Σάββατο 20 Δεκέμβρη 2025 – Κυριακή 21 Δεκέμβρη 2025
Σαν «ένα μπλόκο» κλιμακώνεται ο μεγαλειώδης αγώνας σε όλη τη χώρα
Ξεκίνησαν την Παρασκευή οι δράσεις που αποφάσισαν οι αγρότες στη μεγάλη σύσκεψη στις Σέρρες
| ΧΑΛΚΙΔΑ |
Σε τροχιά κλιμάκωσης κινούνται τα μεγαλειώδη μπλόκα του αγώνα σε όλη τη χώρα, μετά και την πανελλαδική σύσκεψη την Πέμπτη στις Σέρρες. Ετσι, απέναντι και στον εμπαιγμό της κυβέρνησης, αμέσως μετά τη σύσκεψη, που έδωσε το σήμα έντασης του αγώνα και της διεκδίκησης, ξεκίνησαν τόσο οι συνελεύσεις σε κάθε μπλόκο όσο και οι συντονισμένοι αποκλεισμοί δρόμων και παρακαμπτήριων, εντείνοντας την πίεση στην κυβέρνηση.
Παράλληλα, σήμερα Σάββατο και αύριο Κυριακή οι αγρότες θα προχωρήσουν ξανά συντονισμένα σε άνοιγμα των μπαρών στα διόδια για τον λαό που θέλει να ταξιδέψει χωρίς να χρυσοπληρώνει τους ομίλους, ενώ από την Τρίτη, παραμονές Χριστουγέννων, θα διευκολύνουν τη διέλευση πολιτών που ταξιδεύουν, απαιτώντας από κυβέρνηση και αστυνομία να μην κλείνουν τους δρόμους.
Θεσσαλία: Μήνυμα κλιμάκωσης από την «καρδιά» του αγώνα
Με τις δράσεις να είναι σε εξέλιξη την ώρα που έκλεινε η ύλη της εφημερίδας μας, είχαν ήδη ξεκινήσει οι αποκλεισμοί στη Θεσσαλία, την καρδιά του αγροτικού αγώνα. Συγκεκριμένα, οι αγρότες του μπλόκου της Νίκαιας προχώρησαν σε αποκλεισμό των κόμβων στο Κιλελέρ και στον Πλατυκάμπο.
«Απαιτούμε άμεσες λύσεις στα αιτήματα επιβίωσης», τονίζουν, προσθέτοντας ότι «τους δρόμους τους κλείνει η κυβέρνηση με την αδιάλλακτη στάση της και όχι οι αγρότες».
| Χθες Παρασκευή απέκλεισαν τον κόμβο Κιλελέρ στη Λάρισα |
Στο μεταξύ, με χειροκροτήματα έγινε δεκτή στη χθεσινή γενική συνέλευση του μπλόκου Ε-65 στη Καρδίτσα η απόφαση συνέχισης του αγώνα που λήφθηκε την Πέμπτη στη πανελλαδική σύσκεψη των μπλόκων στις Σέρρες.
Στη συνέλευση, οι βιοπαλαιστές αποφάσισαν να προχωρήσουν σε άνοιγμα των διοδίων, σήμερα Σάββατο, στις 11 το πρωί. Παράλληλα, θα καταφθάσουν στο μπλόκο, συντονισμένα και νέες δυνάμεις με τρακτέρ.
Επίσης, αποφασίστηκε να παραμείνει μια λωριδα του Ε-65 ανοιχτή από την Τρίτη, προκειμένου να διευκολυνθεί η μετακίνηση του λαού μπροστά στις γιορτές.
Ενισχύονται τα μπλόκα στην Κεντρική Μακεδονία
Στην Κεντρική Μακεδονία παραμένουν και ενισχύονται τα μπλόκα σε όλους τους νομούς, στο οδικό δίκτυο και στα τελωνεία Ευζώνων και Προμαχώνα.
Στο τελωνείο Ευζώνων το απόγευμα της Παρασκευής οι αγρότες έκλεισαν τις εισόδους από τις 6 έως τις 10 το βράδυ, ενώ την Κυριακή προετοιμάζεται λαϊκό γλέντι αλληλεγγύης με την εθελοντική συμμετοχή καλλιτεχνών του Κιλκίς.
Στο τελωνείο του Προμαχώνα οι αγρότες έκλεισαν για ώρες την είσοδο και την έξοδο για τα φορτηγά, κλιμακώνοντας κι αυτοί τον αγώνα.
Σε αποκλεισμό του ρεύματος προς Θεσσαλονίκη προχώρησαν από τις 12.30 το μεσημέρι της Παρασκευής και μέχρι την Τρίτη οι αγρότες στο μπλόκο των Μαλγάρων, ενώ το ρεύμα προς Αθήνα παραμένει διαρκώς κλειστό. Παράλληλα, την Τετάρτη και την Πέμπτη θα τραβήξουν τα τρακτέρ στην άκρη του δρόμου, για να διευκολύνουν τη μετακίνηση όσων θέλουν να ταξιδέψουν για τις γιορτές.
| Σέρρες – Προμαχώνας |
Σε συμβολικό αποκλεισμό διάρκειας μίας ώρας (από τη 1 μ.μ.) προχώρησαν οι αγρότες στο μπλόκο στο Δερβένι. Το Σαββατοκύριακο, με απόφαση της Γενικής τους Συνέλευσης, από τις 12 μ. και για τρεις ώρες θα μεταβούν στα διόδια Ωραιοκάστρου στην εξωτερική περιφερειακή της Θεσσαλονίκης, όπου θα σηκώσουν τις μπάρες.
Σε ανάλογους αποκλεισμούς προχώρησαν και τα μπλόκα σε Χαλκηδόνα, Κουλούρα και Πέλλα, ενώ ενισχύονται εκείνα της Πιερίας.
Σε Στερεά και Εύβοια
Με την οργή να κυριαρχεί και στα μπλόκα της Στερεάς και της Εύβοιας, την Παρασκευή πραγματοποιήθηκαν αποκλεισμοί της κυκλοφορίας και στο παράπλευρο οδικό δίκτυο της Εθνικής Οδού Αθηνών – Θεσσαλονίκης, ενώ το Σαββατοκύριακο έχουν προγραμματιστεί παρεμβάσεις και άνοιγμα σταθμών διοδίων.
Συγκεκριμένα, για τρεις ώρες, έκλεισαν το παράπλευρο οδικό δίκτυο στον κόμβο του Μπράλου και την υψηλή γέφυρα Χαλκίδας και γειτονικούς παράδρομους.
Το Σάββατο το μπλόκο της Αταλάντης και αντιπροσωπείες από άλλα μπλόκα της Στερεάς θα ανοίξουν τα διόδια της Τραγάνας, ενώ την Κυριακή στις 5 μ.μ. τα μπλόκα του Κάστρου, της Χαλκίδας, της Θήβας και της Κηρίνθου θα ανοίξουν τα διόδια των Αφιδνών.
Στην Ηπειρο
Στην Αρτα οι αγρότες προχώρησαν το απόγευμα της Παρασκευής σε τρίωρο αποκλεισμό των παράδρομων της Ιόνιας Οδού, στο ύψος του κόμβου Αγίου Δημητρίου – Πέτα, όπου έχει στηθεί το μπλόκο τους. Οι αγρότες της Πρέβεζας, μαζί με τους αγρότες του μπλόκου της Βόνιτσας στην Αιτωλοακαρνανία, σήμερα Σάββατο σηκώνουν τις μπάρες των διοδίων στην υποθαλάσσια σήραγγα του Ακτίου, ενώ θα διακόπτουν την κυκλοφορία στην Εθνική Οδό Ιωαννίνων – Πρέβεζας κάθε απόγευμα για τρεις ώρες.
Σε Γιάννενα και Θεσπρωτία, τα μπλόκα του Καλπακίου και του λιμανιού της Ηγουμενίτσας συζητούν την κλιμάκωση, με προσανατολισμό το άνοιγμα των διοδίων στην Τύρια και στο Δροσοχώρι στην Εγνατία Οδό. Ενδεικτική της αγωνιστικής ανάτασης αποτελεί και η ίδρυση νέων Αγροτικών Συλλόγων. Συγκεκριμένα, τις προηγούμενες μέρες αγροτοκτηνοτρόφοι και μελισσοκόμοι από την περιοχή του Φιλιατιού προχώρησαν στη συγκρότηση του δικού τους Αγροτοκτηνοτροφικού Συλλόγου Καλαμά, και δίνουν τη μάχη για τη μαζικοποίηση του μπλόκου στο λιμάνι της Ηγουμενίτσας.
Σε Ανατολική Μακεδονία – Θράκη και Δυτική ΜακεδονίαΣτη Δυτική Μακεδονία το μπλόκο του Φιλώτα μετά τη συνέλευση της Παρασκευής προχώρησε σε 3ωρο κλείσιμο του κόμβου. Την ίδια μέρα αποφάσισαν να προχωρήσουν σε τετράωρο αποκλεισμό του τελωνείου της Νίκης από τις 7 μ.μ. οι παραγωγοί που βρίσκονται στο σημείο, με την κινητοποίηση να αφορά όλα τα φορτηγά.
Τις κινητοποιήσεις τους κλιμακώνουν και στο μπλόκο της Μπάρας Σιάτιστας, που επίσης την Παρασκευή προχώρησαν σε δίωρο συμβολικό αποκλεισμό. Εκεί οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι καθημερινά διανέμουν προϊόντα στους διερχόμενους οδηγούς, ενώ το μπλόκο ενισχύεται διαρκώς από νέες αφίξεις παραγωγών και με στήριξη εργατικών σωματείων.
Στον δε Εβρο, και συγκεκριμένα στο Ορμένιο, σε μια μαζική συνέλευση οι πέντε Αγροτικοί Σύλλογοι που συγκροτούν το μπλόκο, παρουσία των αντιπροσώπων τους που επέστρεψαν από την πανελλαδική σύσκεψη των μπλόκων, αποφάσισαν την κλιμάκωση του αγώνα με εξολοκλήρου αποκλεισμό του τελωνείου για φορτηγά που έρχονται προς την χώρα και σε αποκλεισμό από τις 4 το απόγευμα έως τις 12 το βράδυ για φορτηγά που εξέρχονται.
Στους Κήπους, κλειστό παραμένει το τελωνείο, ενώ οι αγρότες του Αγροτικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης κλιμακώνουν αφήνοντας πλέον να μετακινούνται μόνο τα φορτηγά με ευπαθή προϊόντα.
Στην Καβάλα παραμένουν με ενισχυμένη παρουσία τρία αγροτοκτηνοτροφικά μπλόκα: Στη Χρυσούπολη, στο Αρχαίο Θέατρο των Φιλίππων και στον κόμβο Μουσθένης της Εγνατίας Οδού, ενώ τη Δευτέρα 22 Δεκέμβρη θα πραγματοποιήσουν κοινή παράσταση διαμαρτυρίας στο υποκατάστημα του ΕΛΓΑ. Χθες Παρασκευή το μπλόκο της Μουσθένης απέκλεισε τον κόμβο από τις 4 μ.μ.
Την ίδια μέρα προχώρησαν σε οκτάωρο αποκλεισμό έως τις 8 μ.μ. αγρότες και κτηνοτρόφοι από το Νευροκόπι Δράμας.
Συμβολικούς αποκλεισμούς εξακολουθούν να πραγματοποιούν και οι αγρότες που έχουν στήσει μπλόκο στη διασταύρωση Κοκκινογείων – Προσοτσάνης.
Συνεχίζουν τον αποκλεισμό του τελωνείου στην Ξάνθη οι αγρότες της περιοχής, ενώ στην Εγνατία και συγκεκριμένα στην έξοδο της Κομοτηνής προς Ξάνθη παραμένουν και οι αγρότες της Ροδόπης.
Σε Δυτική Ελλάδα και Πελοπόννησο
Τα αδιέξοδα που γίνονται ακόμα μεγαλύτερα οδηγούν και τους παραγωγούς της Δυτικής Ελλάδας σε κλιμάκωση του αγώνα. Χαρακτηριστική είναι η κατάσταση στην Αιτωλοακαρνανία, όπου τα κρούσματα από την ευλογιά των αιγοπροβάτων συνεχίζονται, όπως και οι θανατώσεις ζώων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το μπλόκο του Αγγελόκαστρου αποφάσισε να προχωρήσει σε άνοιγμα διοδίων το Σαββατοκύριακο και σε νέες αποφάσεις από Δευτέρα για τη συνέχιση του αγώνα.
Στην Ηλεία η οργή επίσης ξεχειλίζει, και από το γεγονός ότι παρά τα κρούσματα καταρροϊκού πυρετού και ευλογιάς που «θέρισε» κοπάδια, για την πρώτη ασθένεια δεν προβλέπονται καν αποζημιώσεις! Την κατάσταση επιδεινώνουν οι χαμηλές τιμές σε προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, την ώρα που το κόστος παραγωγής είναι αυξημένο.
Και με αυτά τα δεδομένα, το μπλόκο στην είσοδο της νέας Εθνικής Οδού Πατρών – Πύργου παραμένει ακλόνητο. Μέσα στο Σαββατοκύριακο θα γίνουν ανοίγματα των διοδίων, ενώ την Κυριακή το απόγευμα, με πρωτοβουλία της Ομάδας Γυναικών Πύργου (μέλους της ΟΓΕ) θα πραγματοποιηθεί συγκέντρωση αλληλεγγύης.
Ακλόνητο με καθημερινές δράσεις παραμένει και το μπλόκο των Λεχαινών.
Στην Αχαΐα, μετά από μαζική συνέλευση το μπλόκο της Εγλυκάδας αποφάσισε άνοιγμα διοδίων το Σαββατοκύριακο, ενώ συγκεντρώσεις και άλλες δράσεις συνεχίζουν τα μπλόκα του Αιγίου, στη γέφυρα Σελινούντα και Καλαβρύτων.
Σε κινητοποιήσεις στα μπλόκα τους προχώρησαν την Παρασκευή και οι αγρότες – κτηνοτρόφοι στον κόμβο της ΒΙΠΕ Τρίπολης και στη Νεστάνη Αρκαδίας, καλώντας σε κλιμάκωση τις επόμενες μέρες.
Παράλληλα, σε νέες δράσεις, με ανοίγματα διοδίων κ.λπ., προχωρούν τα μπλόκα σε Μεσσηνία, κόμβο Ινάχου στα Μαλαχιά Αργολίδας, Κιάτου Κορινθίας, Εθνικής Οδού Τρίπολης – Σπάρτης (παλιάς και νέας) κ.λπ.
Στην Κρήτη
Τον αγώνα τους συνεχίζουν και οι αγροτοκτηνοτρόφοι στην Κρήτη. Στο Ρέθυμνο ο αποκλεισμός του Δασαρχείου είναι σε εξέλιξη, ενώ την Πέμπτη οι παραγωγοί πραγματοποίησαν μηχανοκίνητη πορεία στο κέντρο της πόλης. Στα Χανιά παραμένει ακλόνητο το μπλόκο στα Μεγάλα Χωράφια, με την Ομοσπονδία Αγροτοκτηνοτροφικών Συλλόγων να καλεί σε περαιτέρω ενίσχυση τις επόμενες μέρες. Χθες Παρασκευή προχώρησαν και σε συμβολικό κλείσιμο του δρόμου, με την παρουσία δεκάδων αγροτοκτηνοτρόφων και αγροτικών μηχανημάτων, ενώ για σήμερα Σάββατο προγραμματίζονται νέο κλείσιμο και πραγματοποίηση λαϊκού γλεντιού μετά τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας, στην οποία θα συμμετάσχουν εργατικά σωματεία και μαζικοί φορείς.
Στα νησιά
Στο μεταξύ και στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου έχει ήδη απλωθεί η φωτιά του πανελλαδικού ξεσηκωμού, με δράσεις να ξεδιπλώνονται μεταξύ άλλων σε Κέρκυρα, Ζάκυνθο, Μυτιλήνη (μπλόκο στη διασταύρωση Καλλονής – Αγίας Παρασκευής), Σάμο (μπλόκο στο Κοκκάρι), Ρόδο, Λήμνο, Νάξο κ.α.
«ΟΛΛΑΝΔΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ» ΣΕ ΓΕΩΡΓΙΑ – ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
«Ονειρο» κερδοφορίας βιομηχάνων και μεγαλεμπόρων, εφιάλτης για αγρότες, κτηνοτρόφους και εργαζόμενους
«Η βιομηχανία τροφίμων, που επεξεργάζεται τα τρόφιμα του αγροτικού τομέα, είναι σε καλή κατάσταση. Ο αγροτικός τομέας, από την άλλη, μοιάζει εγκαταλελειμμένος και έχει επαναπαυθεί στις επιδοτήσεις. Χρειάζεται νέο παραγωγικό πρότυπο και αρκετή εκπαίδευση, γιατί οι περισσότεροι είναι αυτοδίδακτοι και αυτό συνεχίζεται από γενιά σε γενιά. Τα επόμενα χρόνια η κλιματική αλλαγή θα παίξει σημαντικό ρόλο, χρειαζόμαστε παραγωγή κλειστού τύπου, δηλαδή θερμοκήπια… Η Ολλανδία έχει κάνει πολύ καλή δουλειά στον αγροτικό τομέα, έχοντας μόλις το ένα τρίτο της καλλιεργήσιμης έκτασης της Ελλάδας… Ο αγρότης πρέπει να σκέφτεται σαν επιχειρηματίας, δεν είναι μόνο καλλιεργητής της γης».
Τα παραπάνω λόγια θα μπορούσαν να ανήκουν στον πρωθυπουργό και στον κυβερνητικό εκπρόσωπο την ώρα που παρουσιάζουν το «νέο» (στην πραγματικότητα παμπάλαιο) «παραγωγικό μοντέλο» για την αγροτική παραγωγή και στριμωγμένοι από τις μεγαλειώδεις αγροτικές κινητοποιήσεις τούς καλούν να παραδοθούν μια ώρα αρχύτερα στη …μοίρα τους και σε μεγαλέμπορους και βιομηχάνους.
Θα μπορούσαν και να ανήκουν σε κάποιον από τους ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, Ελ. Λύση και λοιπούς που με το ένα χέρι «χτύπαγαν την πλάτη» των αγροτών στα μπλόκα και με το άλλο ψήφιζαν αυτήν τη βδομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο «με χέρια και με πόδια» τη «νέα» ΚΑΠ, που προβλέπει τον αφανισμό των μισών και τη χαμοζωή των υπόλοιπων μισών, ώστε να «ταΐζουν» με φτηνή πρώτη ύλη τους επιχειρηματικούς ομίλους.
Ανήκουν όμως στον ίδιο τον πρόεδρο των βιομηχάνων, Σπ. Θεοδωρόπουλο, ενδεικτικό κι αυτό για το ποια συμφέροντα κρύβονται πίσω από τη «διακομματική συναίνεση» όλων των παραπάνω, και για το ποιον υπηρετούν τα σχέδια του «νέου παραγωγικού μοντέλου», της «αναγκαίας μεταρρύθμισης» και της «νέας» ΚΑΠ.
Για μια ακόμα φορά, στο πλαίσιο αυτό, γίνεται και προσπάθεια να ντυθούν οι στόχοι αυτοί με επιστημονικοφανή μανδύα, αλλά και με αυταπάτες και κάλπικες προσδοκίες.
Και για μια ακόμα φορά, όπως πριν μερικά χρόνια, τότε με την περιβόητη έκθεση Πισσαρίδη, το «πρότυπο» που μπαίνει μπροστά στον Ελληνα αγρότη και κτηνοτρόφο είναι αυτό της Ολλανδίας, καλώντας τους αγρότες που δίνουν μάχη επιβίωσης απέναντι σε κυβερνήσεις, μεγαλεμπόρους και βιομηχάνους να δουν «πώς η Ολλανδία έγινε γεωργική υπερδύναμη παρά το μικρό της μέγεθος» και πώς «η Ολλανδία παράγει σε αξία 1.700 ευρώ αγροτικά προϊόντα το στρέμμα, το Ισραήλ 1.290 και η Ελλάδα μόλις 190. Κι αυτό γιατί η Ολλανδία ακολουθεί πολιτική αγοράς, το Ισραήλ πολιτική καινοτομίας, ενώ η Ελλάδα πολιτικές σκοπιμότητας»1, όπως έλεγε σε πρόσφατο συνέδριο του Economist ο …ανιδιοτελής γενικός διευθυντής λιανικής τραπεζικής της Eurobank, Ιακ. Γιαννακλής.
Μήλα με πορτοκάλια…
| Τον Οκτώβρη ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ολλανδία «έτρεχε» με 4,1%, ενώ το 2023 ξεπέρασε ακόμα και το 17%! |
Αν και η ουσία δεν βρίσκεται σε αυτό, δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε πως οι συγκρίσεις με την Ολλανδία είναι έως και αστείες – αλλά και ενδεικτικές για τα «πρότυπά» τους – όταν μιλάμε για μια χώρα με πολύ βαθιές ιστορικά ρίζες σε ό,τι αφορά τις καπιταλιστικές σχέσεις στον αγροτικό τομέα, εκεί όπου έκανε την εμφάνισή του το χρηματιστήριο με βάση το εμπόριο τουλίπας2, που από τον 19ο αιώνα διαθέτει τη μεγαλύτερη αγροτική τράπεζα παγκοσμίως (Robobank), με βάση και το αποικιοκρατικό παρελθόν της Ολλανδίας. Παρελθόν το οποίο «επεκτείνεται» στο σήμερα, στην εποχή του μονοπωλιακού καπιταλισμού, μέσα από τεράστιους επιχειρηματικούς ομίλους που βάζουν στο χέρι ολόκληρες περιοχές και σοδειές παγκόσμια (μία απ’ αυτές μάλιστα – την «HVA International» – η ελληνική κυβέρνηση θέλει να τη φέρει και στη Θεσσαλία, για να «ανασυγκροτήσει» την περιοχή μετά τον Daniel3), με άμεση πρόσβαση στην τεράστια γερμανική αγορά και πολύ μεγάλες διασυνδέσεις με τις γερμανικές βιομηχανίες εκμηχάνισής της. Και, βέβαια, για μια χώρα με τελείως ανόμοιες γεωμορφολογικά συνθήκες (μια ατελείωτη εύφορη πεδιάδα, με το 30% να είναι καλλιεργήσιμη γη και το υψηλότερο «βουνό» της να είναι 320 μέτρα) και με δομές αγροτικών εφαρμογών και υποδομές (π.χ. φράγματα, αρδευτικά έργα κ.λπ.) που αποτέλεσαν όρο για την ίδια την ύπαρξη της χώρας, αφού βρίσκεται κάτω από τη στάθμη της θάλασσας.
| Το 2022 ένα στα τέσσερα νοικοκυριά σε γεωργικές και κηπευτικές εκμεταλλεύσεις είχε συνολικό εισόδημα κάτω από το επίσημο όριο «χαμηλού εισοδήματος» |
Βέβαια, ακόμα κι αν παραμερίσει κανείς τη σύγκριση ανόμοιων πραγμάτων και τις διαφορές, που εν μέρει τις εξαλείφουν η ανάπτυξη των μέσων παραγωγής και ο ανταγωνισμός, το «ολλανδικό παράδειγμα» δείχνει το ακριβώς αντίθετο από όσα λένε τα αστικά επιτελεία. Δείχνει ακριβώς ότι «η αναμφισβήτητη πρόοδος που έχει σημειωθεί στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας σε αυτήν τη χώρα και οι τεράστιες δυνατότητες που δημιουργούν οι νέες τεχνολογίες όχι μόνο δεν συνεπάγονται μια γενική ευημερία, αλλά αντίθετα, επειδή κριτήριο είναι το κέρδος, οδηγούν σε αποστράτευση βιοπαλαιστών αγροτών από την παραγωγή τους, διεύρυνση της ανισομετρίας ανάμεσα στους διάφορους κλάδους, με επιδείνωση του βαθμού κάλυψης των κοινωνικών αναγκών σε ποιοτικά και ασφαλή τρόφιμα, και περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος»4.
Ακριβώς αυτό επιβεβαιώνουν και τα πιο πρόσφατα επίσημα στοιχεία5, ορισμένα από τα οποία παρουσιάζουμε παρακάτω: Το «ολλανδικό θαύμα» στην αγροτική παραγωγή δεν είναι τίποτα περισσότερο από ένα «θαύμα» κερδοφορίας για μεγαλοαγρότες, μεγαλεμπόρους και βιομηχάνους, και «εφιάλτης» για τους βιοπαλαιστές αγρότες, τους εργαζόμενους, τον λαό της Ολλανδίας.
Ενας στους δύο εκτός παραγωγής για να βρουν «χώρο» και φτηνή πρώτη ύλη τα μονοπώλια…
Κατά μία έννοια τα στοιχεία καταγράφουν όντως ένα «ολλανδικό θαύμα»: Ο γεωργικός τομέας έχει προστιθέμενη αξία 77 δισ. ευρώ, από περίπου 50 δισ. πριν μια δεκαετία. Οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων επίσης συνέχισαν να αυξάνονται, κατά 4,8%. Το λεγόμενο γεωργικό «σύμπλεγμα» (agro-complex) αντιπροσωπεύει το 7,5% της ολλανδικής απασχόλησης.
«Ταυτόχρονα» – λένε οι ίδιες οι έρευνες των αστικών επιτελείων – «το τοπίο μεταβάλλεται: Ο αριθμός των μικρών γεωργικών και κηπευτικών επιχειρήσεων μειώνεται, ενώ αυξάνεται ο αριθμός των μεγάλων και πολύ μεγάλων επιχειρήσεων».
Τα νούμερα αποκαλύπτουν την τεράστια αυτή συγκέντρωση, με το πέταγμα εκτός παραγωγής περισσότερων από τους μισούς αγροτοκτηνοτρόφους μέσα σε περίπου 25 χρόνια:
Από το 2010 ο συνολικός αριθμός των γεωργικών και κηπευτικών επιχειρήσεων έχει μειωθεί σχεδόν κατά το ένα τρίτο, και σε σύγκριση με το 2000 έχει μειωθεί στο μισό. Σύμφωνα με τα στοιχεία, το 2025 υπάρχουν συνολικά 49.459 γεωργικές εταιρείες στην Ολλανδία, από 97.000 το 2000 και 72.000 το 2010.
Ο αριθμός των πολύ μεγάλων αγροκτημάτων αυξάνεται. Από το 2010 έως το 2024, μέσα σε μόλις 15 χρόνια, τα μικρά αγροκτήματα από το 30% έφτασαν στο 17%, ενώ τα μεγάλα από το 17% στο 27%.
Μόνο σε μια χρονιά, μεταξύ 2023 και 2024, έκλεισαν 700 αγροκτήματα και θερμοκήπια, συνολική μείωση 1,4%.
Ενδεικτικό για την καπιταλιστική συγκέντρωση στον τομέα είναι και το εξής στοιχείο: Ο όγκος εργασίας στη γεωργία και στην κηπουρική αυξήθηκε το 2023 κατά 1.300 ετήσιες μονάδες εργασίας (AJU), στις 164.700 AJU (+3,6%), κυρίως λόγω της αύξησης των εργαζομένων εκτός νοικοκυριού. Με εξαίρεση το 2022 ο αριθμός των ετήσιων μονάδων εργασίας από το 2017 σημειώνει σταθερή αύξηση ετησίως κατά 1,5%, ενώ προηγουμένως, από το 2000 μέχρι το 2017, ο όγκος εργασίας μειωνόταν ετησίως κατά 2% μέσο όρο.
Με λίγα λόγια, τα προηγούμενα χρόνια οι μικροί αγροτοπαραγωγοί πετάχτηκαν εκτός παραγωγής και αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις «ολλανδικές Μανωλάδες» του πάμφθηνου εργατικού δυναμικού (δεκάδες χιλιάδες μετανάστες – εποχικοί εργαζόμενοι, κυρίως από Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη) που δουλεύει στα μεγάλα θερμοκήπια και στις υπόλοιπες συγκεντρωμένες και «υπερσύγχρονες» παραγωγικές μονάδες, με μισθούς πείνας, άγρια εκμετάλλευση και κάτω από άθλιες συνθήκες, αξιοποιώντας και όλες τις δυνατότητες που δίνει το αντεργατικό νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ6.
«Οι Ολλανδοί δεν στηρίζονται στις επιδοτήσεις»
Η μεγαλύτερη μείωση παρατηρείται στη γαλακτοκομία και στις εντατικές κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις με χοίρους (-13% σε 5 χρόνια), πουλερικά (-12% το ίδιο διάστημα) και μοσχάρια. Αυτή η μείωση μάλιστα συνδέεται με τους αυστηρότερους περιβαλλοντικούς κανονισμούς και τα προγράμματα «εθελούσιας εξόδου», αφού τα τελευταία χρόνια έχουν εισαχθεί τα διάφορα ιδιωτικά συστήματα ποιότητας, υπάρχει επίσης ένα αυξανόμενο μερίδιο «βιολογικής παραγωγής», ενώ οι πωλήσεις χημικών φυτοπροστατευτικών παραγόντων μειώθηκαν από το 2020, αφού πολλές από αυτές απαγορεύτηκαν με τα νέα «στάνταρ» που μείωσαν την παραγωγή αλλά «αύξησαν την αξία» των προϊόντων που επεξεργάζονται και εμπορεύονται οι επιχειρηματικοί όμιλοι. Την ίδια ώρα, βέβαια, η ΕΕ κλείνει μια σειρά εμπορικές και άλλες συμφωνίες (όπως η περιβόητη Mercosur) με χώρες προέλευσης με «μηδενικά στάνταρ», στο πλαίσιο των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και προκειμένου να διασφαλίσει ακόμα πιο φτηνή πρώτη ύλη για τις βιομηχανίες της.
Προς αυτήν ακριβώς την κατεύθυνση αξιοποιήθηκαν και οι περιβόητες επιδοτήσεις της ΚΑΠ και των άλλων ευρωπαϊκών προγραμμάτων, που – όπως λένε τα αστικά επιτελεία – στην Ολλανδία «αξιοποιήθηκαν για τις μεταρρυθμίσεις», ενώ εδώ «έγιναν Πόρσε και μπουζουξίδικα». Εγιναν δηλαδή επιδοτήσεις για να ξεριζωθούν χιλιάδες από τη γη τους και να εγκαταλείψουν τα κοπάδια τους, ενώ οι «πράσινοι» και άλλοι κανονισμοί λειτούργησαν ως «κόφτες», επιβάρυναν το κόστος παραγωγής για χιλιάδες παραγωγούς, αποτέλεσαν «πάτημα» για να σφίξει κι άλλο η θηλιά αγροτοβιομηχάνων και μεγαλεμπόρων, οδηγώντας στη συγκέντρωση της παραγωγής σε μεγαλύτερες μονάδες, πιο στενά δεμένες με τα μονοπώλια.
Μεγάλη, σε αυτό το πλαίσιο, είναι και η λαθροχειρία που κάνουν όσοι, όπως ο πρόεδρος του ΣΕΒ, αναμασούν ότι στην Ελλάδα «ο κλάδος επαναπαύτηκε στις επιδοτήσεις. Οι επιδοτήσεις είναι ένας σοβαρός λόγος που έμεινε πίσω ο κλάδος (…) Στην Ελλάδα οι επιδοτήσεις ανέρχονται κοντά στο 20% της παραγωγής, ενώ στην Ολλανδία μόλις στο 3%».
Τι κρύβουν; Οτι μπορεί οι αγροτικές επιδοτήσεις στην Ολλανδία σε σχέση με τη συνολική απόδοση να είναι σε χαμηλότερο επίπεδο από την Ελλάδα, την ίδια στιγμή όμως η μέση επιδότηση ανά εκμετάλλευση ξεπερνά τα 15.000 ευρώ ετησίως (έναντι περίπου 4.000 ευρώ στην Ελλάδα5), δηλαδή σχεδόν 4 φορές πάνω.
Τι επιβεβαιώνουν αυτές οι διαφορές; Οτι δεν υπάρχει «καλός» και «κακός» σχεδιασμός επιδοτήσεων, «εξαρτημένοι» και «ανεξάρτητοι» από τις επιδοτήσεις της ΕΕ αγρότες, αλλά ότι ακριβώς ο μηχανισμός των επιδοτήσεων της ΕΕ και της ΚΑΠ λειτουργεί παντού ως «ρυθμιστής» ώστε τα μονοπώλια της εμπορίας και μεταποίησης αγροτικών προϊόντων να εξασφαλίζουν μέσω αυτών φτηνότερες πρώτες ύλες: Είτε στην Ελλάδα «σφίγγοντας τη θηλιά» και «υποβοηθώντας» την τάση συγκέντρωσης της γης, είτε στην Ολλανδία επιδοτώντας τις ήδη συγκεντρωμένες και μεγαλύτερες καπιταλιστικές μονάδες παραγωγής.
Ενδεικτικό στο μεταξύ για το πώς τα μονοπώλια της αγροτοδιατροφής κρατάνε και μέσα από τον μηχανισμό των επιδοτήσεων, όπως και μέσα από μια σειρά άλλες ρυθμίσεις, το κεφάλι των αγροτοπαραγωγών πάνω από το νερό «τόσο – όσο» απαιτούν τα συμφέροντά τους, είναι και το εξής στοιχείο. Από το 2010 έως το 2023 το μερίδιο της κατηγορίας «πρώτης ύλης» στον συνολικό αγροτοδιατροφικό τομέα παρέμεινε σταθερό στο 31%, ενώ εκείνο των εταιρειών της μεταποίησης ανέβηκε κατά 4%, στο 18%. Αντίστοιχα, τα έσοδα των σχετικών βιομηχανιών διπλασιάστηκαν – αύξηση 100% – την ίδια ώρα που αυτά τα συνολικά αυξημένα έσοδα του πρωτογενούς τομέα (+55%) και συγκεντρώθηκαν σε λιγότερα χέρια και εν πολλοίς «απορροφήθηκαν» από την αντίστοιχη αύξηση στο κόστος των «ανάντη» (λιπάσματα κ.ά. +35%) και των μεταφορικών (+65%), που πίεσαν παραπέρα το κόστος παραγωγής, ειδικότερα για τους μικρότερους αγρότες, που βρέθηκαν ανάμεσα σε συμπληγάδες.
Κατάρρευση του εισοδήματος και χρέη για τους μικρούς αγρότες
Ο μύθος εξάλλου ότι από την καπιταλιστική ανάπτυξη (και) στον αγροτοκτηνοτροφικό τομέα, όπως και από την πολύ μεγάλη παραγωγικότητα, «ωφελούνται όλοι», καταρρέει «άμα τη εμφανίσει» των βασικών μεγεθών του κλάδου.
Χαρακτηριστικό είναι το εξής στοιχείο: Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν το 38% του συνολικού αριθμού επιχειρήσεων, ενώ χρησιμοποιεί και το 38% της γεωργικής γης, αλλά το μερίδιό τους στη λεγόμενη «προστιθέμενη αξία» του γεωργικού συμπλέγματος είναι μόλις το 2%… Ακριβώς στο άλλο άκρο βρίσκονται οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις, που με ποσοστό 10,9% επί του συνόλου των επιχειρήσεων αντιπροσωπεύουν πλέον το 62% της «προστιθέμενης αξίας» του ολλανδικού «γεωργικού συμπλέγματος»…
Κάπως έτσι προκύπτουν και οι γνωστοί «μέσοι όροι» πίσω από τους οποίους κρύβεται η τεράστια ταξική διαφοροποίηση και διαστρωμάτωση, με τη «μέση γεωργική ή κηπευτική επιχείρηση» της Ολλανδίας στο τέλος του 2023 να έχει πάνω από 4,4 εκατ. ευρώ στον ισολογισμό της.
Ακόμα κι έτσι, η αστική στατιστική καταγράφει πως «υπάρχουν σημαντικές διαφορές στο εισόδημα», αφού «το μέσο εισόδημα για τις γεωργικές και κηπευτικές επιχειρήσεις το 2025 εκτιμάται σε 129.300 ευρώ ανά μη αμειβόμενη μισθοδοσία, αλλά για το 20% των επιχειρήσεων θα είναι κάτω από 3.400 ευρώ και για το 20% θα είναι πάνω από 177.000 ευρώ». Ανομοιομορφία που αυξάνεται παραπέρα ανάλογα και με το είδος της καλλιέργειας κ.λπ.
Παράλληλα, συνεχώς μεγαλώνουν και τα χρέη, όπου παρά τη «μείωση της αφερεγγυότητας» τα προηγούμενα χρόνια (μιας που εκατοντάδες χιλιάδες χρεοκόπησαν και πετάχτηκαν εκτός παραγωγής) πάνω από το 20% των δανειοληπτών βρίσκονται και σήμερα στο «κόκκινο».
Κάνοντας τη «σούμα» σε αυτόν τον «λογαριασμό» προκύπτει και μια εικόνα για το «ολλανδικό μοντέλο» η οποία κάθε άλλο παρά διαφημίζεται από τα αστικά επιτελεία: Το 2022 ένα στα τέσσερα νοικοκυριά σε γεωργικές και κηπευτικές εκμεταλλεύσεις είχε συνολικό εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας, έτσι όπως αυτό ορίζεται στην Ολλανδία. Μύθος δηλαδή ότι από την καπιταλιστική ανάπτυξη, τον «εξαγωγικό προσανατολισμό» και την αξιοποίηση της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών, με κριτήριο την καπιταλιστική κερδοφορία, τάχα «ωφελούνται όλοι», και οι μικροί παραγωγοί.
Καλύτερα για τον λαό;
Τα κέρδη των ομίλων της αγροτοδιατροφής δεν είναι το μόνο που έχει εκτοξευτεί τα τελευταία χρόνια. Μαζί τους έχει εκτοξευτεί και ο πληθωρισμός τροφίμων, με τους Ολλανδούς να πληρώνουν «τον κούκο αηδόνι», βλέποντας μέσα σε μερικά χρόνια αύξηση πάνω από 20% στα τρόφιμα. Στοιχεία από τη Στατιστική Υπηρεσία Ολλανδίας (CBS) δείχνουν ότι τον Σεπτέμβρη οι τιμές των τροφίμων στην Ολλανδία ήταν 3,7% υψηλότερες απ’ ό,τι έναν χρόνο νωρίτερα, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 3%. Τον Οκτώβρη ο πληθωρισμός τροφίμων «έτρεχε» με 4,1%, ενώ τα προηγούμενα χρόνια, μετά την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, ξεπέρασε ακόμα και το 17%!
Στην αγροτοκτηνοτροφική «υπερδύναμη» Ολλανδία το 2024 πάνω από 540.000 άνθρωποι βίωναν «επισιτιστική φτώχεια», δεν είχαν δηλαδή πρόσβαση σε επαρκή και ποιοτική τροφή. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στην Ολλανδία, όπου με βάση την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνικής θα μπορούσαν λίγο – πολύ να παράγονται τα πάντα, η συντριπτική πλειοψηφία της παραγωγής αφορά συγκεκριμένους κλάδους (π.χ. κηπευτικών, θερμοκηπίου, ανθοπαραγωγής και σποροπαραγωγής και κτηνοτροφικούς), που στηρίζουν την «εξωστρέφεια» των μονοπωλιακών ομίλων, ενώ υπάρχει σημαντική αδυναμία κάλυψης βασικών διατροφικών αναγκών, όπως σε φρούτα και έλαια.
Παράλληλα η εντατικοποίηση της παραγωγής με κίνητρο το κέρδος και ο βαθύτερος έλεγχός της από τα μονοπώλια βρίσκονται πίσω από τα εκτεταμένα διατροφικά σκάνδαλα (π.χ. εντοπισμός της απαγορευμένης ουσίας φιπρονίλη σε αυγά και κρέας πουλερικών, μόλυνση παρασκευασμάτων κρέατος με τον ιό της ηπατίτιδας Ε). Ενδεικτικά, μόνο το πρώτο 6μηνο του 2022 η ολλανδική υπηρεσία τροφίμων εντόπισε 5.700 παραβάσεις σε σφαγεία κόκκινου κρέατος και πουλερικών (περίπου σε 1 στους 4 ελέγχους που έκανε), εντοπίζοντας ότι στην πλειοψηφία τους αυτές οφείλονται στην ταχύτητα σφαγής…
Το πραγματικά νέο είναι η πρόταση του ΚΚΕ
Και αυτά τα στοιχεία είναι παραπάνω από ενδεικτικά για το τι σημαίνει ανάπτυξη της αγροτικής παραγωγής με κριτήριο το κέρδος του κεφαλαίου, των επιχειρηματικών ομίλων, και όχι τις διατροφικές και άλλες ανάγκες των λαών.
Αυτές οι ανάγκες μπορούν να ικανοποιηθούν ολόπλευρα μόνο στο πλαίσιο μιας άλλης εξουσίας, της εργατικής εξουσίας, του σοσιαλισμού, όπου τα μέσα παραγωγής θα βρίσκονται στα χέρια της εργατικής τάξης, όπου η κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων θα σπάσει τα δεσμά και του βιοπαλαιστή της υπαίθρου, που θα πάψει να είναι όμηρος του κεφαλαίου, των μονοπωλίων και των ιμπεριαλιστικών δεσμεύσεων της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.
Μόνο στο πλαίσιο μιας τέτοιας εξουσίας και οικονομίας μπορεί το κόστος παραγωγής να μειωθεί δραστικά και μόνιμα, με την κοινωνικοποιημένη βιομηχανία να προσφέρει φτηνά εφόδια, καύσιμα, μηχανήματα, πρόσβαση στις νέες πολύ μεγάλες δυνατότητες που δίνουν η επιστήμη και η τεχνολογία.
Μόνο στο πλαίσιο μιας τέτοιας εξουσίας και οικονομίας μπορεί η μικρομεσαία αγροτική παραγωγή, οργανωμένη σε εθελοντικούς παραγωγικούς συνεταιρισμούς, στο πλάι των μεγάλων κρατικών αγροκτημάτων, να εξασφαλίζει στον αγροτοπαραγωγό, στον οποίο θα παραχωρείται για χρήση η κοινωνικοποιημένη γη, εγγυημένη τιμή για το προϊόν, καλύπτοντας το κόστος παραγωγής και παρέχοντάς του αξιοπρεπές εισόδημα, χωρίς να εξαρτάται από τις διακυμάνσεις της «αγοράς» και τα χρηματιστήρια.
Μόνο μια τέτοια εξουσία μπορεί να οργανώσει ένα ολοκληρωμένο, σύγχρονο και αποκλειστικά κρατικό σύστημα πρόληψης και προστασίας από φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες, παγετούς) και ζωονόσους, να εξασφαλίζει αποκατάσταση για κάθε απώλεια, αλλά και σύγχρονες υπηρεσίες Υγείας, Παιδείας, Πολιτισμού, στέγης για τη ζωή στο χωριό.
Μόνο ένα τέτοιο κοινωνικό σύστημα, απαλλαγμένο από το κυνήγι του κέρδους και στο οποίο η διάθεση θα γίνεται μέσω των κρατικών καναλιών, μπορεί να σχεδιάσει και να καλύψει όλες τις σύγχρονες ανάγκες του λαού για φτηνά, ποιοτικά και επαρκή προϊόντα για ολόκληρο τον λαό.
Αυτή είναι η πρόταση του ΚΚΕ, το πραγματικά νέο «μοντέλο ανάπτυξης» για το οποίο και οι βιοπαλαιστές αγρότες αξίζει να κάνουν κάθε θυσία στον δρόμο της αντεπίθεσης και της ανατροπής.
Υποσημειώσεις – παραπομπές:
1. «Ελευθερία της Δευτέρας», 1/12/2025: «Η Ολλανδία παράγει σε αξία 1.700 ευρώ αγροτικά προϊόντα το στρέμμα, το Ισραήλ 1.290 και η Ελλάδα μόλις 190».
2. Μέχρι και σήμερα το περιβόητο «Ρολόι Δημοπρασιών του Ααλσμιρ», όπου εμπορεύονται σπόρους και βολβούς, είναι σημείο αναφοράς για το παγκόσμιο εμπόριο, όπου πουλιούνται και αγοράζονται τα παγκόσμια αποθέματα και η μελλοντική παραγωγή.
3. «Ριζοσπάστης» 20/3/2024, «Αποκαλυπτικά»: «Μια καθόλου τυχαία εταιρεία…».
4. Ορέστης Διαμαντόπουλος: «Η έκθεση Πισσαρίδη, το ολλανδικό αγροτοδιατροφικό “θαύμα” και η πραγματική διέξοδος για τους βιοπαλαιστές αγρότες», «Ριζοσπάστης» 5-6/12/2020.
5. Τα στοιχεία προέρχονται από το υπουργείο Γεωργίας, Αλιείας, Επισιτιστικής Ασφάλειας και Φύσης της Ολλανδίας και τη μελέτη για την κατάσταση στην ολλανδική γεωργία των Berkhout, P., H. van der Meulen, P. Ramaekers, 2024. Staat van Landbouw, Visserij, Voedsel en Natuur, Editie 2024. Wageningen, Wageningen Economic Research, Rapport 2024-089. 180 blz., 89 fig., 27 tab., 234 ref.
6. Ενδεικτική είναι η έκθεση της «Oxfam», «Απαραίτητοι αλλά αόρατοι και εκμεταλλευόμενοι» (https://oxfam.app.box.com/s/2pjb5ppz4ujr1ca7xbzto8ziegg58868), όπου επισημαίνεται ότι εργοδότες «προσλαμβάνουν μέσω γραφείων εύρεσης εργασίας, επειδή μεταξύ άλλων αυτό τους επιτρέπει να παρακάμπτουν τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας στον τομέα και να πληρώνουν χαμηλότερους μισθούς, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης συμβάσεων μηδενικών ωρών εργασίας».
Πηγή : Ριζοσπάστης 20 – 21 / 12 – 2025