν η απάντηση σχετικά με τους βομβαρδισμούς των ΗΠΑ στο Ιράν τον περασμένο Ιούνη. Ο Μπέργκαμ ανέφερε ότι «πρόβες» για πλήγματα κατά του Ιράν σχεδιάζονται εδώ και δεκαετίες: «Οι πιλότοι μού είπαν ότι σχεδιάζουμε αυτήν την αποστολή τρεις φορές τον χρόνο, στα χαρτιά, εδώ και 22 χρόνια. Σκεφτείτε το – 22 χρόνια πίσω, πριν την επανάσταση του σχιστολιθικού στις ΗΠΑ. Τότε δεν είχαμε ενεργειακή κυριαρχία. Και αν ήσουν Πρόεδρος και ρωτούσες: “Μπορούμε να βομβαρδίσουμε το Ιράν; Και τι θα γίνει με την τιμή του πετρελαίου;” – τότε η απάντηση ήταν: “Θα έχουμε πρόβλημα. Εξαρτόμαστε από εισαγωγές. Και το Στενό του Ορμούζ είναι κρίσιμο για την παγκόσμια οικονομία”. Το Ιράν θα μπορούσε να το κλείσει άμεσα.
Σήμερα, αν ο Πρόεδρος ρωτούσε: “Τι θα γίνει με την τιμή του πετρελαίου;” – η απάντηση είναι: “Τίποτα”.Δεν παίρνουμε πλέον πετρέλαιο από το Ορμούζ. Αλλοι ανησυχούν, όχι εμείς. Ποιος κάλεσε το Ιράν; (σ.σ. να σταματήσει). Η Κίνα. Η Κίνα εισάγει 11-12 εκατ. βαρέλια τη μέρα, τα μισά από το Ορμούζ. Αυτή είναι η ελευθερία και η ισχύς που έχεις όταν έχεις ενεργειακή κυριαρχία».
Αλλη μια επιβεβαίωση ότι η προώθηση των αμερικανικών και συνολικότερα των ευρωατλαντικών ενεργειακών σχεδιασμών στην περιοχή, με την Ελλάδα να αναλαμβάνει τον ρόλο της «πύλης εισόδου» και του «γεωπολιτικού μεντεσέ», δεν αποτελεί εγγύηση ασφάλειας, αλλά αναβάθμιση της εμπλοκής στους ανταγωνισμούς που οξύνονται, με ανυπολόγιστες συνέπειες για τον λαό.
Σάββατο 1 Νοέμβρη 2025 – Κυριακή 2 Νοέμβρη 2025
ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ
Πάροχος ευρωατλαντικής «ασφάλειας» με μεγάλο παζάρι για τα ανταλλάγματα
| Ο Στάρμερ επισκέφτηκε και εγκαταστάσεις της τουρκικής βιομηχανίας TUSAS |
«
Ο ρόλος της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα είναι ολοένα και πιο σημαντικός. Από μόνη της η γεωγραφία την καθιστά έναν αναμφισβήτητο διαμεσολαβητή σε όλες τις συζητήσεις για την τάξη ασφαλείας στην (ευρωπαϊκή) ήπειρο. Επίσης, οι στρατιωτικές ικανότητες του τουρκικού έθνους προσφέρουν στις ευρωπαϊκές χώρες επιλογές που αναζητούν για να ενισχύσουν το δικό τους δόγμα αποτροπής».
Τα παραπάνω σημειώνει ανάλυση της δεξαμενής σκέψης «German Marshal Fund», ενώ τη «συμβολή» της Αγκυρας στις αυξανόμενες «αμυντικές ανάγκες» της ΕΕ ανέδειξαν την τελευταία βδομάδα απανωτές επίσημες επισκέψεις Ευρωπαίων ηγετών στην Τουρκία, αποτυπώνοντας και έτσι το παζάρι για την αναβάθμιση της Τουρκίας ως «παρόχου ασφαλείας» στα ευρωατλαντικά σχέδια – αναβάθμιση που πηγαίνει χέρι χέρι με την ενίσχυση της πολεμικής της βιομηχανίας, όπως και τη συμμετοχή του τουρκικού κεφαλαίου στο φαγοπότι της πολεμικής οικονομίας που στήνει η ΕΕ.
Την Πέμπτη 30/10, ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, δήλωνε στην τουρκική πρωτεύουσα: «Ως Γερμανοί, ως Ευρωπαίοι, πρέπει να αναπτύξουμε τις στρατηγικές μας συνεργασίες και η Τουρκία δεν πρέπει να μείνει έξω από αυτήν τη διαδικασία (…) Η Τουρκία είναι πολύ σημαντικός παράγοντας σχεδόν σε κάθε ζήτημα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας που μας αφορά (…) αυτή η συνεργασία προσφέρει πολλές ευκαιρίες».
Τρεις μέρες πριν, στις 27/10, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας, Κιρ Στάρμερ, αναγγέλλοντας το «πράσινο φως» για την πώληση δεκάδων αεροσκαφών Eurofighters στην Τουρκία, μίλησε για «ιστορική συμφωνία» και «μια νίκη για την ασφάλεια του ΝΑΤΟ». Ενώ η Ντάουνινγκ Στριτ εξέφραζε ικανοποίηση, γιατί η συγκεκριμένη συμφωνία «θα ενισχύσει τις προηγμένες μάχιμες ικανότητες της Τουρκίας δίνοντας ώθηση στην ισχύ του ΝΑΤΟ σε μια κρίσιμη περιοχή και ενισχύοντας τη διαλειτουργικότητα μεταξύ των εναέριων δυνάμεών μας».
Μάλιστα, τον τελευταίο καιρό το αυξανόμενο αμοιβαίο ενδιαφέρον για τη διμερή συνεργασία στην «Αμυνα και την Ασφάλεια» «φουντώνει» και το παζάρι για τη συμμετοχή της Αγκυρας στο πρόγραμμα «SAFE», υπό το πρίσμα και των αντιθέσεων και τριβών που μεγαλώνουν ανάμεσα στην ΕΕ και συμμάχους της όπως οι ΗΠΑ (που για δεκαετίες «σήκωναν» μεγάλο βάρος της άμυνας και εντός του ΝΑΤΟ).
«Οι σχέσεις μας βελτιώνονται καθημερινά…»
Πριν λίγες μέρες η Ισπανία ανακοίνωσε νέα συνεργασία με την τουρκική πλευρά, αυτήν τη φορά με την αγορά 45 πολεμικών εκπαιδευτικών αεροσκαφών Hurjet (αξίας 3,12 δισ. ευρώ) που θα κατασκευαστούν στις εγκαταστάσεις της τουρκικής TAI (Turkish Aerospace Industries), με ενσωμάτωση ορισμένων τμημάτων αεροσκαφών (π.χ. υπολογιστή αποστολής, συστημάτων επικοινωνίας, ορισμένων από τα ηλεκτρονικά συστήματα) στην «Airbus Espana». Ακόμα έγινε γνωστό ότι η Μαδρίτη εξετάζει σοβαρά το ενδεχόμενο να προμηθευτεί και το – υπό ανάπτυξη – τουρκικής σχεδίασης μαχητικό αεροσκάφος KAAN, το οποίο αναμένεται να βγει στην παραγωγή το 2030. Τουρκία και Ισπανία έχουν συνεργαστεί στη ναυπήγηση του ελικοπτεροφόρου ANADOLU, ενώ έχουν συμφωνήσει και στην από κοινού ανάπτυξη του μεγαλύτερου αεροπλανοφόρου στην Ευρώπη, μήκους 300 μέτρων (το γαλλικό «Charles de Gaule» και το βρετανικό «Queen Elizabeth» έχουν μήκος γύρω στα 280-284 μέτρα).
Στο έργο θα συμμετάσχει ο ισπανικός κολοσσός «Navantia» ενώ θα κατασκευαστεί σε ναυπηγείο της Κωνσταντινούπολης, ως «πρωτοβουλία που καθιστά το μελλοντικό αεροπλανοφόρο της Τουρκίας σε μια κατηγορία συγκρίσιμη όχι απλά με ευρωπαϊκά σκάφη, αλλά και με εκείνα που χειρίζονται οι ΗΠΑ και η Κίνα…», όπως σχολίαζαν στρατιωτικές ιστοσελίδες (www.armyrecognition.com).
Χαρακτηριστική είναι όμως και η διαρκής σύσφιξη των σχέσεων Τουρκίας και Ιταλίας, που εκτός από τη συγκρότηση και νέων σχημάτων συνεργασίας όπως αυτό που ίδρυσαν το καλοκαίρι με τη Λιβύη (κυβέρνηση Ντμπεϊμπά), αποτυπώνεται και στη στρατιωτική τους συνεργασία. Στη Σύνοδο Κορυφής που είχε στη Ρώμη με την Τζόρτζια Μελόνι, ο Ερντογάν επισήμανε ότι «Τουρκία και Ιταλία είναι δύο κρίσιμοι ΝΑΤΟικοί σύμμαχοι. Οι σχέσεις μας βελτιώνονται καθημερινά», ενώ η Ιταλίδα πρωθυπουργός τόνισε από τη μεριά της ότι «θέτουμε νέες βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη των εξαίρετων σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ιταλίας» που «θα μπορούσαν να αποτελέσουν το “Νούμερο 1” στη Μεσόγειο (…)».
Τον Μάρτη ο ιταλικός κολοσσός «Leonardo» και το τουρκικό μονοπώλιο «Baykar» υπέγραψαν νέα συμφωνία για την από κοινού παραγωγή μη επανδρωμένων εναέριων συστημάτων. Ακόμα, η «Baykar» εξαγόρασε την ιταλική αεροδιαστημική εταιρεία «Piaggio Aerospace». Για την αμυντική συνεργασία των δύο πλευρών, η Ρώμη έχει επισημάνει πως συζητιούνται και «επιχειρησιακές προτάσεις για την ενίσχυση της συνεργασίας», για «περαιτέρω ανταλλαγή σχετικά με την ανάπτυξη κοινού οράματος στο ΝΑΤΟ, ειδικά για την ευθύνη της Συμμαχίας απέναντι στη νότια πτέρυγά της, περιλαμβανομένης της αντιμετώπισης απειλών, κινδύνων και ευκαιριών που ενυπάρχουν σε αυτό».
Τα παραπάνω αναπτύσσονται και στη βάση της γοργής ανάπτυξης της πολεμικής τουρκικής βιομηχανίας: Μόνο στο χρονικό διάστημα 2015-2024 οι τουρκικές εξαγωγές οπλικών συστημάτων αυξήθηκαν κατά 103%, ενώ διεθνώς βρίσκεται στην 11η θέση…
Παζάρι και προτάσεις για «ό,τι περιπλέκει» τη συνεργασία
Κι ενώ τα αστικά επιτελεία αναγνωρίζουν μια σειρά πλεονεκτήματα που θα πρόσφερε η στενότερη στρατιωτική συνεργασία με την Τουρκία, την ίδια στιγμή εξετάζονται και «πρακτικές» ιδέες για να «διευθετηθούν» εμπόδια. Οπως αναφέρει το GMF στην ίδια ανάλυση, «αν ορισμένα κράτη – μέλη συνεχίζουν να εναντιώνονται σε στενότερους δεσμούς με την Τουρκία, η ΕΕ θα έπρεπε να διερευνήσει συνεργασίες “ad hoc” (σ.σ. κατά περίπτωση) με κράτη – μέλη που το επιθυμούν, σε τομείς όπως η αντιμετώπιση υβριδικών απειλών, η θαλάσσια ασφάλεια και η συνεργασία στην αμυντική βιομηχανία…».
Την ίδια στιγμή, πληθαίνουν συστάσεις για το πώς η διαπραγμάτευση για τη συμμετοχή της Τουρκίας στο «SAFE» μπορεί να αξιοποιηθεί για το παζάρι στις σχέσεις της με την Ελλάδα και την Κύπρο. Σε μακροσκελή ανάλυση που εμφανίστηκε πρόσφατα στην ιστοσελίδα του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) και εξηγεί την ανάδειξη της Τουρκίας «σε βασικό παράγοντα στο παγκόσμιο αμυντικό τοπίο», τονίζεται πως «η Τουρκία όχι μόνο έχει επιτύχει εξέχουσα θέση μέσω της πρωτοποριακής τεχνολογίας των drones της, αλλά έχει επίσης διαφοροποιήσει το χαρτοφυλάκιο εξαγωγών της ώστε να περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα αμυντικών προϊόντων, όπως τεθωρακισμένα οχήματα, ναυτικές κορβέτες και προηγμένα συστήματα επικοινωνίας». Ακόμα, ότι «ο έλεγχος που ασκεί η Τουρκία σε βασικούς διαδρόμους εφοδιασμού και η πρόσβαση σε κρίσιμες περιφερειακές πληροφορίες σημαίνουν ότι η τουρκική υποστήριξη είναι συχνά απαραίτητη για την επιτυχία των συλλογικών επιχειρήσεων (ΕΕ και ΝΑΤΟ)», αλλά και ότι «η τεχνογνωσία της Τουρκίας στον τομέα του ηλεκτρονικού πολέμου, των έξυπνων πυρομαχικών και των ασφαλών επικοινωνιών έχει εμπλουτίσει την τεχνολογική εργαλειοθήκη του ΝΑΤΟ, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η έγκαιρη, αξιόπιστη πληροφόρηση και η ταχεία αντίδραση». Υπογραμμίζεται ότι «η ενεργός συμμετοχή της Τουρκίας στα προγράμματα του ΝΑΤΟ παρέχει πολύτιμα μαθήματα για την πιθανή συμμετοχή της στο SAFE».
Στη βάση αυτή, συστήνεται στην ΕΕ «να εντείνει τον πολιτικό διάλογο με την Τουρκία για την αντιμετώπιση των μακροχρόνιων γεωπολιτικών εντάσεων», με δράση που «θα πρέπει να βασιστεί στη θετική δυναμική που έχει φέρει η Αγκυρα στις σχέσεις Τουρκίας – Ελλάδας τα τελευταία δύο χρόνια». Η πρόσφατη πρόταση Μητσοτάκη για άρση του casus belli αναφέρεται ότι θα ήταν «μία συμβολική, αλλά ισχυρή, δήλωση των προθέσεων της Τουρκίας», ενώ προτείνεται να τεθεί σε εφαρμογή και «η αιρεσιμότητα της ΕΕ (…) με τις Βρυξέλλες να καθησυχάζουν τα κράτη – μέλη ως προς τις προθέσεις της Αγκυρας, αλλά και να ωθούν την Τουρκία προς ειρηνική και αρμονική συνεργασία με κάθε κράτος – μέλος της ΕΕ», αλλά και «η δημιουργία ειδικών φόρουμ για τη συνεργασία στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, σε συνδυασμό με διπλωματική δέσμευση υψηλού επιπέδου», ώστε να δημιουργηθεί «μια ατμόσφαιρα αμοιβαίου σεβασμού και κοινών στόχων».
Σημειωτέον ότι στα θέματα που «περιπλέκουν» τις σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ περιλαμβάνεται η αγορά του ρωσικού πυραυλικού συστήματος «S-400» και «η άρνηση της Αγκυρας να αναγνωρίσει την Κύπρο», χωρίς καμία αναφορά στη στρατιωτική εισβολή του 1974 και την κατοχή του 33% της Κύπρου (κράτους – μέλους της ΕΕ) που συνεχίζεται μέχρι σήμερα…
ΕΥΡΩΑΤΛΑΝΤΙΚΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ
Κάθε βήμα κι ένα επικίνδυνο «προηγούμενο» αμφισβήτησης συνόρων και κυριαρχικών δικαιωμάτων
| Από την πρόσφατη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν |
Αν το ένα βασικό «πλοκάμι» των ιμπεριαλιστικών παζαριών που βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη είναι η συμμετοχή και το μερτικό από τον «πυρετό» της πολεμικής οικονομίας και των εξοπλισμών, το άλλο είναι η συμμετοχή στα ευρωατλαντικά ενεργειακά σχέδια που «τρέχουν» στην περιοχή.
Σχεδιασμοί που έχουν ως «ένα το κρατούμενο» τη διευθέτηση των διαφόρων «εκρεμμοτήτων», την «κοπτοραπτική» δηλαδή για τον καθορισμό ΑΟΖ και θαλάσσιων ζωνών, ως προϋπόθεση προκειμένου να «τρέξουν» όλες οι επιμέρους πλευρές του: Από τις έρευνες και την εξόρυξη υδρογονανθράκων μέχρι τις υποδομές για την εξαγωγή τους, και από τη χάραξη των ενεργειακών διαδρομών που θα διασχίζουν την περιοχή μέχρι τη μοιρασιά ανάμεσα στα διάφορα τμήματα του κεφαλαίου που «έχουν λαμβάνειν». Πρόκειται για ιμπεριαλιστικό παζάρι εφ’ όλης της ύλης – «παιχνίδι με τη φωτιά», που ανεξάρτητα από το πώς θα αποκρυσταλλωθεί σε αυτήν τη φάση, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα προσθέσει κι άλλη καύσιμη ύλη στους ανταγωνισμούς που ήδη «καίνε» τους λαούς της περιοχής, όπως δείχνουν η γενοκτονία στη Γάζα, οι επεμβάσεις σε Λίβανο, Συρία και Λιβύη από τους ΑμερικανοΝΑΤΟικούς, το Ισραήλ και τους συμμάχους τους, η συνεχιζόμενη κατοχή στην Κύπρο.
«Εποχή» ευρωατλαντικών «διασυνδέσεων» απέναντι στη Ρωσία…
Καθόλου τυχαία, στον απόηχο της πρότασης για σύγκληση 5μερούς Συνόδου στην Ανατολική Μεσόγειο για τον καθορισμό ΑΟΖ, ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης, πριν τη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του την περασμένη βδομάδα στο Λουξεμβούργο έστειλε μήνυμα προς την Αγκυρα ότι «είναι η εποχή των συνδέσεων, είναι η εποχή της συνδεσιμότητας, είναι η εποχή να κοιτάξουμε μεγαλύτερες περιφερειακές συνεργασίες (…) Είναι η εποχή να δούμε το μέλλον με όραμα. Οι διχόνοιες μόνο καταστροφικά αποτελέσματα μπορούν να έχουν».
Φυσικά, το «μεγάλο όραμα» στο οποίο κάλεσε ο Γεραπετρίτης το περιέγραφε προ ημερών ο Αμερικανός υπουργός Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκαμ, λέγοντας ότι «η ιδέα του άξονα Βορρά – Νότου, που ξεκινά και από την Ελλάδα, σε συνδυασμό με τη συμμετοχή της στο σχήμα “3+1”, δημιουργεί τεράστιες ευκαιρίες για να σπάσει η ενεργειακή εξάρτηση της Ανατολικής Ευρώπης από τη Ρωσία. Αυτό, ακόμα περισσότερο και από το ΝΑΤΟ, θα σταματήσει την απειλή συγκρούσεων στα σύνορα εκείνα, οι οποίες διαρκούν πάνω από έναν αιώνα». Οσο για το πώς εννοούν οι ιμπεριαλιστές αυτό το τελευταίο και τα περί «ασφάλειας» και «σταθερότητας», τα εξήγησε σε άλλη συνέντευξή του (βλ. σχετικό θέμα) όπου περιέγραφε το πώς η ενεργειακή αυτάρκεια των ΗΠΑ αποτελεί προϋπόθεση για να καταφέρνουν πολεμικά πλήγματα στους ανταγωνιστές τους…
Πιο αναλυτικός, ο Αμερικανός πρώην πρέσβης στην Αθήνα και υφυπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, Πάιατ, περιγράφοντας τα βήματα που έχουν κάνει Ελλάδα και Τουρκία σε υποδομές οι οποίες υπηρετούν τα αμερικανικά προτάγματα, είπε ότι οι εκκολαπτόμενες «διευθετήσεις» στην Ανατολική Μεσόγειο και το ελληνοτουρκικό «παζάρι» είναι «από τα πράγματα που συμβάλλουν στα συμφέροντα μιας εταιρείας όπως η “Chevron”», για να προσθέσει πως «ο άμεσος θετικός διάλογος μεταξύ των δύο πρωτευουσών, Αγκυρας και Αθήνας, είναι μεγαλύτερο μήνυμα εμπιστοσύνης. Κοιτάζοντας το μέλλον, πιστεύω ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες δυνατότητες για ευρύτερη περιφερειακή συνεργασία, όπως έχουμε συζητήσει στο παρελθόν. Είτε πρόκειται για τον κάθετο διάδρομο, για τη μεταφορά καθαρής ηλεκτρικής ενέργειας από την Αίγυπτο στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας, είτε για πολλά άλλα έργα, όπως ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου, που βασίζεται εξολοκλήρου στη συνεργασία της BOTAS στην Τουρκία και του αγωγού TAP που μεταφέρει φυσικό αέριο στην Ιταλία. Το γεωπολιτικό κέντρο βάρους της Ευρώπης μετατοπίζεται νότια και ανατολικά, και η Ελλάδα και η Τουρκία βρίσκονται ακριβώς στη μέση αυτού του σεναρίου».
Αποτύπωσε δηλαδή το πώς προϋπόθεση για να προχωρήσει το αμερικανικό «σενάριο» στην Ενέργεια είναι να τρέξουν οι επικίνδυνες «διευθετήσεις» στα Ελληνοτουρκικά, συνολικά στην Ανατολική Μεσόγειο.
…επικίνδυνοι κρίκοι στην αλυσίδα
Ακολούθησε μια επικίνδυνη αλυσίδα εξελίξεων που αποτυπώνει το ιμπεριαλιστικό παζάρι στο παρασκήνιο, διάφορα επεισόδια του οποίου αποκαλύπτονται ξανά τις μέρες αυτές.
Καταγράφουμε ενδεικτικά ορισμένους από τους κρίκους αυτούς που επιβεβαιώνουν το πώς κάθε βήμα στον ευρωατλαντικό ενεργειακό σχεδιασμό προσθέτει και ένα πετραδάκι αμφισβήτησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων, πηγαίνοντας χέρι – χέρι με την επιχείρηση επικίνδυνων «διευθετήσεων» που απειλούν τους λαούς:
- Η δημοσίευση των χαρτών για τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ) από την ελληνική κυβέρνηση (σχεδιασμός άμεσα συνδεδεμένος με την υλοποίηση των ενεργειακών και άλλων επιχειρηματικών σχεδιασμών), με τις θαλάσσιες ζώνες που διεκδικεί, και οι αντίστοιχοι χάρτες από την Αγκυρα, με την κυβέρνηση να διαρρέει τότε πως «είναι σοβαρή εξέλιξη το γεγονός ότι και οι δύο χώρες έχουν καταθέσει τις θέσεις τους για τα Απώτατα Δυνητικά Ορια» και πως «έχουμε δεδομένα, κάτι που δεν είχαμε πριν (…) πιο εμπεριστατωμένα αν καταλήξουμε να πάμε στη Χάγη».
- Η απόφαση για «αναβάθμιση» του East Med Gas Forum (Φόρουμ για το φυσικό αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο με έδρα το Κάιρο, ο «πρώτος διακυβερνητικός ενεργειακός οργανισμός της περιοχής», που διαμορφώθηκε το 2019 με «χορηγίες» των ΗΠΑ), στο πλαίσιο του 1ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας – Αιγύπτου, τον περασμένο Μάη. Ακολούθησε, μια βδομάδα μετά, μνημόνιο διμερούς συνεργασίας Τουρκίας – Αιγύπτου στους τομείς των υδρογονανθράκων και της εξόρυξης «σε τομείς όπως το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο, η γεωθερμία, το υδρογόνο αλλά και κρίσιμα ορυκτά», όπως και η συμφωνία της κρατικής ενεργειακής τουρκικής BOTAS και της αιγυπτιακής EGAS για τη λειτουργία (για πρώτη φορά στο εξωτερικό) Πλωτής Μονάδας Αποθήκευσης και Αεριοποίησης Φυσικού Αερίου (FRSU) της BOTAS στην Αίγυπτο.
- Η συμμετοχή της «Chevron» στους διαγωνισμούς για έρευνες στα θαλάσσια «οικόπεδα» νότια της Κρήτης, όπως και η επανεκκίνηση των διαγωνισμών για τα αντίστοιχα «οικόπεδα» της Λιβύης, η οποία σύμφωνα με τον Τύπο έγινε κατόπιν παρότρυνσης της «Chevron», αφού αυτά «γειτνιάζουν με τις δύο νέες παραχωρήσεις της Κρήτης, κάτι που για τις πετρελαϊκές μεταφράζεται σε οικονομίες κλίμακας όσον αφορά τις δαπάνες για έρευνες, αφού στην ουσία αποτελούν μια ενιαία περιοχή». Κινήσεις που συνοδεύτηκαν από τη ρηματική διακοίνωση στον ΟΗΕ τον περασμένο Ιούνη από τη «διεθνώς αναγνωρισμένη» κυβέρνηση στη Λιβύη, η οποία κατηγορεί την Ελλάδα για παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, με «μπούσουλα» το απαράδεκτο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Η ελληνική κυβέρνηση μάλιστα όχι απλά επιστράτευσε τον επικίνδυνο εφησυχασμό, αλλά πλάσαρε και την εντελώς επικίνδυνη «θεωρία» ότι …η αγορά κρίνει ποια είναι τα κυριαρχικά δικαιώματα!
- Το «πάγωμα» του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, που αποτέλεσε επί της ουσίας έμμεση αναγνώριση των αξιώσεων της τουρκικής αστικής τάξης στην περιοχή και έχει οδηγήσει στην ένταση του παζαριού, με την εμπλοκή και της ΕΕ, η οποία αντιμετωπίζει την Τουρκία ως «στρατηγικό εταίρο» στην περιοχή.
- Η συνάντηση Ερντογάν – Τραμπ τον Σεπτέμβρη, όπου αποτυπώθηκε ο αναβαθμισμένος ρόλος της Τουρκίας στα αμερικανοΝΑΤΟικά σχέδια στην περιοχή, και στο περιθώριο της οποίας υπογράφηκαν συμφωνίες δισεκατομμυρίων στην Ενέργεια, όπως η 20ετής συμφωνία προμήθειας αμερικανικού LNG στην τουρκική BOTAS και το «Μνημόνιο Στρατηγικής Συνεργασίας στον Τομέα της Πολιτικής Πυρηνικής Ενέργειας», χόντρυνε το παζάρι (και οι αμερικανικές πιέσεις) για την «ενεργειακή απεξάρτηση» της Τουρκίας από τη Ρωσία, με αντάλλαγμα αναβαθμισμένες θέσεις στην περιοχή και εξοπλισμούς.
- Η πρόσφατη συμφωνία οριοθέτησης Κύπρου – Συρίας, ενώ την ίδια ώρα ξεπαγώνουν τα διχοτομικά σχέδια για το νησί, με επίκεντρο και την «ισότιμη» πρόσβαση των Κατεχόμενων στον ενεργειακό πλούτο του νησιού, και ενώ τα σχέδια ΝΑΤΟποίησης του νησιού «τρέχουν» με πολύ γρήγορους ρυθμούς.
Κορυφή αυτού του επικίνδυνου «παγόβουνου» είναι και οι κινήσεις για τη σύγκληση της «πολυμερούς» Διάσκεψης για τη Μεσόγειο, με βασικό στόχο των καθορισμό ΑΟΖ προκειμένου να «τρέξουν» τα ευρωατλαντικά σχέδια. Αλλη μια επικίνδυνη «ψηφίδα» στο μωσαϊκό της εμπλοκής, που χρειάζεται να σημάνει «συναγερμό>> για το εργατικό λαικό κίνημα.
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Είναι και αυτό που ονομάζουμε ευθύνη…
Συνέντευξη με την Ιρανή σκηνοθέτιδα Σεπιντέ Φαρσί για την ταινία «Κράτα την ψυχή σου στο χέρι και περπάτα» – ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο από την κατεστραμμένη Γάζα
«Για 300 ημέρες, με συνόδευε η Anya – η φωτογραφική μου μηχανή και καλύτερη παρέα μου – που ήξερε πώς να αποτυπώνει, πώς να τραβήξει τις φωτογραφίες που ήθελα.
Τριακόσιες μέρες εγώ και τα αδέρφια μου πεθαίνουμε σε αυτή τη σφαγή… Για τριακόσιες μέρες, βλέπουμε μόνο τα κόκκινα και μαύρα χρώματα, μυρίζουμε το άρωμα του θανάτου, τρώμε αψιθιά και δεν αγγίζουμε τίποτα παρά μόνο πτώματα…
Τίποτα δεν μπορεί να με κάνει να σταματήσω. Βγαίνω στον δρόμο κάθε μέρα, χωρίς προορισμό. Θέλω ο κόσμος να βλέπει αυτό που βλέπω εγώ. Αποτυπώνω όσα εξιστορούν αυτή την περίοδο της ζωής μου. Αποτυπώνω αυτή την ιστορία για την οποία μπορεί να ακούσουν τα παιδιά μου, και ίσως όχι…
Αν πεθάνω, θέλω έναν δυνατό θάνατο. Δεν θέλω να είμαι απλώς έκτακτες ειδήσεις ή ένας αριθμός σε μια ομάδα, θέλω ο θάνατός μου να ακουστεί στον κόσμο, να δημιουργήσει έναν αντίκτυπο που θα παραμείνει στον χρόνο και μια διαχρονική εικόνα, που δεν μπορεί να θαφτεί από τον χρόνο ή τον τόπο…».
Λόγια της Παλαιστίνιας Φατμά Χασόνα λίγο καιρό πριν… Της Φατμά με το περήφανο χαμόγελο, τα απλά όνειρα και τη μεγάλη καρδιά… Της Φατμά της Γάζας… Της Φατμά που δεν υπάρχει πια, αφού στοχευμένος ισραηλινός βομβαρδισμός τής πήρε τη ζωή, την περασμένη άνοιξη. Λίγες ώρες πριν, είχε μάθει ότι η ταινία που έκαναν μαζί με την Σεπιντέ Φαρσί, «Κράτα την ψυχή σου στο χέρι και περπάτα» (Put your Soul on your Hand and Walk), είχε επιλεγεί να συμμετάσχει στο παράλληλο πρόγραμμα του Φεστιβάλ των Καννών.
Ετσι, τα λόγια της έγιναν προφητικά… Πράγματι, ο θάνατός της ήταν εκκωφαντικός. Και όμως εξακολουθεί να είναι παρούσα. Η Φατμά «ζει» στα γκράφιτι στους δρόμους όλου του κόσμου, «ζει» σε κάθε «Λευτεριά στην Παλαιστίνη» που ακούγεται στην κινηματογραφική αίθουσα, ζει στην τέχνη των δημιουργών που μετά τον θάνατό της υπέγραψαν κείμενο που έλεγε: «Ας αρνηθούμε να αφήσουμε την τέχνη μας να είναι συνένοχος στο χειρότερο. Ας ξεσηκωθούμε. Ας ονομάσουμε την πραγματικότητα…».
| © FATMA HASSONA |
Η συγκλονιστική ταινία – ντοκουμέντο θα ξεκινήσει να προβάλλεται στους ελληνικούς κινηματογράφους από την Πέμπτη 6 Νοέμβρη.
Εμείς συναντηθήκαμε με την Ιρανή σκηνοθέτιδα της ταινίας, Σεπιντέ Φαρσί, όταν επισκέφθηκε τη χώρα μας για την πρώτη προβολή του ντοκιμαντέρ στις Νύχτες Πρεμιέρας. Μιλώντας στα Ελληνικά – αγαπά πολύ την ελληνική γλώσσα – η Σεπιντέ Φαρσί μιλά στον «Ριζοσπάστη» για τη γνωριμία της με την Φατμά, τα συναισθήματά της, τι ήταν αυτό που ήθελε να αποδώσει, αλλά και για το πώς έγινε κατορθωτό να γυριστεί η ταινία με κινητό τηλέφωνο…
Τι κάνουν; Πώς ζουν; Πώς αντέχουν;
Στην αρχή της συζήτησής μας με την Σεπιντέ, της ζητάμε να γυρίσει πίσω τον χρόνο και να μας πει πώς ξεκίνησαν όλα:
«Στις 7 Οκτώβρη του ’23 έτυχε να βρίσκομαι σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ. Από τις πρώτες κιόλας μέρες με συγκλόνισε ο τρόπος που προβάλλανε το γεγονός. Πολύ γρήγορα, επίσης, αρχίσαμε να γινόμαστε μάρτυρες μιας άνευ προηγουμένου επίθεσης στον παλαιστινιακό λαό. Και αυτό που με ενόχλησε περισσότερο απ’ όλα, ήταν ότι δεν δινόταν κανένα βήμα σε αυτόν τον λαό. Δεν ήταν πουθενά. Κανείς δεν ρωτούσε: Τι κάνουν; Πώς ζουν; Πώς αντέχουν;
Και παρόλο που δεν επιτρέπονται ξένα μέσα στη Γάζα, ακόμα κι όταν οι Παλαιστίνιοι είπαν ότι μπορούμε να το κάνουμε εμείς, να ενημερώνουμε, έχουμε δημοσιογράφους, τους αντιμετώπισαν σαν υπερασπιστές της Χαμάς και ότι δεν λένε την αλήθεια.
| © FATMA HASSONA |
Αποφάσισα, λοιπόν, ότι δεν μπορούσα να κάθομαι και να παρακολουθώ απλά. Δεν μπορούσα να το αντέξω! Και έτσι πήρα ένα εισιτήριο και έφτασα στην Αίγυπτο. Τα σύνορα βέβαια με την Παλαιστίνη είχαν κλείσει…».
Μέχρι και τη στιγμή που η Σεπιντέ φτάνει στην Αίγυπτο και εγκαθίσταται στη συνοικία Νάσερ του Καΐρου, όπου μένουν και πολλοί Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, δεν έχει κατασταλάξει ακόμα στο τι θέλει να κάνει. «Ξεκίνησα να παίρνω συνεντεύξεις. Ομως συνέχιζα να ψάχνω τη φωνή της Γάζας, τη φωνή των Παλαιστίνιων που ήταν μέσα στην κόλαση του πολέμου».
Οπως η ίδια παραδέχεται στην κουβέντα μας, ίσως επειδή το έχει βιώσει και εκείνη ως έφηβη, η έναρξη του πολέμου είναι κάτι πολύ σημαντικό και ιδιαίτερο. Υπάρχει το πριν και το μετά. «Και έτσι έψαχνα κάποιον να μου πει πώς είναι να ζεις και να επιμένεις μέσα σε συνθήκες πολέμου».
Η γνωριμία με την Φατμά και η μαγεία του κινηματογράφου
Και τότε έμαθε για την Φατμά, μια νεαρή κοπέλα, φωτογράφο, που ζούσε στη Γάζα. «Κατόρθωσα και απέκτησα επαφή μαζί της. Αυτό ήταν! Από την πρώτη στιγμή που μιλήσαμε, κατάλαβα ότι ήθελα την Φατμά για την ταινία μου. Αυτή ήταν η ταινία μου».
Για την Σεπιντέ αυτή είναι η μαγεία των ανθρώπινων συναντήσεων, αλλά και του κινηματογράφου…
| © FATMA HASSONA |
Ο πυρήνας της ταινίας δημιουργήθηκε από τις πρώτες κιόλας συνομιλίες τους. Η Φατμά ανέλαβε να γίνει τα μάτια της Σεπιντέ, αλλά και του καθένα από εμάς για το τι συμβαίνει στη Γάζα. «Μοιραζόταν φωτογραφίες μαζί μου, ενώ παράλληλα μιλάγαμε για τη ζωή της, τα συναισθήματά της… Στην πορεία ξεκίνησε να κάνει βιντεάκια. Στην αρχή πιο δειλά… Οι συζητήσεις μας δεν σταματούσαν… Και τα έκανε όλα αυτά μέσα σε απίστευτα δύσκολες συνθήκες, συνθήκες που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε στην ολότητά τους. Φανταστείτε, μόνο, ότι για να βρει σήμα και να μιλήσουμε, ή για να φωτογραφήσει μια επίθεση μπορεί να περπατούσε και μια ώρα μακριά από το σπίτι της…
Πέρσι το καλοκαίρι μου έστειλε ένα πλάνο μέσα από αυτοκίνητο που αποτύπωνε την κατεστραμμένη Γάζα». Της λέμε ότι μας συγκλόνισε… Η ίδια μας απαντά πως όταν το είδε, κατάλαβε ότι έχει το τέλος της ταινίας της.
Ποια όμως ήταν η βαθύτερη ανάγκη της; «Ηθελα να δείξω τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος, να ζεις σε αυτές τις συνθήκες και να κρατάς την ουσία σου». Αυτό ήθελε να αποτυπώσει. «Οπως και το χαμόγελό της, τα όνειρά της, την απλότητά της, την ηρεμία της, τη μεγάλη δύναμη που κουβαλούσε στην καρδιά της».
Και αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι μόνο της Φατμά. Είναι όλων των Παλαιστίνιων γυναικών. «Ελπίδα, πίστη και περηφάνια. Ετσι έχουν μάθει να ζουν», μας λέει η Σεπιντέ.
| © FATMA HASSONA |
Αυτός είναι και ο λόγος που στην αφίσα της ταινίας απαθανατίζεται μόνο το πρόσωπο της Φατμά. «Δεν υπάρχει ο θάνατος, αν και παραμονεύει… Και ξέρετε, για μένα το πρόσωπο της Φατμά μού θυμίζει την Παλαιστίνη… Οπως θα δείτε και εσείς στην ταινία, με την πάροδο του χρόνου μπορεί κανείς να παρατηρήσει τις αλλαγές που επιφέρουν πάνω της οι συνεχιζόμενες σφαγές… Βλέπεις πώς χειροτερεύει, πώς αντιδρά, πώς αλλάζει: Στην έκφραση, στο δέρμα, στα μάτια, στο χαμόγελο…».
Η φωτογραφική μηχανή σαν όπλο
Οσο για τον ρόλο της Τέχνης σε «σκοτεινούς καιρούς», η Σεπιντέ Φαρσί επιλέγει να απαντήσει δανειζόμενη τα λόγια της Φατμά: «Η φωτογραφική μηχανή μου είναι σαν όπλο, είναι το δικό μου όπλο». Και συλλογιζόμενη προσθέτει ότι «υπάρχουν και απλά πράγματα που δεν ξεχνιούνται. Η Φατμά ήθελε να ζήσει μια απλή ζωή. Αυτό έλεγε, συμπληρώνοντας αμέσως μετά ότι δεν μας αφήνουν…».
Ηθελε να πει λοιπόν την ιστορία της; «Πράγματι, αυτό ήθελε, να πει την ιστορία τη δικιά της, την ιστορία του λαού της. Και το πέτυχε… Οπως κατάφερε και ο θάνατός της να μην είναι αθόρυβος…
Δεν θα ξεχάσω τη μέρα που την ενημέρωσα ότι διάλεξαν την ταινία μας για να παιχτεί στο Φεστιβάλ Καννών. Πώς έλαμψε ξανά! Και στη συνέχεια, την επόμενη μέρα τη στοχευμένη επίθεση εναντίον της, που οδήγησε στον θάνατό της…».
Και ξαναγυρνώντας στο ερώτημά μας για τον ρόλο της Τέχνης και του καλλιτέχνη, προσθέτει: «Είναι και αυτό που ονομάζουμε ευθύνη… Η μητέρα της μου έγραψε κάτι πολύ ωραίο… Κάνε ό,τι μπορείς σαν να ήταν η Φατμά μαζί σου, κάνε και περισσότερα…».
Α. – Π.
Σάββατο 1 Νοέμβρη 2025 – Κυριακή 2 Νοέμβρη 2025
50 χρόνια από τη δολοφονία του Πιέρ Πάολο Παζολίνι
Ο ποιητής των προλετάριων, που δεν χώρεσε στην εποχή του
«
Η αλήθεια δεν είναι ποτέ επαναστατική, όταν γίνεται αποδεκτή χωρίς πόνο», έγραφε κάποτε ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι.
50 χρόνια μετά την άγρια δολοφονία του, η φράση αυτή μοιάζει να αιωρείται πάνω από μια Ευρώπη που ξαναβυθίζεται στην υποκρισία, στη φτώχεια και την απανθρωπιά.
Yπήρξε μια από τις πιο ανυπότακτες και ριζοσπαστικές μορφές της ευρωπαϊκής διανόησης του 20ού αιώνα. Ποιητής, σκηνοθέτης, δάσκαλος, μυθιστοριογράφος, γλωσσολόγος, κριτικός, αρθρογράφος, πολιτικός στοχαστής, δοκιμιογράφος, λαογράφος, ασυμβίβαστος κομμουνιστής, μάρτυρας της ίδιας του της εποχής.
Ο Παζολίνι, ο μεγάλος αιρετικός, ήταν ένας άνθρωπος που τόλμησε να κοιτάξει τη ζωή – και τον εαυτό του – χωρίς να φοβηθεί την αλήθεια.
50 χρόνια από τον βίαιο θάνατό του, στην Οστια, η σκιά του παραμένει βαριά πάνω από την Ιταλία και τη σύγχρονη Ευρώπη, γιατί ο Παζολίνι δεν ήταν απλώς ένας καλλιτέχνης, ήταν η ένοχη συνείδηση μιας κοινωνίας που προτίμησε να τον εξοντώσει παρά να τον ακούσει.
Εκείνος πίστευε πως αυτό που προκαλούσε τόση εχθρότητα απέναντί του, ήταν η ανεξαρτησία του, που ήταν όμως και η δύναμή του. Μόνο που αυτό είχε συνέπεια τη μοναξιά, που ήταν η αδυναμία του.
«Η καταναλωτική κοινωνία είναι ο νέος φασισμός»
Αξίζει να επισημάνουμε ότι από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και ιδίως στη δεκαετία του ’70, ο Παζολίνι διατύπωσε μια θέση που σήμερα μοιάζει προφητική.
«Ο νέος φασισμός δεν είναι πια κραυγαλέος, αλλά καταναλωτικός», έλεγε. «Δεν επιβάλλει τον φόβο, επιβάλλει την επιθυμία. Δεν βασανίζει το σώμα, διαφθείρει τη συνείδηση.
Δεν χρειάζεται στρατόπεδα – αρκεί η τηλεόραση, η διαφήμιση, η βιομηχανία του θεάματος».
Γι’ αυτόν ο μαρξισμός δεν ήταν σύνολο συνθημάτων, αλλά τρόπος να βλέπεις την αλήθεια πίσω από το θέαμα.
Πίστευε ότι ο καπιταλισμός δεν αλλάζει μόνο την οικονομία, αλλάζει τον άνθρωπο.
Εβλεπε την εποχή του να μετατρέπεται σε μηχανή κατανάλωσης και ομοιομορφίας, έβλεπε τον άνθρωπο να χάνει την ψυχή του μέσα στην ευμάρεια, γι’ αυτό έγραφε, κινηματογραφούσε, προκαλούσε, γνωρίζοντας πως ο πολιτισμός είναι το πρώτο πεδίο της ταξικής μάχης. Προειδοποίησε ότι η κοινωνία της αφθονίας θα γεννήσει ανθρώπους χωρίς ψυχή, όμοιους με τους δυνάστες τους, εργάτες χωρίς ταξική μνήμη, μια ανθρωπότητα ήσυχη, υπάκουη, ευτυχισμένη μέσα στην αποχαύνωση και την αλλοτρίωση.
«Oταν δεν παίρνεις θέση, είσαι συνένοχος»
Γεννημένος το 1922 στην Μπολόνια, ο Παζολίνι μεγάλωσε μέσα στην Ιταλία του φασισμού. Γιος στρατιωτικού, έμαθε νωρίς τι σημαίνει πειθαρχία, αλλά και τι σημαίνει να τη σπας. Υπήρξε εχθρός κάθε επιβολής, βυθίστηκε στα προβλήματα των φτωχών και των περιθωριοποιημένων, σαν αληθινός κομμουνιστής, με το βλέμμα στραμμένο στην κοινωνική ύλη, όχι στην αισθητική αυτάρκεια. Από νωρίς ένιωσε ότι ο καλλιτέχνης δεν έχει το δικαίωμα να είναι ουδέτερος, «όταν δεν παίρνεις θέση, είσαι συνένοχος», έλεγε, και ότι η γλώσσα δεν είναι στολίδι, αλλά όπλο. Από τα πρώτα του χρόνια ήρθε σε ρήξη με τον πατέρα του, αλλά και με το καθεστώς, αρνούμενος να σωπάσει.
Η φτώχεια της επαρχίας, οι εργάτες, οι αγρότες, οι παραγκουπόλεις της Ρώμης έγιναν για εκείνον ταυτότητα.
Δεν μιλούσε απλώς για τους φτωχούς, ήταν μαζί τους, ζούσε ανάμεσά τους, έγραφε γι’ αυτούς, τους κινηματογραφούσε, τους ύψωνε απέναντι σε μια κοινωνία που τους περιφρονούσε.
Πίστεψε ότι ο μαρξισμός είναι το μοναδικό εργαλείο που μπορεί να εξηγήσει την κοινωνική αδικία. Δεν εγκατέλειψε την ιδεολογία του, ούτε μετά τη διαγραφή του από το Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας, το 1949.
Η τέχνη ως πράξη πολιτική
Ο Παζολίνι δεν διαχώρισε ποτέ την τέχνη από την πολιτική.
Η ποίησή του, όπως και το σινεμά που έγινε κραυγή ταξικής συνείδησης.
Από το «Accattone» το 1961 έως το «Mamma Roma» το 1962, οι φτωχοί καταγράφονται ως φορείς ιερότητας κι όχι αντικείμενα λύπησης. Φωτίζει με συγκλονιστικό τρόπο τη ζωή των προλετάριων των ρωμαϊκών προαστίων, εκείνων που η αστική κοινωνία αποκαλεί «περιθώριο».
Μέσα από την κάμερά του, αυτό το «περιθώριο» αποκτά πρόσωπο, πάθος, θρησκευτική ιερότητα. Οι ήρωές του δεν είναι εγκληματίες, αλλά μάρτυρες της αδικίας και της εκμετάλλευσης.
Η κάμερα του Παζολίνι δεν τους παρατηρεί απλώς, τους αγκαλιάζει.
Δεν κατασκοπεύει, κατανοεί και συμπαραστέκεται.
Με το «Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον» το 1964, ανατρέπει τα πάντα: Ενας άθεος κομμουνιστής σκηνοθετεί την – ίσως – πιο πνευματική ταινία όλων των εποχών. Ο Χριστός του Παζολίνι είναι ένας επαναστάτης προφήτης, φτωχός, οργισμένος, ανθρώπινος, η μορφή μιας ταξικής εξέγερσης. Ενας επαναστάτης που μιλά για αγάπη ως πράξη ρήξης. Ο πρώτος εξεγερμένος της Ιστορίας, ένας άνθρωπος που στάθηκε απέναντι στην εξουσία με την απόλυτη αθωότητα της αλήθειας. Η τέχνη του Παζολίνι δεν ενδιαφέρεται να συγκινήσει, θέλει να καταγγείλει.
Ενάντια σε όλους
Το θάρρος του να λέει την αλήθεια τον έκανε ενοχλητικό. Ο Παζολίνι δεν χάιδευε αυτιά, σκάλιζε πληγές, γιατί πίστευε πως μόνο μέσα από την πληγή μπορεί να γεννηθεί η αλήθεια.
Οσο για τον έρωτα, αυτόν ο Παζολίνι τον θεωρούσε πολιτική πράξη. Ο τρόπος που έγραφε για το σώμα, για τη σάρκα, για την ντροπή και την επιθυμία, ήταν μια μορφή αποκαθήλωσης του αστικού ψεύδους.
Πίστευε πως η αληθινή απελευθέρωση είναι ολική, κοινωνική, σεξουαλική, πνευματική. Γι’ αυτό και το έργο του «Salo ή 120 μέρες στα Σόδομα» το 1975, εκτός από μια ταινία – σοκ, είναι μια αλληγορία της εξουσίας. Σ’ αυτήν την ταινία, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ο επικήδειος του δυτικού πολιτισμού, σφράγισε την τελευταία του κατάθεση, η εξουσία είναι σαδιστική από τη φύση της, και ο άνθρωπος, όταν μετατραπεί σε «πράγμα», γίνεται σκιά του εαυτού του.
Η βία, η ταπείνωση, η σεξουαλική εκμετάλλευση, είναι οι μηχανισμοί ενός συστήματος που έχει κάνει το σώμα εμπόρευμα και την ψυχή σκουπίδι.
Το τέλος ενός ανυπότακτου
Στις 2 Νοέμβρη του 1975, το σώμα του Παζολίνι βρίσκεται διαμελισμένο στην παραλία της Οστια, έξω από τη Ρώμη.
Η επίσημη εκδοχή μίλησε για «έγκλημα πάθους».
Η πραγματικότητα όμως (όπως και το έργο του) δεν ήταν τόσο απλή.
Πολλοί πίστεψαν – και όχι άδικα – ότι δολοφονήθηκε για τις πολιτικές του αποκαλύψεις, για τα κείμενα που ετοίμαζε, για την τόλμη του να μιλά για τις διασυνδέσεις κράτους, μαφίας και εξουσίας. Οι περισσότεροι που μελέτησαν τη ζωή του βλέπουν στον θάνατό του το ίδιο μοτίβο που διέγνωσε ο ίδιος: Η εξουσία εξοντώνει ό,τι την αποκαλύπτει.
Μέχρι σήμερα η υπόθεση παραμένει ανοιχτή. Αλλά η αλήθεια είναι ότι ο Παζολίνι δολοφονήθηκε δύο φορές: Μία σωματικά, στην Οστια, και μία πνευματικά, από μια κοινωνία που δεν άντεξε να δει στον καθρέφτη, μέσα από τα μάτια του.
Εκείνος πάντως άφησε πίσω του μια πολύτιμη παρακαταθήκη.
- Την αξία της αλήθειας χωρίς στολίδια.
- Την πίστη ότι η τέχνη μπορεί να είναι επαναστατική όταν αποκαλύπτει την ψευδαίσθηση του πολιτισμού.
- Την υπενθύμιση ότι η ποίηση, χωρίς επαναστατική πράξη, γίνεται διακόσμηση.
Σε μια εποχή που οι περισσότεροι διανοούμενοι φοβούνται να μιλήσουν, ο Παζολίνι παραμένει σύμβολο θάρρους. Σε μια κοινωνία όπου τα πάντα πωλούνται, εκείνος έμεινε απρόσβλητος από την αγορά. Σε έναν κόσμο που αναπαράγει το ψεύτικο, εκείνος δολοφονήθηκε, υπερασπίζοντας το αληθινό.
Και όσο η κοινωνία βυθίζεται ξανά στην αδικία, όσο οι κυβερνήσεις επαναφέρουν τη βαρβαρότητα με δημοκρατικό περίβλημα, όσο η τέχνη μετατρέπεται σε προϊόν, η φωνή του Παζολίνι αντηχεί πιο επίκαιρη από ποτέ:
«Εχασα τους νέους γιατί έγιναν όμοιοι με τους αφεντάδες τους.
Αλλά δεν θα πάψω να φωνάζω,
γιατί το να σωπαίνεις είναι συνενοχή».
Προείδε το μέλλον
Ισως τελικά αυτός ο μεγάλος καλλιτέχνης να μην ανήκε στο παρελθόν, αλλά στο μέλλον.
Σ’ εκείνο που δεν έφτασε ποτέ.
Στο μέλλον που θα γεννηθεί όταν ο άνθρωπος πάψει να μετριέται με βάση την αγορά, όταν ο πολιτισμός πάψει να είναι εμπόρευμα, όταν ο λόγος ξαναγίνει όπλο και προσευχή μαζί.
Ο Παζολίνι υπήρξε ο καλλιτέχνης που πλήρωσε με το σώμα του το κόστος τού να μιλάς όταν δεν πρέπει. Δολοφονήθηκε από έναν κόσμο που δεν ήθελε να τον ακούσει, αλλά και που δεν κατάφερε να τον θάψει.
Η διαθήκη του δεν είναι η αισθητική του, αλλά η ευθύνη του. Ο τρόπος του να δείχνει την πληγή χωρίς αισθηματολογία, τον ταξικό πόνο χωρίς ρητορεία, τον έρωτα χωρίς υποκρισία, την εξουσία χωρίς μεταφορές. Οσο η ανθρωπότητα υποκρίνεται ότι τάχα προοδεύει ενώ υποδουλώνεται, ο Παζολίνι δεν γίνεται να ανήκει στο παρελθόν.
Μπορεί να δολοφονήθηκε μια τέτοια μέρα στην Οστια, όμως είναι ζωντανός κάθε φορά που κάποιος αρνείται να υποταχθεί.
Είναι εκεί σε κάθε δημιουργό που γράφει χωρίς να φοβάται, σε κάθε εργάτη που υψώνει τη φωνή του, σε κάθε άνθρωπο που υπερασπίζεται την αλήθεια, ακόμη κι αν ξέρει πως θα πληρώσει γι’ αυτήν.
Ο Παζολίνι υπήρξε ο διανοούμενος που δεν ζήτησε να τον αγαπήσουν, ζήτησε να τον αντέξουν. Εξόργισε τη Δεξιά, συγκρούστηκε με την ιταλική Αριστερά, προσέβαλε τα ήθη, αμφισβήτησε τους μύθους κι άνοιξε πληγές εκεί όπου άλλοι ήθελαν να βάλουν επίδεσμο.
Δεν ήθελε να είναι δίκαιος, ήθελε να είναι αληθινός. Και η αλήθεια, όταν ειπωθεί χωρίς φόβο, είναι πάντοτε βίαιη. Η Ευρώπη που περιέγραψε είναι μια ήπειρος χωρίς ελευθερία, χωρίς δικαιοσύνη, χωρίς μνήμη. Η καταναλωτική υπνοβασία που κατήγγειλε, έγινε καθημερινότητα. Τα ΜΜΕ που προέβλεψε ως όργανα χειραγώγησης έχουν γίνει παγκόσμιο διανοητικό καθεστώς. Η τέχνη που φοβόταν ότι θα εκπορνευθεί στο εμπόριο, έχει πια παραδοθεί.
Ο άγριος θάνατός του στην Οστια δεν ήταν το τέλος αλλά το επιχείρημα. Απέδειξε ότι όποιος φωτίζει εκεί που απαγορεύεται, γίνεται στόχος. Ομως εκεί όπου σταματά το σώμα, αρχίζει ο μύθος. Κι ο Παζολίνι είναι παρών, όχι επειδή τον τιμούμε, αλλά επειδή τον επιβεβαιώνουμε καθημερινά με τον τρόπο που βυθιζόμαστε ως κοινωνίες. Είναι παρών, γιατί ο κόσμος που κατήγγειλε είναι ακόμη εδώ.
Κλείνοντας αυτό το κείμενο θυμίζω ένα κείμενό του με τίτλο:
ΣΤΟ ΕΘΝΟΣ ΜΟΥ
Οχι λαός αραβικός, όχι λαός βαλκανικός, ούτε λαός αρχαίος,
αλλά έθνος ζωντανό, έθνος ευρωπαϊκό! Κι εσύ τι είσαι; Χώρα ανόητων, πεινασμένων, διεφθαρμένων, πολιτικών στο χέρι χωριάταρων, αναχρονιστικών νομαρχών, βρομοπόδαρων δικηγορίσκων
πασαλειμμένων μπριγιαντίνη, νεοφιλελεύθερων υπαλληλίσκων – θρασίμια σαν στενόμυαλοι μπαρμπάδες,
ένας στρατώνας, μια παπαδοσχολή, μια ξέφραγη ακτή, ένα χάος!
Εκατομμύρια μικροαστοί σαν εκατομμύρια γουρούνια που συνωστίζονται να βοσκήσουν κάτω από αψεγάδιαστα αρχοντικά,
ανάμεσα σε σπίτια αποικιακά σαν ξεφτισμένες εκκλησίες.
Κι ακριβώς επειδή υπήρξες κάποτε,
τώρα δεν υπάρχεις, ακριβώς επειδή είχες συνείδηση, τώρα είσαι ασύνειδη. Και μόνο επειδή είσαι χώρα καθολική,
δεν το βάζει ο νους σου πως η σαπίλα σου είναι όλο το κακό: του κάθε κακού η ρίζα.
Βούλιαξε στην όμορφή σου θάλασσα, λύτρωσε τον κόσμο!
Της
Σεμίνας ΔΙΓΕΝΗ
Πηγή : Ριζοσπάστης 1 – 2 / 11 – 2025