Η Δημητσάνα είναι ιστορικό χωριό της Πελοποννήσου, πρωτεύουσα της επαρχίας Γορτυνίας του Νομού Αρκαδίας, με πληθυσμό 342 κάτοικοι, ενώ το 2001 είχε 611 κατοίκους.
Η Δημητσάνα είναι χτισμένη σε μια ορεινή τοποθεσία, πάνω σε λoφοράχη και σε υψόμετρο 946 μέτρων, από τη μεσημβρινή πλευρά της οποίας παρέχεται θαυμάσια θέα της πεδιάδας της Μεγαλόπολης και του Ταΰγετου.
Η Δημητσάνα στα χρόνια της Οθωμανοκρατίας διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο με το «κρυφό σχολειό» και το 1821 με το «Δημητσανίτικο μπαρούτι» που παρασκεύαζε. Είναι πατρίδα του Εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄, του οποίου το άγαλμα δεσπόζει στην κεντρική πλατεία του χωριού, που υπήρξε δωρεά του Μαρασλή, και του Μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού, όπου αμφοτέρων οι οικίες διασώζονται.
Στο μουσείο της Δημητσάνας που στεγάζεται στη Βιβλιοθήκη, εκτίθενται υφαντά, αργαλειοί, είδη λαϊκής τέχνης και αρχαιολογική συλλογή. Λίγο έξω από τη Δημητσάνα βρίσκεται και το Υπαίθριο Μουσείο Υδροκίνησης, που στόχο έχει την ανάδειξη των παραδοσιακών υδροκίνητων εγκαταστάσεων που παλιότερα ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες στην περιοχή.
Πριν την Επανάσταση ανακαίνισαν 11 παλαιότερους μπαρουτόμυλους και τους εφοδίαζαν με τις πρώτες ύλες. Το παραγόμενο μπαρούτι και τα υλικά κρύβονταν σε ασφαλή μέρη και στο σπίτι των ιδίων. Κάποτε λόγω τοπικών διχονοιών το μυστικό προδόθηκε στους Τούρκους και τον Φεβρουάριο του 1821 διατάχθηκε έρευνα στο σπίτι των Σπυλιωτόπουλων, γκρέμισμα πέντε μύλων και σφράγισμα των σπιτιών μερικών εργατών. Με εξαγορά και παραπλάνηση των Οθωμανών παραγόντων τελικά δεν βρέθηκε κάτι ύποπτο και οι Σπυλιωτόπουλοι αφέθηκαν ανενόχλητοι.
Τον Φεβρουάριο του 1821 οι Τούρκοι είχαν πλέον βάσιμες υπόνοιες για την επερχόμενη επανάσταση, έτσι κάλεσαν στην Τρίπολη και συνέλαβαν αρκετούς τοπικούς παράγοντες της Πελοποννήσου. Μεταξύ αυτών ήταν ο αρχιεπίσκοπος Δημητσάνας Θεόφιλος ο οποίος πέθανε φυλακισμένος λίγες μέρες πρίν την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς
Η Δημητσάνα είναι πετρόχτιστος οικισμός με αξιόλογα αρχοντικά, τα περισσότερα από τα οποία είναι αναστηλωμένα σήμερα. Ο οικισμός είναι χαρακτηριστικό δείγμα αρχιτεκτονικής της Γορτυνίας και είναι χαρακτηρισμένος παραδοσιακός.
Αξιοθέατα
Η Βιβλιοθήκη Δημητσάνας, Η βιβλιοθήκη στεγάζεται σε τμήμα του χώρου της Σχολής Δημητσάνας. Ιδρύθηκε το 1764 και εμπλουτιζόταν με βιβλία επί 57 έτη. Κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821 μέρος των βιβλίων χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή φυσεκίων καθώς υπήρχε έλλειψη από χαρτί. Σήμερα αριθμεί περισσότερους από 35.000 τόμους, χειρόγραφα και έγγραφα.
Οικία του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄
Η οικία του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄. Σήμερα λειτουργεί ως Εκκλησιαστικό Μουσείο.
Ο Ναός της Αγίας Κυριακής, κτίσθηκε το 1834 και είναι μονόκλιτη βασιλική με τρούλο καλυμμένο από φύλλα χαλκού.
Ο Ναός του Αγίου Χαράλαμπου, κατασκευάστηκε το 1832-4 και ήταν ο πρώτος καθεδρικός ναός της πόλης.
Η Εκκλησία των Ταξιαρχών
Το Παρθεναγωγείο που χτίστηκε την περίοδο 1898-1910 με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα διτάξιου σχολείου αυτής της περιόδου. Λειτούργησε ως το 1930 ως σχολείο θηλέων και στην συνέχεια στέγασε το ειρηνοδικείο Ψωφίδος.
Πηγή : fosonlaine.gr