Από τη σειρά χαρακτικών Los Caprichos
Εθνική Πινακοθήκη
Η σημερινή εποχή μάς καλεί να ξαναδούμε τον Γκόγια
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ27.01.25 16:58
Η σειρά χαρακτικών «Los Caprichos» θεωρείται ορόσημο στην εξέλιξη του Ισπανού ζωγράφου, ο οποίος ασκεί ανελέητη κριτική στις σκοτεινές πλευρές της ισπανικής κοινωνίας του τέλους του 18ου αιώνα. Η έκθεση σε επιμέλεια της Κατερίνας Ταβαντζή συνομιλεί με την τέχνη 10 σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών στην έτερη περιοδική, «Η σαγήνη του αλλόκοτου», που επιμελείται η Συραγώ Τσιάρα.
Το 1792 ήταν μια χρονιά που άλλαξε τη ζωή του κορυφαίου των Ισπανών ζωγράφων, Φρανσίσκο Γκόγια. Στα 46 του χρόνια διαγνώστηκε με βαριά ασθένεια, τη μολυβδίαση, εξαιτίας των χρωμάτων που χρησιμοποιούσε, και η αίσθηση του κινδύνου που επιδείνωσε την κατάθλιψή του τον ώθησε σε μια πιο ελεύθερη δημιουργική έκφραση, σε μοντερνιστική απελευθέρωση.
Επηρεασμένος από τις αριστερές συναναστροφές του, με το όραμα του Διαφωτισμού, ο επίσημος ζωγράφος της Ισπανικής Αυλής αφήνεται να εκφράσει τον επαναστατικό χαρακτήρα μιας τέχνης ώριμης, απαλλαγμένης από τις δεσμεύσεις των δημόσιων παραγγελιών. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν και τα περίφημα «καπρίτσια» του, η συγκλονιστική σειρά ογδόντα χαρακτικών –οξυγραφίες σε χαρτί και ακουατίντα– με τίτλο «Los Caprichos», που χρονολογούνται από το 1797-98 και παρουσιάζονται στην Εθνική Πινακοθήκη, ενώ ταυτόχρονα συνομιλούν με την τέχνη 10 σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών που, όπως ο Γκόγια, εικονίζουν το αλλόκοτο, το υβριδικό, το γκροτέσκο.
«Εργο-ορόσημο στην καλλιτεχνική εξέλιξη του Γκόγια», χαρακτήρισε τη σειρά χαρακτικών «Los Caprichos», η επιμελήτρια της έκθεσης Κατερίνα Ταβαντζή, που μας ξενάγησε, ενώ η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης μίλησε για μια έκθεση επίκαιρη: «Η σημερινή εποχή μάς καλεί να ξαναδούμε τον Γκόγια».
Εμπνευσμένος από τα ιδανικά της λογικής, της προόδου και της ελευθερίας, ο Γκόγια επιλέγει να εστιάσει στις πιο προκλητικές όψεις της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας που τον περιβάλλει, προκειμένου να ασκήσει μια ανελέητη κριτική στις σκοτεινές πλευρές της ισπανικής κοινωνίας του τέλους του 18ου αιώνα. «Στηλιτεύει τη ματαιοδοξία και τις υποκριτικές ανθρώπινες σχέσεις, την πορνεία, τη μιζέρια και την αμορφωσιά των απλών ανθρώπων που ζουν σε έναν κόσμο βυθισμένο στις δεισιδαιμονίες και τις μαγικές πρακτικές. Καυτηριάζει την τεμπελιά και τη διαφθορά μιας συντηρητικής και σκοταδιστικής Εκκλησίας που χρησιμοποιεί ως όργανο καθυπόταξης την Ιερά Εξέταση. Χλευάζει θεσμούς σατιρίζοντας την άγνοια και την απληστία γιατρών, δασκάλων και δικαστών, ασκώντας έτσι μια έμμεση κριτική στην εξουσία του Στέμματος. Απεικονίζει φαντασιακές σκηνές μαγικών τελετουργικών, εκφράσεις ενός δημιουργικού οραματισμού που απλώνεται για να αγκαλιάσει διαστάσεις δαιμονικές, αποκυήματα της νύχτας της λογικής», υπογράμμισε η κ. Ταβαντζή.
Οχι τυχαία, ο Γκόγια ένιωσε την απειλητική ανάσα της Ιεράς Εξέτασης, γι’ αυτό αναγκάστηκε να δώσει τις 80 πλάκες με τα τρομερά και φοβερά «καπρίτσια», που προφανώς δεν είχαν εμπορική επιτυχία, καθώς και τα τυπώματα στον βασιλιά Κάρολο Δ’. Η Εθνική μας Πινακοθήκη αγόρασε το 1962, επί διεύθυνσης Μαρίνου Καλλιγά, την πλήρη σειρά, που έχει παρουσιαστεί άλλες δύο φορές – τελευταία το 2008. Στην παρούσα έκθεση τα χαρακτικά παρουσιάζονται μαζί με φωτογραφίες των σχεδίων και τις καυστικές σημειώσεις του πρωτοποριακού καλλιτέχνη. Τώρα, τα «καπρίτσια» του μοιάζουν με κρυμμένο μυστικό, πίσω από τα πάνελ της έκθεσης για τη Δημοκρατία, στην αίθουσα των περιοδικών εκθέσεων, σε έναν μακρόστενο διάδρομο, υποφωτισμένα (για να μη φθείρονται τα έργα) και υποβλητικά, ενώ ο επισκέπτης καλείται να τα ανακαλύψει, να σκύψει στις λεπτομέρειες των ζοφερών συνθέσεων, σε μια καταβύθιση στα σκοτάδια του Γκόγια…
Και από εκεί, στο φως, στον Ενδιάμεσο Χώρο του μουσείου με τον γυάλινο «κώνο» και τις σκάλες που οδηγούν στο έργο του Αγγελου Παπαδημητρίου, «Μια αίσθηση Καβαφική» (2013), όπου το κιτς διασταυρώνεται με το παιδικό βλέμμα. Είναι μέρος της έκθεσης «Η σαγήνη του αλλόκοτου», που επιμελείται η Συραγώ Τσιάρα, επιδιώκοντας να ανανεώσει τα εργαλεία ανάγνωσης των ιστορικών συλλογών της Εθνικής Πινακοθήκης και με την πεποίθηση ότι «η επιδραστικότητα της ανατρεπτικής θέασης του κόσμου από τον Γκόγια αποδεικνύεται εξαιρετικά ανθεκτική στον χρόνο. Κάνει εμφανή την παρουσία της στην απελευθερωτική έκρηξη των σουρεαλιστικών οραμάτων και της ποιητικής γλώσσας του μοντερνισμού, ενώ συνεχίζει μέχρι σήμερα να μας προσφέρει μια πολύτιμη δεξαμενή πρωτότυπων εικαστικών ερμηνειών για τη σχέση μας με τον κόσμο και τα όντα που τον συναποτελούν».
Ας αφεθούμε, λοιπόν, στη γοητεία του αποτρόπαιου, στα παιχνίδια του παραλόγου. Από το ξύλινο γοτθικού ρυθμού ερμάριο, που ο Οδυσσέας Φωκάς είχε δωρίσει στην Πινακοθήκη, ώς την ξύλινη πόρτα που είχε ζωγραφίσει ο Γιάννης Γαΐτης με «Του κόσμου τα παράξενα» έντομα και ανθρωπάκια. Από τα υβρίδια μηχανών και ανθρώπινων μελών του Αγγελου Αντωνόπουλου, τη «ζωγράφο των ψυχογενών ιλίγγων» Σίλεια Δασκοπούλου (έτσι την είχε χαρακτηρίσει ο Νίκος Καρούζος) ώς τη Μαρία Ιγνατάκη, η οποία μελετάει το διαφορετικό σε σχέση με τα έμφυλα και πολιτισμικά στερεότυπα. Ο Διονύσης Καβαλιεράτος διακωμωδεί την «κυριαρχία» του ανθρώπινου είδους στον πλανήτη, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης στη σειρά «Εικονισμάτων» πραγματεύεται εκ νέου την αγιογραφική παράδοση του ζωομορφισμού και των έφιππων δρακοντοκτόνων αγίων, ο Τάσος Μαντζαβίνος μπλέκει με προσωπικά βιώματα εικόνες από το θέατρο σκιών, τη λαϊκή παράδοση, τους βυζαντινούς ναούς, η Μαλβίνα Παναγιωτίδη μιλά με τα γλυπτά της για τον αποδιοπομπαίο, ενώ ο Φίλιππος Τσιτσόπουλος δημιουργεί υβρίδια με στοιχεία του φυτικού και ζωικου βασιλείου.
Οι δύο εκθέσεις συνοδεύονται από δίγλωσσους καταλόγους (ελληνικά – αγγλικά) και θα διαρκέσουν έως τις 30 Σεπτεμβρίου.
TAGS
ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Η σημερινή εποχή μάς καλεί να ξαναδούμε τον Γκόγια
Πηγή : efsyn.gr
- Α+
- Α-