2015-2025 | 10 χρόνια από τη διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ
Παρ, Φεβ 21, 2025
Δέκα χρόνια έχουν περάσει από την έναρξη της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, της επονομαζόμενης “πρώτης φοράς Aριστερά”, που κράτησε ως το 2019. Διάφορα MME, ναυαρχίδες του αστικού Τύπου καθώς και δυνάμεις της σοσιαλδημοκρατίας και του οπορτουνισμού έχουν ανοίξει μια συζήτηση, στην οποία μετά χαράς μπαίνουμε, καθώς η πείρα και τα συμπεράσματα που βγαίνουν την τελευταία δεκαετία, είναι πολύτιμα για την πάλη της νεολαίας σήμερα.
Ο Αλέξης Τσίπρας, πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο της διακυβέρνησής του, ποζάρει αγκαλίτσα με τον Trump, για τον οποίο δήλωσε «Μπορεί να μοιάζει διαβολικός, αλλά είναι καλός», στις ΗΠΑ, το 2017
Μία σύντομη ιστορική αναδρομή
Το 2015 ο ΣΥΡΙΖΑ αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση, δηλαδή, πραγματοποιείται μια αλλαγή στα “ηνία” της κυβερνητικής διαχείρισης του καπιταλισμού. Εκείνη την περίοδο η Ελλάδα βρισκόταν σε φάση καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης που είχε εκδηλωθεί από το 2008, έχοντας σοβαρές επιπτώσεις στη ζωή του λαού και της νεολαίας. Η ανεργία κάλπαζε, οι μισθοί και οι συντάξεις είχαν πέσει σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα, γίνονταν μαζικά απολύσεις και καταργούνταν οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Συνεχώς ψηφίζονταν νέα μέτρα στο κοινοβούλιο που θωράκιζαν την αστική τάξη, δηλαδή τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους στον αγώνα για τη διατήρηση και εξασφάλιση της κερδοφορίας τους. Τα λεγόμενα μνημόνια, όπως ονομαζόταν το σύνολο των αντιλαϊκών μέτρων, ενέτειναν την επίθεση απέναντι στο λαϊκό εισόδημα, την εκμετάλλευση της εργατικής τάξης. Τα δύο μεγάλα αστικά κόμματα, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, έχοντας ψηφίσει αυτά τα αντιλαϊκά πακέτα μέτρων (1ο και 2ο μνημόνιο) είχαν φθαρεί σημαντικά στη συνείδηση μεγάλου κομματιού του λαού.
Αγκαλίτσες και με τον Νετανιάχου, πρωθυπουργό του κράτους-δολοφόνου του Ισραήλ, στο πλαίσιο τριμερούς συνάντησης Ελλάδας, Κύπρου & Ισραήλ, το 2017. Για τον ΣΥΡΙΖΑ, το “Λευτεριά στην Παλαιστίνη” είναι επικοινωνιακά δόκιμο μόνο αν δεν χαλάει τις μπίζνες.
Ποιος θα συνεχίσει το “έργο”;
Προέκυπτε, λοιπόν, ένα μεγάλο ερώτημα προς επίλυση για το αστικό πολιτικό σύστημα. Ποιος θα αναλάμβανε την αστική διακυβέρνηση για να προχωρήσει τα αναγκαία -για την αστική τάξη- μέτρα εξασφαλίζοντας και τη στήριξη του λαού σε αυτή την πολιτική; Αυτόν τον βρώμικο ρόλο έπαιξε ο ΣΥΡΙΖΑ.
Η βασική αιχμή που έβαζε μπροστά ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν να φύγει η προηγούμενη συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, η οποία παρουσιαζόταν ως η αποκλειστική αιτία των δεινών και να έρθει μια καινούργια η οποία θα έσωζε, δήθεν, τον λαό από την πολύ άσχημη κατάσταση στην οποία βρισκόταν. Καλλιεργούσε ψεύτικες ελπίδες ότι μπορεί να υπάρξει φιλολαϊκή διακυβέρνηση, στο πλαίσιο του σημερινού συστήματος με την αστική τάξη να έχει την εξουσία. Με την ψεύτικη υπόσχεση ότι θα “έσκιζε” τα μνημόνια σε μια νύχτα, εξαπάτησε σημαντικό κομμάτι του λαού και της νεολαίας.
Στην πραγματικότητα οι νόμοι της αγοράς, δηλαδή οι νόμοι του καπιταλιστικού συστήματος που επιδιώκει όλο και περισσότερο να ξεζουμίζει την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα, είναι αδυσώπητοι και σιδερένιοι. Για να σωθεί το κεφάλαιο και τα κέρδη του, πρέπει να πληρώσει ο λαός. Αυτόν τον απαράβατο κανόνα του συστήματος καλείται να διαχειριστεί κάθε κυβέρνηση. Αυτό έκανε κι ο ΣΥΡΙΖΑ, τόσο στην εσωτερική πολιτική ψηφίζοντας αντιλαϊκά μέτρα (π.χ. το 3ο μνημόνιο) όσο και στην εξωτερική πολιτική. Εμβάθυνε τη στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ, δημιουργώντας περισσότερες “βάσεις του θανάτου”. Έναν δρόμο που ακολουθεί πιστά και η κυβέρνηση ΝΔ από το 2019 μέχρι σήμερα.
Εξαπατήθηκε σημαντικό κομμάτι του λαού που συμμετείχε σε συνδικαλιστικούς αγώνες, απεργούσε και αγωνιζόταν. Πολλοί αγωνιστές και νέοι άνθρωποι στήριξαν τον ΣΥΡΙΖΑ, ελπίζοντας ότι έτσι θα αλλάξουν τα πράγματα. Αυτή ήταν και η μεγαλύτερη συμβολή του ΣΥΡΙΖΑ στο σύστημα, εκείνη την περίοδο. Όχι απλώς κατάφερε να ψηφίσει τα αναγκαία μέτρα για την αστική τάξη και να προωθήσει την αναγκαία πολιτική για τα κέρδη της, αλλά αυτό το έκανε με την στήριξη και αποδοχή ενός μέρους του λαού.
Ο Νίκος Κοτζιάς, Υπουργός Εξωτερικών με τον ΣΥΡΙΖΑ, σέρνει τον χορό τραγουδώντας “We are the World” αγκαζέ με ΝΑΤΟϊκά γεράκια, σε σύνοδο του ΝΑΤΟ, το 2015
Η στάση του ΚΚΕ τότε, παρακαταθήκη για τους αγώνες του σήμερα
Το ΚΚΕ, με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, το 2008, πρωτοστάτησε στην οργάνωση και ανάπτυξη αγώνων των εργαζομένων και της νεολαίας για να μην πληρώσουν τα “σπασμένα” των κερδών των καπιταλιστών. Ήταν μπροστά σε μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις με δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους στα μπλοκ των συνδικάτων, συγκρουόμενο με την άγρια καταστολή από τις δυνάμεις της αστυνομίας και άλλους, ύποπτους μηχανισμούς. Το ΚΚΕ δεχόταν επίθεση από όλους, γιατί χάλαγε το αφήγημα της αστικής τάξης ότι «στα δύσκολα όλοι πρέπει να βάλουμε πλάτη για να ξεπεράσουμε την κρίση».
Η αστική τάξη ήθελε πάση θυσία οι αγώνες που αναπτύσσονταν να εκτονωθούν. Στο πλαίσιο αυτό προσπάθησε ακόμη και να καθορίσει το περιεχόμενο κινητοποιήσεων, δηλαδή τα συνθήματα και τα αιτήματά τους, ώστε να εξυπηρετήσουν την “αλλαγή φρουράς” στην κυβερνητική διαχείριση.
Το ΚΚΕ αρνήθηκε να δώσει στήριξη ή ανοχή σε μια κυβέρνηση και καλούσε τον λαό να οργανώσει την αντεπίθεσή του, ενάντια στο σύστημα των κρίσεων και των πολέμων.Η επίθεση που δέχτηκε για τη στάση του αυτή όχι μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και από όλο το αστικό πολιτικό σύστημα και τους μηχανισμούς του (ΜΜΕ κ.λπ.), ήταν σφοδρή. Ως επιχείρημα αξιοποιούταν ότι θα μπορούσε να πιέσει τον ΣΥΡΙΖΑ να περάσει, έστω, κάποια μέτρα για το καλό του λαού. Πλέον είναι ολοφάνερο, ότι μια τέτοια στάση θα έκανε το ΚΚΕ συνένοχο στο έγκλημα κατά των λαϊκών δικαιωμάτων και το κίνημα πλήρως αφοπλισμένο, ανίκανο να αντιδράσει.
Όλοι οι κακοί χωράνε… Το 2016, σε μια ένδειξη “εθνικής ομοψυχίας”, στελέχη και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ μαζί με βουλευτές των ακροδεξιών ΑΝΕΛ, που συγκυβέρνησαν με τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και με τους ναζί Κασιδιάρη και Παππά επισκέφτηκαν τη Ρω, την Στρογγύλη και το Καστελόριζο. Νόμιζαν, αλήθεια, ότι το ΚΚΕ θα σκεφτόταν έστω να πλατσουρίσει σε αυτόν τον βόθρο;
Η στάση που κράτησε το Κόμμα μας, αποδείκνυε στον λαό ότι χωρίς σύγκρουση με την εξουσία του κεφαλαίου και τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις δεν μπορεί να υπάρξει φιλολαϊκή διαχείριση. Έδινε τη μάχη να εξηγήσει ότι οι αστικοί θεσμοί -δηλαδή η κυβέρνηση, τα υπουργεία κλπ- δεν μπορούν να αλλάξουν χαρακτήρα και να γίνουν φιλολαϊκοί, αλλά πρέπει να τσακιστούν από το ίδιο το εργατικό-λαϊκό κίνημα. Ταυτόχρονα, ο ΣΥΡΙΖΑ και κάποιες οπορτουνιστικές ομάδες, καλλιεργούσαν πως οι ιμπεριαλιστικές ενώσεις όπως η ΕΕ και το ΝΑΤΟ, δήθεν, μπορούν να βελτιωθούν αν έχουν περισσότερους “προοδευτικούς” πολιτικούς και κόμματα, χωρίς σύγκρουση για την ανατροπή του συστήματος. Ενώσεις που έχουν βαμμένα τα χέρια τους με το αίμα των λαών από τις δεκάδες επεμβάσεις αυτά τα χρόνια, αλλά και από την πολιτική που ακολουθούν με τις σφοδρές επιπτώσεις που έχει στη ζωή του λαού.
Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί αν βοήθησε το ΚΚΕ εκείνη η στάση, εφόσον έχασε στις εκλογές της περιόδου τη μισή εκλογική του δύναμη. Προφανώς, η μείωση της εκλογικής επιρροής του, δυσκόλεψε την ενίσχυση του λαού και των αγώνων του. Το ουσιαστικό, όμως, είναι ότι το ΚΚΕ, με αυτή του τη στάση, κράτησε αναμμένη την φλόγα του αγώνα, της προετοιμασίας του εργατικού κινήματος ώστε να συνεχιστεί ο αγώνας ενάντια στην αντιλαϊκή κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και στο βάρβαρο καπιταλιστικό σύστημα. Κρίσιμης σημασίας είναι ότι το Κόμμα μας συνέχισε και δυνάμωσε τη συζήτηση, για το ότι η λύση βρίσκεται έξω από τα όρια του καπιταλιστικού συστήματος. Ότι η λύση στο σημερινό σύστημα της βαρβαρότητας είναι ο σοσιαλισμός!
Αμέσως μετά τις εκλογές του 2012, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε τη διερευνητική εντολή για σχηματισμό κυβέρνησης, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ (ΝΑΡ κ.λπ.) έσπευσε σε συνάντηση στη Βουλή.
Αποτελεί μεγάλη παρακαταθήκη για έναν λαό η πολιτική του πρωτοπορία, το Κομμουνιστικό Κόμμα, να έχει σταθερή γραμμή και στόχευση για την ανατροπή του καπιταλιστικού συστήματος και όχι τη διαχείρισή του. Η κατανόηση, από την εργατική τάξη και τη νεολαία, ότι η αιτία των επιπτώσεων στη ζωή τους σήμερα δεν είναι απλά η κακή διαχείριση μιας κυβέρνησης αλλά η ίδια η λειτουργία αυτού του συστήματος αποτελεί τη βάση για την ενδυνάμωση των αγώνων.
Επιπλέον, σημαντικό συμπέρασμα που βγαίνει και από αυτή την περίοδο είναι ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν πρέπει να καθορίζει την στρατηγική του και κατ’ επέκταση την πολιτική του, με βάση το αν αυτά που λέει είναι αρεστά ή όχι. Αντίθετα, πρέπει να την καθορίζει με βάση τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και του λαού ανεξαρτήτως το κατά πόσο την υιοθετούν.
Σήμερα, η ίδια η ζωή επιβεβαιώνει τη στάση του ΚΚΕ. Ο απόλυτος εκφυλισμός και κατρακύλα του ΣΥΡΙΖΑ είναι συνέπεια του ίδιου του χαρακτήρα του, ως κόμμα της αστικής διαχείρισης. Η φθορά του, ωστόσο, έχει να κάνει και με το γεγονός ότι τμήματα του λαού και της νεολαίας δεν τον εμπιστεύονται, τον ταυτίζουν με τη διάψευση και τη ματαίωση των προσδοκιών τους. Η αταλάντευτη στάση του ΚΚΕ ήταν που έδωσε τη δυνατότητα όλη τη δεκαετία που μεσολάβησε να αναπτυχθούν και να δυναμώσουν εστίες αντίστασης, να δυναμώνει το ρεύμα αμφισβήτησης απέναντι στην πολιτική του κεφαλαίου και των κάθε λογής διαχειριστών της. Το ΚΚΕ μπορεί να κοιτάει στα μάτια τον λαό. Ποτέ δεν του είπε ψέματα, ποτέ δεν τον κορόιδεψε. Πάντα στάθηκε δίπλα του, μπροστάρης στον αγώνα και στην αποκάλυψη της αλήθειας. Σ’ αυτόν τον δρόμο συνεχίζουμε αποφασιστικά, με εμπιστοσύνη στη δύναμη της εργατικής τάξης και του λαού.
ΤΕΧΝΕΣ
Τράβα μπροστά -ξοπίσω εμείς- και μη σε μέλει
Δευ, Φεβ 10, 2025
Ποιος δεν έχει συλλογιστεί, ακούγοντας τους στίχους “μακριά πολύ μακριά να ταξιδεύουμε κι ο ήλιος πάντα μόνους να μας βρίσκει…” που μελοποιήθηκαν στο γνωστό τραγούδι…
Ποιανού ο συλλογισμός δεν έχει τρέξει προς τον “Σταυρό του Νότου”-και ας μην ξέρει που βρίσκεται- ακούγοντας τον δίσκο του Θάνου Μικρούτσικου που μελοποίησε τα περισσότερα ποιήματα, μεταξύ αυτών και το ομώνυμο με τον δίσκο
Ο Νίκος Καββαδίας, ο ποιητής των «μακρυσμένων θαλασσών και των γαλάζιων πόντων», αγαπήθηκε όσο λίγοι γιατί η ποίησή του καταφέρνει και σε παρασέρνει μαζί της στα ταξίδια του, σε γοητεύει από τις μαγευτικές εικόνες τόπων ξένων και εξωτικών.
Ποιος ήταν, όμως, ο Νίκος Καββαδίας;
Γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 1910 στην Μαντζουρία της Κίνας, από γονείς Κεφαλλονίτες. Το 1914, με το ξέσπασμα του Α’ παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού πολέμου, η οικογένεια έρχεται στην Ελλάδα κι εγκαθίσταται στο Αργοστόλι και έπειτα στον Πειραιά. Το διάστημα της παραμονής του στον Πειραιά εισρέουν πρόσφυγες, κυρίως από τη Μικρά Ασία, μετά και την καταστροφή του 1922. Το ΚΚΕ, πάντα παρόν, στέκεται στο πλευρό τους, τους βοηθάει να ορθοποδήσουν, να οργανώσουν την πάλη τους για ένα καλύτερο αύριο. Ο Καββαδίας, πρόσφυγας κι αυτός, τους αντιμετωπίζει με σεβασμό, εμπνέεται από τη νεοσύστατη ΕΣΣΔ. Αμέσως μετά τον θάνατο του πατέρα του, μπαρκάρει ναύτης σε φορτηγό πλοίο. Τον Οκτώβρη του 1940 με την έναρξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου φεύγει για το αλβανικό μέτωπο. Υπηρετεί αρχικά ως τραυματιοφορέας και αργότερα, λόγω της ειδικότητας που είχε, ως ασυρματιστής. Με τη συνθηκολόγηση του ελληνικού στρατού επιστρέφει πεζός στην Αθήνα.
Στην κατοχή εντάσσεται στο ΕΑΜ, γράφει στους “Πρωτοπόρους”, στα “Ελεύθερα Γράμματα”, συνεργάζεται με τη “Νέα Γενιά” της ΕΠΟΝ, συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση της πάλης των λογοτεχνών και του λαού. Εμπνέεται από την πρωτοπόρα δράση του ΚΚΕ ως βασικού αιμοδότη του απελευθερωτικού και επαναστατικού κινήματος. Γράφει τα ποιήματα “Αθήνα 1943”, “Αντίσταση”, “Στον Τάφο του ΕΠΟΝίτη”. Στις αρχές του 1945 γίνεται επικεφαλής του ΕΑΜ Λογοτεχνών – Ποιητών και δημοσιεύει ποιήματα όπως το εμβληματικό “Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα”, δείχνοντας τον κοινό εχθρό σε Ελλάδα, Ισπανία και παντού. Το ποίημα ήταν αφιερωμένο στον μεγάλο Ισπανό ποιητή-σύμβολο του αντιφασιστικού αγώνα -που εκτελέστηκε το 1936 στη Γρανάδα από τους φασιστές του στρατηγού Φράνκο, ένα μήνα μετά την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου.
Κοπέλες απ’ το Δίστομο, φέρτε νερό και ξύδι
κι απάνω στη φοράδα σου δεμένος σταυρωτά
σύρε για κείνο το στερνό στην Κόρδοβα ταξίδι
μέσα απ’ τα διψασμένα της χωράφια τα ανοιχτά
“Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα”
Σταθερά πλάι στην αγωνιζόμενη νεολαία
Λίγες μέρες πριν το στρατιωτικό πραξικόπημα το 1967 ο Νίκος Καββαδίας δίνει συνέντευξη στην “Πανσπουδαστική” όπου και αφιερώνει και το ποίημά του “Σπουδαστές”:
Σας είδα κάτου από την πύρινη βροχή
Με τα πλακάτ και τα σκουτιά τα ματωμένα
εσάς που κάματε τη δύσκολην αρχή
κείνα τα χρόνια τα βαριά τα κολασμένα.
Σήμερα βλέπω τα δικά σας τα παιδιά (…)
Πάντα κατάντικρα στην κάθε αναποδιά
Στη διάρκεια της δικτατορίας λειτουργεί σαν σύνδεσμος των αντιδικτατορικών της Ελλάδας με το εξωτερικό. Από το 1954 μέχρι και το 1974, ταξίδευε διαρκώς με πολύ μικρά διαλείμματα. Μετά τη δικτατορία ετοιμάζει την τελευταία του ποιητική συλλογή “Τραβέρσο”, καθώς και μια αυτοβιογραφία. Πέθανε στις 10 Φεβρουαρίου του 1975.
Μαχητικός & επίκαιρος
Το έργο του ποιητή αποτέλεσε έμπνευση για πολλούς καλλιτέχνες, συνθέτες, μουσικούς αλλά και κινηματογραφιστές. Η ποίηση του μελοποιείται από μουσικούς όπως οι Μαρίζα Κωχ, Ξέμπαρκοι, Χάρη και Πάνο Κατσιμίχα, Γιάννη Σπανό, Χειμερινοί Κολυμβητές κ.α. Μεταφράζεται σε πολλές γλώσσες ενώ στη μεγάλη οθόνη μεταφέρονται και τα μικρά αφηγήματα “Λι” (Between the Devil and the Deep Blue Sea, 1995) και “Του Πολέμου”.
Ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος, που αριστουργηματικά και συστηματικά μελοποίησε τον Νίκο Καββαδία, αφήνοντας πίσω εμβληματικούς δίσκους που έβαλαν τους στίχους του στα στόματα χιλιάδων, σε μία συνέντευξη ανέφερε χαρακτηριστικά: «η επιτυχία που είχε ο Σταυρός του Νότου οφείλεται κατά το μεγαλύτερο μέρος στην αξία της ποίησης του ίδιου του Καββαδία».
«Λυπήσου αυτούς που δεν ονειρεύονται»
Αυτή η περίφημη φράση του ποιητή, δείχνει πως ο Νίκος Καββαδίας δεν είναι απλώς ο ποιητής της θάλασσας και των ναυτικών. Μιλάει για τη δυνατότητα να ονειρεύεσαι έναν κόσμο χωρίς εκμετάλλευση, προτρέπει να κάνεις το “αδύνατο” δυνατό. Άλλωστε όπως είχε επισημάνει και ο Θ. Μικρούτσικος, οι στίχοι του «χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» δεν σημαίνουν τίποτε άλλο παρά «κατάκτησε το αδύνατο».
«Και μόνο έτσι, η πιο όμορφη θάλασσα θα έρθει, ακόμα κι αν αυτή τη στιγμή φαίνεται μακριά στον ορίζοντα…».
Ο Νίκος Καββαδίας χωρίς περιττά τεχνάσματα μιλάει άμεσα για τις κακουχίες και τα δεινά των ναυτικών, των εργατών, όλου του λαού. Προχωράει όμως βαθύτερα αφού προσεγγίζει μέσα από την ποίηση του πως ο εργαζόμενος λαός παρά το γεγονός ότι κινεί κάθε μοχλό της παραγωγής, τα αποτελέσματα της δεν του ανήκουν. Έγραψε για την ανάγκη να ανατραπεί η καπιταλιστική βαρβαρότητα -προϋπόθεση ώστε ο άνθρωπος να ζήσει μια ζωή γεμάτη από τα μεγαλύτερα συναισθήματα και τελικά, πραγματικά, ελεύθερη.
Ο Κώστας Βάρναλης, ένας από τους μεγαλύτερους μαρξιστές ποιητές, αναφερόμενος στον Νίκο Καββαδία έγραψε στο “Ρίζο της Δευτέρας”: «Ο ποιητής παίρνει φανερά και συνειδητά στάση υπέρ εκείνων (σ’ όποια γης!) που πολεμάνε για τη λευτεριά, υπέρ των τίμιων αγωνιστών του Λαού (…) φανερώνει ποιος είναι ο Αίτιος (…), ο ίδιος διεθνικός Μινώταυρος, ο καπιταλισμός»
Ο “Μαραμπού”, το παρατσούκλι που κέρδισε μετά την έκδοση της 1ης ομώνυμης ποιητικής συλλογής του, στέλνει και σήμερα μήνυμα ελπίδας -μαχητικός και επίκαιρος, όπως ακριβώς υπήρξε και στις πιο δύσκολες ώρες που έζησε και πάλεψε:
Μήνα το μήνα
Και πληθαίνουν οι πιστοί
Ώρα την ώρα
Και φουντώνει το μελίσσι,
Ως τη στιγμή που μες
Στους δρόμους θ’ ακουστεί,
Η μουσική που κάθε στόμα θα λαλήσει.
“Αθήνα 1943”
Μία απάντηση στο “ΠΟΛΙΤΙΚΗ”
«Μάθημα πορείας νυχτερινό»
«Σιχαίνομαι το ναυτικό που μάζεψε λεφτά, εμούτζωσε τη θάλασσα και τηνε κατουράει».
Ο ποιητής «των μακρισμένων θαλασσών και των γαλάζιων πόντων», ο εραστής της θάλασσας, που από παιδί ένιωσε ακατανίκητη έλξη για τη θάλασσα γι’ αυτό και έγινε ναυτικός, ο Νίκος Καββαδίας «φεύγοντας» στις 10 Φεβρουαρίου του 1975, μας άφησε τα «ταξίδια» του αιώνια παρακαταθήκη, «κι ο λόγος» του «μες στο μυαλό» μας «να σφυρίζει».
Είκοσι οκτώ χρόνια συμπληρώνονται, αύριο, που τελευταίο «ταξίδι έτυχε ναύλος για το»… τέλος της ζωής του, αλλά όχι για την ουσία και την αλήθεια της ποίησής του. Μιας ποίησης που μας συνεπαίρνει, ταξιδεύοντάς μας πάντα «σε δύσκολες βάρδιες», στα «παράξενα της Ιντια», στη «Νότιο Κίνα», «στην πλάτη της θαλάσσης»… στο μπαρ Ρετζίνα – στη Μαρσίλια… Και με συντροφιά… τον Γουίλι, τον μαύρο θερμαστή που «Μες στο τεράστιο σώμα του είχε μι’ αθώα καρδιά» πόσες φορές δεν τραγουδήσαμε, χάρη στον Θάνο Μικρούτσικο και την ευτυχή «συνάντησή» του με τον ποιητικό λόγο του Καββαδία… «Κάποια νυχτιά, μέσα στο μπαρ Ρετζίνα – στη Μαρσίλια, για να φυλάξει εμένανε από έναν Ισπανό, έφαγε αυτός μιαν αδειανή στην κεφαλή μποτίλια. Μια μέρα τον αφήσαμε στυγνό απ’ τον πυρετό, πέρα στην Απω Ανατολή, να φλέγεται, να λιώνει. Θεέ των μαύρων, τον καλό συγχώρεσε Γουίλ, και δώσ’ του εκεί που βρίσκεται λίγη απ’ την άσπρη σκόνη»…
Απόλυτα βιωματικός, λοιπόν, στην ποίησή του, ο Νίκος Καββαδίας, «ψιθυρίζει» πάντα με την καρδιά για τα καράβια που έζησε, τους ναυτικούς που γνώρισε, τους έρωτες, τους καυγάδες και τους θανάτους στα λιμάνια, με τη γλώσσα των καραβιών, αλλά και κάποιους ιδιωματισμούς της Κεφαλλονιάς, να μπλέκονται στα γνήσια λαϊκά ελληνικά του. Ο έρωτάς του για τα ταξίδια και τη θάλασσα, πάθος τρομερό, σχέση αγάπης και μίσους, ο ίδιος έρωτας που τον οδήγησε να μπαρκάρει μικρός, μόλις 19 ετών, αφήνοντας τη σίγουρη δουλιά του ναυτικού γραφείου, είναι ορατός σε κάθε στίχο του, και τόσο δυνατός που διαπερνά τον αναγνώστη, και τον προτρέπει να ενωθεί απόλυτα με την αλήθεια του Λόγου του.
Ο Νίκος Καββαδίας άφησε πολύ λίγα πίσω του, μόλις τρεις ποιητικές συλλογές, ένα μυθιστόρημα και τρία μικρά πεζά. Ταπεινά παρουσιάστηκε στα ελληνικά Γράμματα, αλλά η ταπεινότητά του αυτή, μαζί με τη μελοποίηση πολλών ποιημάτων του, τον έφερε κοντά στη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων, κάνοντάς τον έναν από τους πιο δημοφιλείς μας ποιητές, αλλά όπως τις περισσότερες φορές συμβαίνει δυστυχώς, μετά το θάνατό του.
Την ποιητική του εμφάνιση πραγματοποιεί το 1933 με τη συλλογή «Μαραμπού». Το 1947 κυκλοφορεί το δεύτερο ποιητικό του έργο «Πούσι». Το 1975, λίγο μετά το θάνατό του, κυκλοφόρησε η τρίτη και τελευταία ποιητική συλλογή του «Τραβέρσο». Εγραψε κι ένα σύντομο μυθιστόρημα από τη ζωή των ταξιδεμένων Ελλήνων, τη «Βάρδια» (1954). Τέλος, τα μικρά πεζά «Λι», «Του πολέμου» και «Στο άλογό μου» κυκλοφόρησαν το 1987.
Ο Νίκος Καββαδίας γεννήθηκε το 1910 σε μια μικρή πόλη της Ματζουρίας κοντά στο Χαρμπίν, από γονείς Κεφαλλονίτες. Πολύ μικρός πρωτοταξίδεψε, όταν οι γονείς του αποφάσισαν να επιστρέψουν στο νησί τους, αν και η οικογένεια Καββαδία θα ζήσει ελάχιστα εκεί, και τελικό της λιμάνι θα είναι ο Πειραιάς, στον οποίο μετοικεί το 1921. Στον Πειραιά ο ποιητής τελειώνει Δημοτικό και Γυμνάσιο. Μαθητής ακόμη του Δημοτικού, γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Το 1929 μπαίνει υπάλληλος σε ένα ναυτικό γραφείο. Αντέχει μόνο λίγους μήνες να βλέπει τους άλλους να ταξιδεύουν. Τα καράβια κι η θάλασσα είναι το όνειρό του. Μπαρκάρει ναύτης σε φορτηγό, και για μερικά χρόνια συνεχίζει να φεύγει με τα φορτηγά, γυρίζοντας πίσω μονίμως ταλαιπωρημένος και αδέκαρος… Η ανέχεια τον κάνει ν’ αποφασίσει να πάρει το δίπλωμα του ασυρματιστή. Στην αρχή σκεφτότανε να γίνει καπετάνιος, μα τα χρόνια είχαν περάσει, τα είχε φάει η λαμαρίνα, και το δίπλωμα του Ασυρματιστή ήταν ο μόνος σύντομος και αξιοπρεπής δρόμος για τα καράβια. Παίρνει το δίπλωμά του το 1939, αλλά αντί να μπαρκάρει βρίσκεται στρατιώτης στην Αλβανία και κατόπιν ξέμπαρκος στην Αθήνα με τη γερμανική Κατοχή. Μόλις τελείωσε ο πόλεμος, το 1944, ξαναμπαρκάρει, αδιάκοπα πια, ως ασυρματιστής, γυρίζοντας όλο τον κόσμο, έως το Νοέμβρη του 1974. Τρεις μήνες άντεξε μακριά από τη θάλασσα. Πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 10 Φεβρουαρίου του 1975.
Κι επειδή όλοι ζήσαμε ή θα ζήσουμε κάποιες νυχτιές όπως «κείνη η νυχτιά που φύσαγε ο Βαρδάρης, το κύμα η πλώρη εκέρδιζεν οργιά με την οργιά»… και θα «ξανατραγουδήσουμε»… «… Εχτός από τη μάνα σου κανείς δε σε θυμάται σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού/ Ο ναύτης ρίχνει τα χαρτιά κι ο θερμαστής το ζάρι κι αυτός που φταίει και δε νογάει, παραπατάει λοξά…», όλοι «απ’ τον ίδιον ουρανό», θα κεραστούμε «μάθημα πορείας νυχτερινό».